Đề tài Gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy câu lệnh lặp

Mục lục Trang Lời cảm ơn 3 Phần I Mở đầu 4 I. Lý do chọn đề tài 4 II.Định hướng nghiên cứu 5 1. Mục đích nghiên cứu 6 2. Nhiệm vụ nghiên cứu 6 III. Phương pháp nghiên cứu 6 Phần 2: Nội dung đề tài 7 Chương I: Gợi động cơ mở đầu 7 1.Đáp ứng nhu cầu và xoá bỏ sự hạn chế 7 2.Tiến tới sự tiện lợi và hợp lý hoá công việc 8 3. Chính xác hoá một khái niệm 11 4. Hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống 13 5. Lật ngược vấn đề 15 6. Xét tương tự 15 7. Khái quát hoá 16 8 Tìm sự liên hệ và phụ thuộc 17 Chương II: Gợi động cơ trung gian 17 1. Hướng đích 17 2. Quy lạ về quen 19 3.Xét tương tự 21 4.Khái quát hoá 22 Chương III: Gợi động cơ kết thúc 23 Chương IV: Phối hợp nhiều cách gợi động cơ 24 Kết luận 25 Lờicảm ơn Với sự cố gắng của bản thân và được sự hướng dẫn của các thầy giáo, cô giáo, cùng với sự góp ý, giúp đỡ chân thành của các bạn đồng nghiệp, bản thân tôi đâ hoàn thành đề tài này. Bản thân ý thức và cố gắng trình bày đề tài sao cho đễ hiểu, sát với thực tế trong việc dạy học câu lệnh lặp khi giải các bài toán lập trình bằng ngôn ngữ PASCAL. Hy vọng rằng đề tài của mình góp phần nhỏ vào thực hiện đổi mới phương pháp dạy tin học ở các trường phổ thông, theo định hướng đổi mới phương pháp giảng dạy hiện nay. Với khả năng của bản thân có hạn, với kinh nghiệm dạy tin học còn ít ỏi chắc rằng đề tài còn có nhiều hạn chế về cách trình bày, về lý luận cũng như về mặt kiến thức; rất mong các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp góp ý, bổ sung , điều chỉnh để đề tài hoàn thiện hơn. Em chân thành cảm ơn các thầy giáo ,các cô giáo của khoa công nghệ thông tin trường ĐHSP Hà Nội, đặc biệt cô giáo Đào Tố Mai - giáo viên trực tiếp hướng dẫn . Tôi xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp nhiệt tình giúp đỡ, góp ý cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Rất mong sự góp ý tiếp các thầy, cô giáo và của các đồng nghiệp. Chân thành cảm ơn! Phần I: Mở đầu I. Lí do chọn đề tài: Dạy học là là một dạng hoạt động đặc trưng của loài người nhằm truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm, những hiểu biết của xã hội loại ngưòi đã tích luỹ được.Hiệu quả của quá trình dạy học phụ thuộc rất nhiều yếu tố, song yếu tố mang tính chất then chốt để nâng cao chất lượng là phương pháp dạy học. định hướng đổi mới phương pháp dạy và học được xác định trong nghị quyết Trung ương 4 khoá VII,nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII , được thể chế hoá trong luật giá dục (2005) vàđược cụ thể hoá trong các chỉ thị của bộ GD&ĐT,; đặc biệt chỉ thị 14 tháng 4 năm 1999. Trong luật Có ghi:"Đổi mới Phương pháp giảng dạy là một vấn đề lớn của ngành giáo dục nước ta hiện nay. phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên. Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực tự giác chủ động tư duy sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập của học sinh". Có thể nói cốt lõi của đổi mới phương pháp dạy và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Để đáp ứng công cuộc với yêu cầu công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước trong thời kỳ quá độ thì dạy và học tin học ở trường phổ thông là vấn đề cần được quan tất yếu. Đây là môn mớn đối với thầy và trò ở phổ thông do vậy việc đổi mới phương pháp dạy tin học cần quan tâm đúng mức . Đẩy mạnh cuộc vận động đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các môn học nói chung và môn tin học nói riêng với những tư tưởng chủ đạo được phát biểu dưới nhiều hình thức khác nhau, chẳng hạn: “phát huy tính tích cực”, “phương pháp dạy học hoặc giáo dục tích cực”, “tích cực hoá hoạt động hoặc hoạt động hoá người học”, “lấy người học làm trung tâm”, Những tư tưởng này đều bao hàm những yếu tố tích cực có tác dụng thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học cần hướng vào việc tổ chức cho học sinh học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo. Dạy tin học làm thế nào để tổ chức cho học sinh hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo? Đây là một vấn đề mà tôi luôn luôn trăn trở suy nghĩ, tìm cách thực hiện có hiệu quả trong trong mỗi tiết dạy, trong suốt quá trình dạy học của mình. Quan điểm hoạt động trong phương pháp dạy học có thể được thể hiện ở những tư tưởng chủ đạo sau: Cho học sinh thực hiện và tập luyện những hoạt động và hoạt động thành phần tương thích với nội dung và mục tiêu dạy học; Gợi động cơ cho các hoạt động học tập; Dẫn dắt học sinh kiến tạo tri thức đặc biệt là tri thức phương pháp như phương tiện và kết quả của hoạt động; Phân bậc hoạt động làm căn cứ điều khiển quá trình dạy học. Quá trình dạy học là quá trình điều khiển giao lưu của học sinhnhằm đạt được các mucc tiêu dạy học. Mỗi nội dung dạy học đều liên hệ với những hoạt động nhất định. Xuất phát từ một nội dung dạy học ta cần phát hiện những hoạt động tương thích với nội dung đó. Việc học tập tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo đòi hỏi học sinh phải có ý thức về nội dung, mục tiêu đặt ra và tạo được động lực trong việc thúc đẩy bản thân họ hoạt động để đạt được mục tiêu đó. Điều này được thực hiện trong dạy học không chỉ đơn giản bằng việc nêu rõ mục tiêu mà quan trọng hơn còn do gợi động cơ. Gợi động cơ là làm cho học sinh có ý thức về ý nghĩa của những hoạt động và của đối tượng hoạt động. Gợi động cơ nhằm làm cho những mục tiêu sản phẩm biến thành những mục tiêu của cá nhân học sinh chứ không phải chỉ là sự vào bài, đặt vấn đề một cách hình thức. Gợi động cơ hoạt động không chỉ là việc làm ngắn ngủi lúc bắt đầu dạy một tri thức nào đó mà phải xuyên suốt quá trình dạy học. Vì vậy có thể phân biệt gợi động cơ mở đầu, gợi động cơ trung gian và gợi động cơ kết thúc. Thực tế học sinh ở trường phổ thông mới tiếp cận với môn tin học, nên khả năng lập trình theo ngôn ngữ PASCAL còn có nhiều lúng túng; tiếp thu còn thụ động trong tiếp thu bài học cũng như trong thực hành. Vì vậy gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy là một trong những tư tưởng chủ đạo của hoạt động phương pháp. Trong khuôn khổ của đề tài này, tôi không có tham vọng đi sâu vào tất cả các thành tố cơ sở của phương pháp dạy học, mà chỉ trình bày một số vấn đề bản thân đúc rút được về vấn đề “Gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy câu lệnh lặp" bộ môn Tin học ở trường phổ thông, ” trong chương trình môn Tin học ở trường phổ thông. "Gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy câu lệnh lặp" là đề tài nghiên cứu ứng dụng đổi mới phương pháp dạy học tin học. Đây là vấn đề đã được đông đảo giáo viên dạy Tin học ở quan tâm và chắc chắn đã có nhiều người thực hiện có hiệu quả. Với sự hiểu biết và kinh nghiệm còn hạn chế của bản thân, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài này hy vọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Tin học ở trường phổ thông. II. Định hướng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy câu lệnh lặp 1. Mục đích nghiên cứu: Mục đích của đề tài là đưa ra những phương pháp gợi động cơ hoạt động trong việc giảng dạy câu lệnh lặp, nhằm rèn luyện cho học sinh khả năng nhận xét, phân tích, và kỹ năng giải các bài toán sử dụng câu lệnh lặp; cho học sinh học tập tự giác, tích cực, chủ động,sáng tạo; có ý thức về những mục tiêu đặt ra và tạo động lực bên trong thúc đẩy bản thân học sinh hoạt động để đạt được mục tiêu đặt ra; làm cho những mục tiêu sư phạm thành những mục tiêu của cá nhân học nhân học sinh; Từ đó học sinh có thể liên hệ chặt chẽ giữa những kiến thức đã học với thực tế cuộc sống, giữa nhà trường với gia đình và xã hội. Đề tài này nâng cao hiệu quả giảng dạy câu lệnh lặp, góp phần năng cao hiệu quả giảng dạy bộ môn Tin học ở nhà trường phổ thông. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Thông qua việc phân tích các ví dụ gợi học sinh hoạt động để giải quyết các bài toán về tính toán, tìm kiếm trên một số kiểu dữ liệu; xây dựng động cơ học, thái độ tập môn tin học cho học sinh. Thực nghiệm sư phạm để đúc rút kinh nghiệm trong giảng dạy câu lệnh lặp, nhằm năng cao hiệu quả giảng dạy tin học của mình. III. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này, bản thân đã kết hợp thực hiện một số phương pháp nghiên cứu sau: nghiên cứu lí luận, tổng kết kinh nghiệm và thực nghiệm giáo dục. Thông qua việc nghiên cứu sách giáo khoa ,chương trìnhbộ môn Tin học ở trường phổ thông, tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy tin học ở trường phổ thông, giáo trình và bài giảng của các thầy cô khoa Công nghệ thông tin trường Đại học sư phạm Hà Nội, luật giáo dục năm 2005 và các nghị quyết của Đảng nói về công tác đổi mới chương trình và sách giáo khoa, các tài liệu về tâm lý, giáo dục nhờ vậy mà bản tôi đã nắm được cơ sở lí luận nhất định về“Gợi động cơ hoạt động trong giảng dạy môn Tin học". Qua thực tế giảng dạy của bản thân nói riêng và thực tế giảng dạy môn tin học ở trường nói chung việc gợi động cơ hoạt động cho học sinh có tác dụng rõ rệt trong việc nâng co chất lượng bộ môn. Bản thân cũng đã từng áp dụng vấn đề “Gợi động cơ hoạt động trong giảng dạy môn Tin học” tạo cho học sinh hoạt động tích cực chủ động hơn, có hứng thú học tập bộ môn hơn. Phần II: Nội dung đề tài Nội dung của đề tài này chỉ phân tích và lấy ví dụ minh hoạ về gợi động cơ xuất phát từ nội bộ tin học. Gợi động cơ xuất phát từ nội bộ tin học thường được tiền hành theo ba giai đoạn: " Gợi động cơ mở đầu, gợi động cơ trung gian, gợi động cơ kết thúc Chương I: Gợi động cơ mở đầu Đối với dạy học môn Tin học, nhất là dạy học lập trình gợi động cơ mở đầu là hết sức cần thiết. Việc gợi động cơ mở đầu. xuất phát từ thực tế hoặc từ nội bộ Tin học. Gợi động cơ mở đầu xuất phát từ thưch tế có thể là: Thực tế gần gủi với học sinh,Thực tế gần gủi với học sinh,Thực tế xã hội,Thực tế môn tin học và các môn học khác. Trong việc gợi động cơ mở đầu xuất phát từ thực tế cần chú ý đảm bảo tính chân thực có khi có thể đơn giản hoá kiến thưc cần giải quyết; vấn đề nêu ra không đòi hỏi vận dụng quá nhiều kiến thức bổ sung. Cần gợi động cơ cho học sinh hoạt động để giải quyết vấn đề theo con đường càng ngắn càng tốt. Xuất phát từ thực tế không những có tác dụng gợi động cơ mà còn góp phần hình thành thế giới quan duy vật biện chứng. Làm cho học sinh nhận thức được tin học bắt nguồn từ nhu cầu thực tế cuộc sống. Tuy nhiên không phải trong bất cứ bài toán nào cũng có thể gợi động cơ xuất phát từ thực tế. Vì vật cần gợi động cơ xuất phát từ nội bộ tin học. Gợi động cơ từ nội bộ tin học là xuất phát từ nhu cầu của tin học, đó là : Từ việc xây dựng khoa học tin học,phương thức tư duy hoạt động tin học Thông thường khi bắt đầu một nội dung lớn, chẳng hạn một phân môn hay một chương ta nên cố gắng gợi động cơ xuất phát từ thực tế. Còn đối với từng bài hay từng phần của bài học thì nên áp dụng những khả năng gợi động cơ từ nội bộ Tin học. Gợi động cơ từ nội bộ Tin học giúp học sinh hình dung được sự hình thành và phát triển của Tin học cùng với đặc điểm của nó và có thể dần dần tiến tới hoạt động tin học một cách độc lập. 1. Đáp ứng nhu cầu xoá bỏ một sự hạn chế: Nội dung chương trình tin học nói chung, kiến thức về câu lệnh lặp nói riêng dược xây dựng từ đễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Khi nội dung bài dạy cần đưa ra một yêu cầu mới cần được giải quyết nhưng kiến thức đẫ được học, được tích luỹ trước đó không thể áp dụng để giải quyết yêu cầu đạt ra thì cần đạt ra một yêu cầu mới đối với nội bộ tin học cầ bổ sung thêm cấu trúc câu lệnh mới. Từ đó giáo viên gợi động cơ, định hướng cho học sinh hoạt động xây dựng câu lệnh mới. Gợi động cơ mở đầu thường được áp dụng khi dạy bài mới về các câu lệnh lặp hay gặp những bài toán phức tạp hơn các bài toán mà học sinh đẫ từng làm trước đó. Ví dụ sau khi học xong cấu trúc lặp FOR tiến giáo viên ra cho học sinh bài tập như sau: Tính và in lên màn hình kết quả. S = Sau khi phân tích bài toán ta phải tính từ cuối. Như vậy câu lệnh FOR tiến không thể áp dụng đượnc bài toán này. Vậy có cấu trúc câu lệnh nào để áp dụng bài toán nay. Tù đó giáo viên giới thiệu cấu trúc câu lệnh FOR lùi. áp dụng giải bài toán trên như sau: Program tong; Uses crt; Var S: real; i: integer; Begin CLRSCR; S:=0; Writeln(‘Nhap so ’); Readln(n); For i:=n Down to 1 Do S:= SQRT (S+ 5*i) Writeln(‘Tong la ’, S); Readln End. 2. Hướng tới sự tiện lợi, hợp lí hoá công việc: Trong một số bài toán học sinh đã vận kiến thức đã học trước đó để làm, nhưng xét về tính sư phạm và mức độ kiến thức mà các em đẫ lĩnh hội thì chấp nhận được. Xét về yêu cầu về trình độ lập trình, về tính tiện lợi, tính hợp lý hoá thì cần có thay đổi điều chỉnh cấu trúc chương trình, về thay đổi việc sử dụng câu lệnh. Trong thực tế, có nhiều bài toán khi giải quyết ta phải lặp lại thực hiện một công việc nào đó. Việc đưa thêm các lệnh lặp nhằm để tạo thuận lợi khi giải quyết những bài toán có dạng như vậy. Để gợi động cơ hướng đến sự hợp lý hoá công việc giáo viên có thể thực hiện đưa ra một ví dụ và thực hiện như sau: Ví dụ: Viết chương trình nhập 10 số nguyên và tính tổng giá trị của 10 số nguyên đó. Đối với bài toán này ta có thể sử dụng các lệnh cơ bản để giải quyết, tuy nhiên chương trình viết sẽ dài dòng và dễ sai sót. GV? Em hãy đưa ra phương pháp giải quyết bài toán mà em biết HS: Nhập số x, cộng số đó vào tổng S. Chương trình học sinh viết được sẽ là. Program tong; Uses crt; Var S,X: longint; Begin CLRSCR; S:=0; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln(X); S:=S+x; Writeln(‘Tong la ’, S); Readln End. GV. Em hãy nhận xét về chương trình mà bạn vừa được viết? Chương trình viết dài Có một số lệnh đượclặp lại 10 lần Nhược điểm: Viết chương trình mất nhiều thời gian Viết dễ bị sai, khó tìm lỗi. GV. Em có đề xuất phương án gì mới để giải quyết dạng bài toán như vậy không? Phương pháp mới: Dùng một cấu trúc điều khiển lặp lại các lệnh có sự lặp lại. Xuất phát từ gợi động cơ mở đầu này giáo viên mới bắt đầu đi vào giảng bài mời về lệnh lặp FOR. Và giáo viên trình bày bài toán bằng cách sử dụng câu lện FOR như sau: Program tong; USES crt; Var i, S,X: longint; Begin CLRSCR; S:=0; Writeln(‘Nhap so x ’); Readln (x); For i:= 1 to x do begin Readln( i ); S:= S+i; end; Readln ('tong cac so cua day la', S:4); Readln End. 3. Chính xác hoá một khái niệm: Có những khái niệm mà học sinh đã biết ở từng bài riêng lẽ mà ta chưa thể đưa ra ngay những nhận xét, những kết luận chính xác liên quan tới khái niệm đó. Đến một thời điểm náo đó, ta mới có thể có đủ điều kiện gợi lại vấn đề và giúp học sinh chính xác hoá khái niệm đó. Chẳng hạn trong phần 4. Hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống: Việc gợi động cơ mở đầu hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống thường được dùng ở những tiết ôn tập, hệ thống hoá một số khái niệm, một số dạng dữ liệu hoặc những nhóm câu lệnh. Việc làm này giúp cho học sinh có ý thức tìm những mối liên hệ giữa những đối tượng mà chúng ta đưa ra, thấy được vị trí của chúng trong nhóm kiến thức đã học. Đôi khi ở tiết học đầu tiên ta cũng có thể thông báo trước cho học sinh sơ đồ kiến thức mà học sẽ được học trong một số tiết liên tiếp để họ hình dung hệ thống về một nhóm kiến thức mà họ sẽ bắt đầu và tiếp tục nghiên cứu. Trong quá trình dạy và học, có những khái niệm mà học sinh có thể biết ở từng bài riêng lẻ nhưng chưa thể đưa ra được những nhận xét, kết luận chính xác liên quan đến khái niệm đó. Khi học đến một bài học nào đó có liên quan, thì giáo viên gợi lại vấn đề để giúp học sinh chính xác hoá lại khái niệm đó. Chẳng hạn khi dạy về các lệnh lặp FOR, WHILE, học sinh có thể nắm được cấu trúc chung, sự thực hiện của máy khi gặp các lệnh này.... nhưng học sinh chưa thể nhận xét được. + FOR là lệnh lặp với số lần đã xác định trước. + WHILE và REPEAT là lệnh lặp có số lần chưa xác định + Các lệnh trong thân của Repeat được thực hiện ít nhất một lần, các lệnh trong thân While có thể không thực hiện lần nào. Chỉ khi hoàn thành các bài học có ba lệnh này học sinh mới có thể rút ra được các nhận xét đó. Giáo viên phải gợi lại vấn đề và giúp học sinh nhận thức sâu sắc hơn ba loại lệnh lặp đó. Giáo viên phải gợi lại vấn đề và giúp học sinh nhận thức sâu sắc hơn ba loại lệnh lặp đó. Ví dụ Giáo viên có thể lấy ví dụ hai chương trình tổng của hai dãy số sau: S1: = 1 +1/2 + 1/3 + ....+ 1/10 S2: = 1 + 1/2 + 1/3+ .... Dừng cộng khi S2 - 5> 0.0001. program tong1; USES crt; var s1:real; i:integer; begin CLRSCR; s1:=0; for i:=1 to 100 do s1:=s1+(1/i); writeln('Tongla ',s1:9:4); readln end. program tong2; USES crt; var s2:real; i:integer; begin CLRSCR; s2:=0;i:=1; while s2-5 < 0.00001 do begin s2:=s2+(1/i); i:=i+1; end; writeln('Tongla ',s2:9:4); readln end. Có thể lấy ví dụ minh hoạ cho lệnh lặp While bằng bài toán gửi tiền tiết kiệm 4- Hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống Trước khi dạy một chương trình hoặc một phần mà có nhiều kiến thức liên quan với nhau, giáo viên có thể trình bày sơ đồ liên hệ giữa các kiến thức sẽ học để giúp học sinh có cái nhìn tổng quan và hệ thống những kiến thức mà học sinh sắp được học. Việc gợi động cơ mở đầu hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống thường được dùng ở những tiết học như ôn tập, hệ thống hoá một số khái niệm hoặc những nhóm câu lệnh. Việc làm này giúp học sinh có ý thức tìm những mối liên hệ giữa những đối tượng mà giáo viên nêu ra, đồng thời thấy được vị trí của các kiến thức đang học trong một nhóm kiến thức liên quan. Nhiều khi, ngay ở tiết học đầu tiên, giáo viên cũng có thể giới thiệu trước cho học sinh sơ đồ kiến thức mà học sinh sẽ được học trong một số tiết liên tiếp để học sinh hình dung được hệ thống về một nhóm kiến thức mà họ sẽ được bắt đầu và tiếp tục nghiên cứu. Ví dụ: Khi dạy về lệnh lặp, giáo viên có thể gợi động cơ để hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống kiến thức về các câu lệnh bằng sơ đồ sau: Nhập, xuất lệnh cơ bản Tính toán IF Then Lệnh Rẽ nhánh Case Lệnh điều khiển FOR Lặp While Repeat Làm như vậy,mỗi khi giáo viên dạy một kiến thức về lệnh FOR chẳng hạn thì học sinh cũng hình dung được mình đang làm việc ở phần nào trong toàn bộ hệ thống trên. Để thực hiện được điều này, giáo viên có thể gợi động cơ bằng hệ thống câu hỏi sau: ? Ta đã học được những lệnh cơ bản nào HS: Nhập, xuất dữ liệu, tính toán ? Những lệnh nào nữa: HS: Lệnh IF, Case ? Các lệnh này gọi chung là gi: HS: Lệnh điều khiển, lệnh rẽ nhánh. GV: Ta sẽ học thêm một loại lệnh điều khiển khác: Lệnh điều khiển lặp. Một loại sẽ được học đầu tiên là lệnh lặp FOR, lặp với số lần xác định trước. Ví dụ: Tính và đưa ra kết quả màn hình tổng S = 1/a + 1/(a+1) +1/(a+2 )+....+1/(a +100) cho đến khi 1/(a+N) < 0.001. Giáo viên phân tích bài toán và cho học sinh thấy được bài toán được lặp di lặp lại nhiều lầnnhưng số lần lặp chư biết trướnc Hướng dẫn học sinh xây dựng thuật giải rồi viết chương trịnh Chương trình như sau: program tong3; Uses crt; var s3:real; a,N:integer; begin CLRSCR; write('nhap gia tri a khác 0: ' ); Readln(a); s3:=1.0/a; N:=0; while not (1.0/(a+N)<0.001) do begin s3:=s3+(1.0/(a+N); N:=N+1; end; writeln('Tongla ',s3:9:4); readln End. 5- Lật ngược vấn đề. Trong quá trình lên lớp, thông thường sau khi đã giải quyết xong một vấn đề nào đó giáo viên đặt ra yêu cầu đối với học sinh: vấn đề ngược lại sẽ được giải quyết như thế nào ? Ví dụ: Sau khi dạy câu lệnh lặp với số lần định trước : FOR biến:= biểu thức 1 TO (DOWNTO) biểu thức 2 DO câu lệnh; Giáo viên cho học sinh thể hiện câu lệnh lặp này theo chiều DOWNTO qua việc yêu cầu các em viết chương trình cho máy tính tính giá trị của biểu thức có n dấu căn hai được cho như sau: S = Để giải bài này, các em dùng vòng FOR đi theo chiều DOWNTO từ n đến 1 để tính dần giá trị từ trong ra ngoài. Chương trình như sau: Program n_canhai; uses crt; Var s:real; k,n:byte; Begin clrscr; writeln('Cho so n'); readln(n); For k:=n downto 1 do s:=sqrt(5*k+s); writeln('Dap so S= ',s:0:3); Readln End. Chương trình trên đã dùng DownTo để đi từ n đến 1, tức là đi từ trong ra ngoài dựa vào thuật toán tính biểu thức đó theo thứ tự từ trong ra ngoài làm cho học sinh dễ dàng thực hiện được câu lệnh For như trên. Sau khi các em đã có chương trình trên, ta yêu cầu các em xét xem sử dụng vòng FOR đi theo chiều tăng của biến điều khiển chu trình để giải bài toán đó được không? Hy vọng các em viết chương trình với câu lệnh For...To...Do như sau: Program n_can_hai; uses crt; Var s:real; k,n:byte; Begin clrscr; s:=0; writeln('Cho so n'); readln(n); For k:=1 to n do s:=sqrt(5*(n-k+1)+s); writeln('Dap so S= ',s:0:3); Readln End. 6- Xét tính tương tự. Ví dụ 1: Sau khi học xong lệnh lặp FOR học sinh đã biết được rằng: Các lệnh cần được lặp lại phải được đặt trong thân của FOR, trong cặp Begin... End (nếu có nhiều hơn một lệnh); Vậy khi trình bày về lệnh While, giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh kỹ năng tương tự như vậy: Các lệnh cần lặp phải đặt trong thân của While, trong cặp Begin... End (nếu có nhiều hơn một lệnh); Ngoài ra đối với lệnh While còn phải đưa thêm một lệnh để tăng biến chỉ số (khác với FOR, tự động tăng biến chỉ số). Ví dụ 2: Khi trình bày về các bước để thực hiện lệnh While, học sinh biết được có các bước: B1: Kiểm tra BTĐK B2: Nếu BTĐK đúng thì thực hiện các lệnh cần lặp và quay lại B1 Nếu BTĐK sai thì dừng Vậy khi trình bày về sự thực hiện của lệnh Repeat ta cũng có các bước tương tự B1: Thực hiện các lệnh cần lặp B2: Kiểm tra BTĐK Nếu BTĐK đúng thì dừng nếu BTĐK sai thì quay lại B1 7. Khái quát hoá : Ví dụ: Khi học sinh đã nắm được cấu trúc chung của lệnh FOR, While, Repeat, sự thực hiện của máy khi gặp lệnh, sơ đồ khối thực hiện của các lệnh, giáo viên phải gợi động cơ để khái quát hoá được đặc điểm chung của lệnh lặp là: + Có một điều kiện để lặp lại + Có một số lệnh để lặp lại Để thực hiện được điều này, giáo viên có thể lấy ví dụ và hệ thống câu hỏi như sau: + Lấy ví dụ là ví dụ gửi tiết kiệm: Một người có 100.000đ. Ông ta quyết định gửi tiết kiệm với lãi suất 0.1%/ tháng. Hỏi sau 12 tháng ông ta được số tiền là bao nhiêu. + GV? Điều kiện để tiếp tục lặp HS:i<12 Các lệnh nào cần phải lặp lại HS: Tính tiền thu được sau mỗi tháng Tính lãi mới cho số tiền mới Lấy vì dụ gửi tiết kiệm 2: Một người có 100.000đ. Ông ta quyết định gửi tiết kiệm với lãi suất 0.1%/ tháng. Hỏi sau bao nhiêu tháng ông ta được số tiền là 2.000.000đ. + GV? Điều kiện để tiếp tục lặp HS: số tiền thu được < 2.000.000 Các lệnh nào cần phải lặp lại HS: Tính tiền thu được sau mỗi tháng Tính lãi mới cho số tiền mới Đếm số tháng 8- Tìm sự liên hệ và phụ thuộc: Trong quá trình dạy học lập trình chúng ta gặp nhiều bài toán mà kết quả trả ra phụ thuộc vào sự liên hệ của các dữ liệu vào. Vì thế cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu chu đáo các mối liên hệ và phụ thuộc để có cách giải bài toán một cách chính xác. Ta có thể láy lại ví dụ Tính và đưa ra kết quả màn hình tổng S = 1/a + 1/(a+1) +1/(a+2 )+....+1/(a +100) cho đến khi 1/(a+N) < 0.001. Ta có thể gợi động cơ mở đầu cho học sinh bởi những câu hỏi như sau: ? Giá trị của tổng S phụ thuộc vào dự liệu nào? ? Nếu khi N tăng hay giảm thì tổng S thay đổi thế nào? Vậy để cho giá trị của S < 0.001 thì ta cho biến N tăng hay giảm? Từ đó định hướng cho học sinh lập trình theo chương trình sau: program tong3; Uses crt; var s3:real; a,N:integer; begin CLRSCR; write('nhap gia tri a khác 0: ' ); Readln(a); s3:=1.0/a; N:=0; while not (1.0/(a+N)<0.001) do begin s3:=s3+(1.0/(a+N); N:=N+1; end; writeln('Tongla ',s3:9:4); readln End. Chương II: Gợi động cơ trung gian Gợi động cơ trung gian là gợi động cơ cho những bước trung gian hoặc cho những hoạt động tiến hành trong những bước đó để đạt được mục tiêu. Gợi động cơ trung gian có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển năng lực độc lập giải quyết vấn đề. Gợi động cơ trung gian thường được vận dụng khi gặp những bài toán cần có nhiều hoạt động, có nhiều bước giải, hoặc những bài toán phức tạp mà học sinh không thể độc lập giải quyết được. mới đạt được. Gợi động cơ trung gian là đẫn dắt học sinh, định hướng cho hócinh thực hiện tuần tự các hoạt động để đạt kết quả. Để tiến hành gợi động cơ trung gian, chúng ta có thể thực hiện theo một số cách sau đây: 1. Hướng đích: Hướng đích cho học sinh là hướng vào những mục tiêu đặt ra, vào hiệu quả dự kiến của những hoạt động của họ nhằm đạt những mục tiêu đó. Điểm xuất phát của hướng đích là đặt mục tiêu. Để đặt mục tiêu một cách chính xác chúng ta phải xuất phát từ chương trìn