Đề tài Phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa là giải pháp cơ bản chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn ở nước ta hiện nay

PhÇn më ®Çu Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu §Æc ®iÓm kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cè g¾ng kh«ng ngõng ®Ó t×m kiÕm x©y dùng nh÷ng m« h×nh thÓ chÕ kinh tÕ thÝch hîp ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong ®ã m« h×nh cã sù kÕt hîp kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng mµ trong ®ã c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ cèt lâi. ë n­íc ta sau mét thêi gian duy tr× nÒn kinh tÕ tËp trung cao ®· thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng mÆt kh«ng phï hîp cña nã. Sau §¹i héi VI (1986), §¶ng vµ nhµ n­íc ta më ra con ®­êng XHCN cña ®Êt n­íc b»ng viÖc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu vµ b­íc ®Çu cã ý nghÜa rÊt lín nh­ng hiÖn nay chóng ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc lín, c¸i cò vµ c¸i míi ®an xen nhau triÖt tiªu lÉn nhau. Bæn phËn cña chóng ta lµ ph¶i lµm sao cho c¸i míi c¸i tiÕn bé thay thÕ c¸i cò nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ phñ ®Þnh hoµn toµn c¸i cò, nhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy em ®· chän ®Ò tµi “ Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín ë n­íc ta hiÖn nay” lµm ®Ò tµi cho tiÓu luËn cña m×nh ®Ó qua viÖc t×m tµi liÖu nghiªn cøu ®Ò tµi n©ng cao hiÓu biÕt cña m×nh vÒ kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng, gióp cho em trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr­êng vµ hiÓu biÕt thªm vÒ hiÖn tr¹ng cña ®Êt n­íc ®Ó sau khi ra tr­êng cã thÓ gãp mét phÇn c«ng søc cña m×nh x©y dùng ®Êt n­íc giµu ®Ñp. §©y lµ ®Ò tµi ®Çu tay cña em trong bé m«n nµy nªn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt mong ®­îc sù gãp ý nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Néi dung I. C¬ së lÝ luËn cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH nãi chung. 1/ Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vÒ sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸: a/ Sù ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸: Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ ®Çu tiªn mµ loµi ng­êi sö dông ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai. S¶n xuÊt tù cung tù cÊp lµ kiÓu tæ s¶n xuÊt mµ trong ®ã s¶n phÈm cña ng­êi lao ®éng lµm ra ®­îc dïng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cho néi bé gia ®×nh, tõng c«ng x· hay tõng c¸ thÓ riªng lÎ. S¶n xuÊt tù cung tù cÊp cßn ®­îc gäi lµ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc hoÆc kinh tÕ tù nhiªn. §©y lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt khÐp kÝn nªn nã th­êng g¾n víi b¶o thñ tr× trÖ, nhu cÇu thÊp, kü thuËt th« s¬, l¹c hËu. NÒn kinh tÕ tù nhiªn tån t¹i ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn thÊp cña x· héi( c«ng x· nguyªn thuû, n« lÖ, phong kiÕn ) ë ViÖt Nam hiÖn nay, kinh tÕ tù nhiªn vÉn cßn tån t¹i ë vïng s©u vïng xa vïng nói phÝa B¾c, T©y Nguyªn, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. Tuy nhiªn khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®­îc më réng th× dÇn xuÊt hiÖn trao ®æi hµng ho¸ khi trao ®æi hµng ho¸ trë thµnh môc ®Ých th­êng xuyªn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ th× lóc ®ã s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi. S¶n xuÊt hµng ho¸ : lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó trao ®æi ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng, s¶n phÈm ë ®©y kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt ra ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu néi bé cña ng­êi s¶n xuÊt mµ s¶n xuÊt ra ®Ó trao ®æi. C¬ së kinh tÕ- x· héi cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt nµy vµ ng­êi s¶n xuÊt kh¸c do c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh. Ph©n c«ng lao ®éng lµ viÖc ph©n chia ng­êi s¶n xuÊt vµo c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau cña x· héi hoÆc nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Do chuyªn m«n ho¸ nªn mçi ng­êi chØ s¶n xuÊt mét hay mét vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh.Song nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mäi ng­êi ®Òu cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm v× vËy hä ®ßi hái ph¶i cã mèi liªn hÖ trao ®æi s¶n phÈm cho nhau, phô thuéc vµo nhau, ph©n c«ng lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. §iÒu kiÖn thø hai cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt do c¸c quan hÖ kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh. Dùa vµo ®iÒu kiÖn nµy mµ ng­êi chñ t­ liÖu s¶n xuÊt cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt vµ nh÷ng s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra. Nh­ vËy quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ®· chia rÏ ng­êi s¶n xuÊt lµm hä t¸ch biÖt nhau vÒ mÆt kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ®ã ng­êi s¶n xuÊt nµy muèn sö dông s¶n phÈm cña ng­êi s¶n xuÊt kh¸c th× ph¶i trao ®æi s¶n phÈm lao ®éng cho nhau, s¶n phÈm lao ®éng ®©y trë thµnh hµng ho¸. Khi s¶n phÈm lao ®éng x· héi trë thµnh hµng ho¸ th× ng­êi s¶n xuÊt trë thµnh ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ vïa cã tÝnh chÊt x· héi võa cã tÝnh chÊt t­ nh©n c¸ biÖt. TÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ thÓ hiÖn ë chç do ph©n c«ng lao ®éng x· héi nªn s¶n phÈm lao ®éng cña ng­êi nµy trë nªn cÇn thiÕt cho ng­êi kh¸c, cÇn cho x· héi. Tinh chÊt t­ nh©n c¸ biÖt thÓ hiÖn ë chç s¶n xuÊt ra c¸i g× b»ng c«ng cô nµo, ph©n phèi cho ai lµ c«ng viÖc c¸ nh©n cña chñ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt, do hä ®Þnh ®o¹t. TÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ chØ ®­îc th­µ nhËn khi hä t×m ®­îc ng­êi mua trªn thÞ tr­êng vµ b¸n ®­äc hµng ho¸ do hä s¶n xuÊt ra. V× vËy, lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ bao hµm së h÷u thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp lµ tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt c¸ biÖt cña lao ®éng. M©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt c¸ biÖt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Nh÷ng m©u thuÉn nµy ®­îc gi¶i quyÕt trªn thÞ tr­êng , ®ång thêi nã ®­îc t¹o ra mét c¸ch liªn tôc th­êng xuyªn víi t­ c¸ch lµ m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nãi chung. ChÝnh m©u thuÉn nµy lµ nguyªn nh©n kinh tÕ cña khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa. S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö së h÷u l©u dµi. §Çu tiªn lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n dùa trªn kü thuËt thñ c«ng vµ l¹c hËu. Nh­ng khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n, s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn thµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nµy diÔn ra trong thêi kú qu¸ ®é tõ x· héi phong kiÕn sang x· héi t­ b¶n. b/ Hµng ho¸: + Hµng ho¸ lµ vËt phÈm cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi vµ ®­îc s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông.Trong ®ã gi¸ trÞ sö dông lµ thuéc tÝnh tù nhiªn, cßn gi¸ trÞ lµ thuéc tÝnh x· héi cña hµng ho¸. Hai thuéc tÝnh nµy lµ 2 mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong hµng ho¸, còng tõ hai thuéc tÝnh nµy mµ lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh hai mÆt lao ®éng cô thÓ lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t­îng. Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông: Gi¸ trÞ sö dông lµ nh÷ng c«ng dông kh¸c nhau cña vËt phÈm do thuéc tÝnh tù nhiªn cña nã mang l¹i. Gi¸ trÞ sö dông cña vËt phÈm ®­îc thÓ hiÖn ra khi ta mang tiªu dïng chóng. Khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ngµy cµng ph¸t triÓn dÇn dÇn ng­êi ta t×m thÊy thªm ®­îc nhiÒu thuéc tÝnh cã Ých. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ rÊt phong phó, võa th¶ m·n nhu cÇu vÒ vÊt chÊt võa tho¶ m·n nhu cÇu vÒ mÆt tinh thÇn. Nã lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn, nh­ng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¸ trÞ sö dông ®ång thêi lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi. Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ mét ph¹m trï rÊt trõu t­îng v× nã lµ thuéc tÝnh x· héi cña hµng ho¸ vµ muèn t×m hiÓu ®­îc gi¸ trÞ hµng ho¸ ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc nghiªn cøu gi¸ trÞ trao ®æi. Gi¸ trÞ trao ®æi lµ quan hÖ tû lÖ vÒ l­îng mµ mét gi¸ trÞ sö dông nµy trao ®æi víi mét gi¸ trÞ sö dông kh¸c VÝ dô : 1 r×u = 20 kg thãc hai hµng ho¸ cã c«ng dông kh¸c nhau mµ cã thÓ trao ®æi cho nhau lµ do chóng cã chung mét thuéc tÝnh chung duy nhÊt, chóng ®Òu lµ s¶n phÈm cña lao ®éng cña con ng­êi. + TÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ Lao déng cô thÓ lµ lao ®éng ®­îc tiÕn hµnh d­íi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh, cã môc ®Ých, ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng ®èi t­îng vµ kÕt qu¶ riªng biÖt Mçi lo¹i lao ®éng cô thÓ t¹o ra mét gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh cã bao nhiªu lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ th× cã bÊy nhiªu lo¹i lao ®éng cô thÓ kh¸c nhau, c¸c lo¹i lao ®éng ®ã hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng ë tõng quèc gia. X· héi cµng ph¸t triÓn th× ph©n c«ng lao ®éng cµng cao. Lao ®éng cô thÓ lµ ph¹m trï vÜnh viÔn nã t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cho hµng ho¸ Lao ®éng trõu t­îng : §ã lµ hao phÝ lao ®éng nãi chung cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ( hao phÝ thÇn kinh vµ c¬ b¾p ). Khi cã nh÷ng lao ®éng nµo s¶n xuÊt ra hµng ho¸ th× míi quy thµnh lao ®éng trõu t­îng. Kh«ng ph¶i cã hai lao ®éng cïng kÕt tinh trong mét hµng ho¸ mµ lµ lao ®éng mang tÝnh chÊt hai mÆt. + Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó lµm ra 1 hµng ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh x· héi víi mét tr×nh ®é khÐo lÐo trung b×nh, c­êng ®é lao ®éng trung b×nh cña ng­êi s¶n xuÊt. Th«ng th­êng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ cã xu h­íng nghiªng vÒ thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt mµ hä cung cÊp mét hµng ho¸ nµo ®ã trªn thÞ tr­êng. Hai nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ n¨ng suÊt lao ®éng vµ c­êng ®é lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ng­êi lao ®éng hay søc s¶n xuÊt cña lao ®éng. Luång gi¸ trÞ cña hµng ho¸ thay ®æi theo tØ lÖ nghÞch víi n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. C­êng ®é lao ®éng lµ møc tiªu hao vÒ lao ®éng trong mét ®¬n vÞ lao ®éng. Nã cho biÕt møc ®é khÈn tr­¬ng cña lao ®éng. + Lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p. Lao ®éng gi¶n ®¬n lµ sù tiªu hao søc lùc gi¶n ®¬n mµ bÊt kú mét ng­êi b×nh th­êng nµo kh«ng cÇn biÕt ®Õn tµi nghÖ ®Æc biÖt ®Òu cã thÓ tiÕn hµnh ®­îc ®Ó lµm ra hµng ho¸. Lao ®éng phøc t¹p lµ lo¹i lao ®éng ph¶i ®ßi hái ®µo t¹o tØ mû c«ng phu vµ cã søc khÐo lÐo, tµi nghÖ, ph¶i cã sù tÝch luü lao ®éng. Trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian, lao ®éng phøc t¹p s¸ng t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n. V× vËy lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n. + ThÞ tr­êng vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ mét h×nh thøc trao ®æi hµng ho¸ mµ trong ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ c¹nh tranh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng ho¸ lµm ra. ThÞ tr­êng th­êng g¾n víi mét ®Þa ®iÓm cô thÓ nhÊt ®Þnh nh­ chî, cöa hµng, v¨n phßng giao dÞch… ThÞ tr­êng ®Çu ra bao gåm : l­¬ng thùc thùc phÈm vµ nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong ®ã c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua thÞ tr­êng ( mua b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸ ). C¬ chÕ thÞ tr­êng hoµn toµn ®èi lËp víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng th­êng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò trung t©m cña mét tæ chøc kinh tÕ: S¶n xuÊt cho ai, s¶n xuÊt c¸i g× vµ s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo. Trong thÞ tr­êng cã 3 yÕu tè chÝnh : hµng ho¸, tiÒn tÖ, ng­êi mua b¸n, . §éng lùc ho¹t ®éng cña con ng­êi trong c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ lîi nhuËn, nã bÞ chi phèi bëi mét sè quy luËt nh­: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ. c/ Kinh tÕ hµng ho¸: Kinh tÕ hµng ho¸ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã h×nh th¸i phæ biÕn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó trao ®æi, ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng. Kinh tÕ hµng ho¸ ®èi lËp víi kinh tÕ tù nhiªn vµ kinh tÕ chØ huy, khi s¶n xuÊt hµng ho¸ l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng ngµy cµng ®åi dµo phong phó, thÞ tr­êng ®­îc më réng, kh¸i niÖm thÞ tr­êng ®­îc hiÓu ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n. §ã lµ lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua tiÒn tÖ lµm m«i giíi. ë ®©y ng­êi mua vµ ng­êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta, cÇn ®Èy m¹nh vµ chó träng ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ë n­íc ta cÇn ph¶i tõng b­íc h×nh thµnh thÞ tr­êng thèng nhÊt th«ng suèt c¶ n­íc. Tõng b­íc h×nh thµnh vµ më réng ®ång bé thÞ tr­êng hµng tiªu dïng, t­ liÖu s¶n xuÊt, dÞch vô, thÞ tr­êng vèn tiÒn tÖ… CÇn ph¶i më réng giao l­u hµng ho¸, ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc chó träng n«ng th«n, miÒn nói xo¸ bá triÖt ®Ó mäi h×nh thøc chia thÞ tr­êng theo ®Þa giíi hµnh chÝnh. §ång thêi g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng quèc tÕ, gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt néi ®Þa ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ thÞ tr­êng n­íc ta héi nhËp víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. ë n­íc ta kinh tÕ hµng ho¸ mµ §¶ng chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ “nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc” + ¦u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi lµ tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng ho¸. So víi nÒn s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc th× s¶n xuÊt hµng ho¸ cã nh÷ng ­u thÕ h¬n h¼n vÒ nhiÒu mÆt Thø nhÊt : nÒn s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc lµ nÒn s¶n xuÊt khÐp kÝn lµm cho nÒn s¶n xuÊt bÞ h¹n chÕ kh«ng ph¸t triÓn, mÆt kh¸c s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®Ó ®em ®i b¸n nªn nhu cÇu lµ rÊt lín vµ kh«ng ngõng t¨ng lªn bëi vËy nã lµ ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Thø hai : nÒn kinh tÕ tù nhiªn tù cÊp tù tóc kh«ng cã sù thay ®æi kü thuËt vµ ph¸t triÓn, h¬n n÷a nh÷ng nguån tù nhiªn th× bÞ sö dông mét c¸ch rÊt l·ng phÝ. Cßn m«i tr­êng häat ®éng cu¶ s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t, quy m« s¶n xuÊt lín, nguån lùc tù nhiªn ngµy cµng khan hiÕm, ®iÒu nµy buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, linh ®éng trong viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn tr¸i víi s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc. §©y lµ ®éng lùc m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn cña x· héi - Thø ba : ®èi víi s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc do s¶n xuÊt ph¸t triÓn thÊp, s¶n phÈm Ýt vµ nhu cÇu thÊp nªn ë mçi vïng vµ c¸c vïng víi nhau ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn nghÌo nµn thÊp kÐm, kh«ng cã sù giao l­u, trao ®æi v¨n ho¸ gi÷a c¸c vïng. Nh­ng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng nµy, do s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn víi vai trß ®éng lùc cña nhu cÇu nªn giao l­u v¨n ho¸ kinh tÕ ®­îc ph¸t triÓn nªn ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña nh©n d©n ®Òu ®­îc n©ng cao ngµy cµng phong phó ®a d¹ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ®éc lËp, tù do, b×nh ®¼ng cña mçi c¸ nh©n Thø t­ : nÒn s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc thÊp kÐm ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tr¸i l¹i do s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng lao ®éng x· héi, thóc ®Èy sù chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh s¶n xuÊt lµm cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt ngµy cµng ®­îc chuyªn m«n ho¸ vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, tr×nh ®é kü thuËt ngµy cµng ®­îc n©ng cao. Trªn thÕ giíi hiÖn nay khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn v« cïng nhanh chãng nhÊt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö. + Sù tån t¹i kh¸ch quan cña kinh tÕ hµng ho¸ trong thêi k× qu¸ ®é Ta thÊy r»ng, tõ khi CNXH ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh­ mét hÖ thèng thÕ giíi cho ®Õn tr­íc thËp kû 80, vÊn ®Ò cã hay kh«ng tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong chñ nghÜa x· héi lu«n lµ ®Ò tµi tranh luËn trong giíi nghiªn cøu lý luËn macxÝt. Nh×n chung vÒ ph­¬ng diÖn lý luËn quan ®iÓm chÝnh thèng chi phèi trong suèt mÊy thËp kû qua lµ quan niÖm kinh tÕ XHCN lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo quy luËt c©n ®èi vµ cã kÕ ho¹ch cïng víi c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc thï kh¸c cña CNXH. Nhµ n­íc cã vai trß chñ yÕu trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm mµ kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Kinh tÕ hµng ho¸ bÞ coi nhÑ ®­îc coi lµ ®Æc tr­ng riªng cña CNTB cÇn ph¶i ®­îc h¹n chÕ vµ ®i tíi xo¸ bá. Nh­ng trªn thùc tÕ chÝnh diÒu ®ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm tr× trÖ, lµm k×m h·m ®­a mét sè nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia XHCN ®Õn khñng ho¶ng vµ tan vì. Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn quan ®iÓm cho r»ng “ s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®Æc tr­ng riªng cña CHTB” lµ hoµn toµn sai lÇm. MÆt kh¸c theo C¸c M¸c s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt bëi vËy s¶n xuÊt hµng ho¸ tån t¹i trong thêi kú qu¸ ®é lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan v×: Thø nhÊt : khi mµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn cao kÐo theo chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng s©u s¾c, tõ ®ã n¶y sinh thªm nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ, nh÷ng sù trao ®æi ho¹t ®éng lao ®éng trong x· héi. Thø hai: ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ kh¸c nhau. Nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ nµy t¸ch biÖt ®éc lËp víi nhau nh­ng hä ®Òu n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Do ®ã s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña hä vÉn cã sù phô thuîc lÉn nhau vµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng con ®­êng trao ®æi hµng ho¸ tøc lµ ph¶i cã s¶n xuÊt hµng ho¸. Thø ba : quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ lµ h×nh thøc cÇn thiÕt thuËn lîi ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong quan hÖ gi÷a kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ, v× hai ®¬n vÞ nµy tuy cïng lµ së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ng nã vÉn cã sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vµ cã quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh c¹nh tranh hay hiÖp t¸c víi nhau, nã cßn cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý, vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh dÉn ®Õn cã sù kh¸c biÖt nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, chóng ta kh«ng thÓ dïng ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n san b»ng ë ®©y ®­îc. Thø t­ : s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ cßn chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi bëi v× mçi n­íc vÉn cßn lµ mét quèc gia riªng biÖt lµ nh÷ng chñ së h÷u kh¸c nhau vÒ s¶n phÈm hµng ho¸. Tõ nh÷ng lý do trªn ®©y ta nhËn thÊy trong thêi kú qu¸ ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ tån t¹i lµ mét tÊt yÕu cÇn thiÕt kh«ng thÓ c­ìng l¹i ®­îc vµ kh«ng thÓ dïng mÖnh lÖnh ®Ó ng¨n cÊm, xo¸ bá s¶n xuÊt hµng ho¸. II. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam 1/ Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ do yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc chÊt lµ viÖc chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. XuÊt phÊt tõ quy luËt chung phæ biÕn. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. ThËt vËy mçi thµnh phÇn kinh tÕ bao giê còng thÝch øng víi mét tÝnh chÊt tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt, theo ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung vµ lu«n cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi quan hÖ s¶n xuÊt vµ ®ång thêi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ë n­íc ta hiÖn nay do tÝnh ®a d¹ng vÒ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt nªn vÒ h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt vµ thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc ®a d¹ng ho¸ lµ tÊt yÕu. V× vËy khi x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tÊt nhiªn ph¶i xem xÐt trong tr¹ng th¸i ®éng. Mét trong nh÷ng t­ t­ëng xuyªn suèt do héi nghÞ lÇn thø 4 ban chÊp hµnh T¦ §¶ng kho¸ VIII nh»m cô thÓ ho¸ vµ thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi mµ §¹i héi VIII cña §¶ng ®Ò ra lµ ­u tiªn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt ®i ®«i víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp theo ®Þnh huíng XHCN. §©y lµ b­íc ph¸t triÓn míi trong t­ duy lý luËn cña §¶ng ta ®· b¾t nguån tõ viÖc tÊt yÕu ph¶i gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ b»ng viÖc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. XÐt tõ quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt th× lùc l­îng s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®éng nhÊt, quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi. ChÝnh v× vËy ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc b»ng c¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt thùc chÊt lµ viÖc chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. 2/ Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ do ë ViÖt Nam tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ do cßn nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. §¹i héi §¶ng VIII kh¼ng ®Þnh : “ C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i kh¸ch quan t­¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay ®ã lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t­ b¶n vµ kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ nguån lùc tæng hîp to lín ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam v­ît khái t×nh tr¹ng thÊp kÐm, ®­a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn c¶ trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch h¹n hÑp. §Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÝch hîp cho tõng thêi kú ta ph¶i t×m hiÓu râ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i hiÖn nay. - Thø nhÊt thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc lµ nh÷ng ®¬n vÞ tæ chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh mµ toµn bé nguån lùc thuéc së h÷u nhµ n­íc, hoÆc phÇn cña toµn nhµ n­íc chiÕm tû lÖ khèng chÕ. Kinh tÕ nhµ n­íc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n­íc C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ bé phËn quan träng c¬ b¶n nhÊt cña kinh tÕ nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp nµy trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. Ch¼ng h¹n nh­ cac nhµ m¸y thuû ®iªn Hoµ B×nh, c«ng ty gang thÐp Th¸i Nguyªn… C¸c ngµnh kinh tÕ thuéc së h÷u nhµ n­íc cung cÊp hµng ho¸ hay dÞch vô cho x· héi. Bao gåm hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng, b­u ®iÖn, hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh, b¶o hiÓm( ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam, ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, kho b¹c..). C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh trong ®ã nhµ n­íc chiÕm tû lÖ khèng chÕ (51%). Nh÷ng lùc l­îng vËt chÊt thuéc së h÷u nhµ n­íc bao gåm: ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ng©n hµng, tµi chÝnh, dù tr÷ quèc gia… Cac doanh nghiÖp ë n­íc ta ®ùoc h×nh thµnh qua ba con ®­êng: Nhµ n­íc ®Çu t­ vèn ®Ó h×nh thµnh ngay tõ ®Çu Nhµ n­íc cÊp vèn ®Ó liªn doanh víi c¸c ngµnh kh¸c Nhµ n­íc tiÕn hµnh viÖc ®ßi nî, quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n Ngoµi ra víi b¶n chÊt nhµ n­íc XHCN, Nhµ n­íc x¸c ®Þnh ®Êt ®ai tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi chÝnh, ng©n hµng…do Nhµ n­íc n¾m gi÷, chi phèi ®Ó ®iÒu tiÕt, ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Kinh tÕ nhµ n­íc thuéc së h÷u nhµ n­íc, s¶n xuÊt kinh doanh theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ, thùc hiªn ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Theo chñ tr­¬ng cña §¶ng ta, kinh tÕ Nhµ n­íc cÇn tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc träng yÕu nh­ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi,hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, nh÷ng c¬ së nh­ gi¶i quyÕt kinh doanh th­¬ng m¹i,dÞch vô quan träng, nh÷ng c¬ së kinh tÕ phôc vô an ninh quèc phßng vµ vÊn ®Ò x· héi, ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi lín chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. TiÕp tôc ®æi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi. Tr­íc hÕt cÇn hoµn thiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch luËt ph¸p ®¶m b¶o doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc lµ mét ®¬n vÞ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. Ph©n ®Þnh døt kho¸t quyÒn së h÷u Nhµ n­íc víi quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷u Nhµ n­íc; quyÒn së h÷u Nhµ n­íc víi quyÒn sö dông, qu¶n lý… Thø hai, thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c lµ sù liªn minh liªn kÕt kinh tÕ tù nguyÖn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng, linh ho¹t, phï hîp víi nhu cÇu, kh¶ n¨ng vµ lîi Ých cña c¸c bªn tham gia, cã thÓ hoÆc kh«ng dÉn tíi ph¸p nh©n. H×nh thøc tån t¹i cña kinh tÕ hîp t¸c lµ: Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hîp t¸c x· mua b¸n, hîp t¸c x· tÝn dông. C¸c hîp t¸c x· ®­îc h×nh thµnh víi c¸c quy m« gãc ®é kh¸c nhau, tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ë ®©y ng­êi lao ®éng cã quyÒn tù do tham gia vµ rót lui khái hîp t¸c x·. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, kinh tÕ hîp t¸c cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n: hé n«ng d©n ®­îc coi lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ruéng ®Êt ®­îc giao sö dông l©u dµi. Thùc tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c gi¶n ®¬n, tõng kh©u nh­ hîp t¸c x· cæ phÇn, hîp t¸c x· dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra phôc vô cho kinh tÕ hé gia ®×nh vµ kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Thø ba, thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc lµ s¶n phÈm cña sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ t­ b¶n trong vµ ngoµi n­íc. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc bao gåm tÊt c¶ c¸c h×nh thøc hîp t¸c, liªn doanh s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ t­ b¶n trong vµ ngoµi n­íc, nh»m sö dông, khai th¸c ph¸t huy thÕ m¹nh cña mçi bªn tham gia, d­íi sù kiÓm so¸t gióp ®ì cña nhµ n­íc. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng vèn, kü thuËt c«ng nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý cña c¸c Nhµ n­íc t­ b¶n. Lªnin chØ râ “ trong mét n­íc tiÓu n«ng .. ph¶i ®i xuyªn qua chñ nghÜa t­ b¶n Nhµ n­íc, tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi”. Nhµ n­íc cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt víi c¸c tæ chøc vµ c«ng ty t­ b¶n n­íc ngoµi, n©ng dÇn tû lÖ ®Çu t­ ë phÝa ViÖt Nam. §ång thêi ¸p dông nhiÒu h×nh thøc gãp vèn kinh doanh gi÷a Nhµ n­íc vµ c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n trong n­íc d­íi nhiÒu h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nh»m t¹o thÕ vµ lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¸t triÓn t¨ng søc c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi bªn ngoµi. Thø t­ thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dùa vµo kinh nghiÖm cña b¶n th©n lµ chÝnh. Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ cña n«ng d©n thî thñ c«ng nh÷ng ng­êi b¸n bu«n dÞch vô c¸ thÓ. Së h÷u cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ së h÷u t­ nh©n, s¶n xuÊt kinh doanh ph©n t¸n manh món, tr×nh ®é c«ng nghÖ kü thuËt thñ c«ng, môc ®Ých kinh doanh chñ yÕu lµ ®Ó nu«i