Định vị và đồ định vị

16 Chổồng 2 ẬNH Vậ VAè ÂÄệ ẬNH Vậ 2-1. Âởnh nghộa va yóu cỏửu õọỳi vồùi õọử õởnh vở. 2-1-1. Âởnh nghộa: Quaù trỗnh õởnh vở laỡ sổỷ xaùc õởnh vở trờ chờnh xaùc tổồng õọỳi cuớa chi tióỳt so vồùi duỷng cuỷ càừt trổồùc khi gia cọng. 2-1-2.Yóu cỏửu õọỳi vồùi õọử õởnh vở. Khi õởnh vở chi tióỳt trón õọử gaù, ngổồỡi ta duỡng caùc chi tióỳt hay caùc bọỹ phỏỷn tióỳp xuùc trổỷc tióỳp vồùi bóử màỷt duỡng laỡm chuỏứn cuớa chi tióỳt, nhàũm õaớm baớo õọỹ chờnh xaùc vóử vở trờ tổồng quan giổợa bóử màỷt gia cọng cuớa chi tióỳt vồùi duỷng cuỷ càừt. Caùc chi tióỳt vaỡ bọỹ phỏỷn õoù õổồỹc goỹi laỡ õọử õởnh vở (cồ cỏỳu õởnh vở, chi tióỳt õởnh vở ) . Sổớ duỷng hồỹp lờ cồ cỏỳu õởnh vở seợ mang laỷi hióỷu quaớ kinh tóỳ thióỳt thổỷc vỗ coù thóứ xaùc õởnh chờnh xaùc vở trờ cuớa chi tióỳt mọỹt caùch nhanh choùng, giaớm õổồỹc thồỡi gian phuỷ vaỡ nỏng cao nàng suỏỳt lao õọỹng. Âóứ õaớm baớo õổồỹc chổùc nàng õoù, cồ cỏỳu õởnh vở phaới thoaớ maợn nhổợng yóu cỏửu chuớ yóỳu sau õỏy : 1) Cồ cỏỳu õởnh vở cỏửn phaới phuỡ hồỹp vồùi bóử màỷt duỡng laỡm chuỏứn õởnh vở cuớa chi tióỳt gia cọng vóử màỷt hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc. 2) Cồ cỏỳu õởnh vở cỏửn phaới õaớm baớo õọỹ chờnh xaùc lỏu daỡi vóử kờch thổồùc vaỡ vở trờ tổồng quan. 3) Cồ cỏỳu õởnh vở chi tióỳt coù tờnh chọỳng maỡi moỡn cao, õaớm baớo tuọứi thoỹ qua nhióửu lỏửn gaù õàỷt. Âọỹ moỡn cuớa bóử màỷt laỡm vióỷc cồ cỏỳu õởnh vở õổồỹc tờnh nhổ sau: Nu β= Trong õoù: u- Âọỹ moỡn [àm]; β- Hóỷ sọỳ phuỷ thuọỹc vaỡo vỏỷt lióỷu vaỡ tờnh chỏỳt tióỳp xuùc õổồỹc xaùc õởnh bàũng thổỷc nghióỷm. Thọng thổồỡng, hóỷ sọỳ β nàũm trong khoaớng 0,2ữ0,4; N- Sọỳ lỏửn gaù õàỷt phọi trón õọử õởnh vở. Vỏỷt lióỷu laỡm cồ cỏỳu õởnh vở, coù thóứ sổớ duỷng caùc loaỷi theùp 20X, 40X, Y7A,Y8A, theùp 20X thỏỳm C hoàỷc theùp 45...Nhióỷt luyóỷn õaỷt õọỹ cổùng 50ữ60 HRC. Âọỹ nhaùm bóử màỷt laỡm vióỷc Ra= 0,63ữ0,25; cỏỳp chờnh xaùc IT6ữIT7. Tỏỳt caớ caùc loaỷi õọử õởnh vở õổồỹc trỗnh baỡy trong phỏửn naỡy õaợ õổồỹc tióu chuỏứn hoaù. Caùc thọng sọỳ hiỡnh hoỹc, õọỹ chờnh xaùc, kờch thổồùc vaỡ chỏỳt lổồỹng bóử màỷt õaợ õổồỹc cho trong caùc sọứ tay cồ khờ, sọứ tay cọng nghóỷ chóỳ taỷo maùy, sọứ tay thióỳt kóỳ õọử gaù. Bóử màỷt cuớa chi tióỳt gia cọng õổồỹc sổớ duỷng laỡm chuỏứn õởnh vở thổồỡng gàỷp : - Chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt phàúng. - Chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ ngoaỡi. - Chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ trong. 17 - Chuỏứn õởnh vở kóỳt hồỹp (hai lọự tỏm; mọỹt màỷt phàúng vaỡ hai lọự vuọng goùc vồùi màỷt phàúng õoù; mọỹt màỷt phàúng vaỡ mọỹt lọự coù õổồỡng tỏm song song hoàỷc thàúng goùc vồùi màỷt phàúng ...). Tổồng ổùng vồùi caùc loaỷi chuỏứn nóu ồớ trón, ta cỏửn xaùc õởnh caùc cồ cỏỳu õởnh vở mọỹt caùch hồỹp lờ. Sau õỏy ta xeùt cuỷ thóứ. 2-2. Âởnh vở chi tióỳt khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt phàúng . Thổồỡng ngổồỡi ta lỏỳy màỷt phàúng trón chi tióỳt laỡm chuỏứn õởnh vở. Khi õoù, õọử õởnh vở thổồỡng duỡng laỡ chọỳt tỗ, phióỳn tỗ... 2-2-1. Chọỳt tỗ cọỳ õởnh. Chọỳt tỗ cọỳ õởnh duỡng õóứ õởnh vở khi chuỏứn laỡ màỷt phàúng, gọửm coù 3 loaỷi nhổ hỗnh 2-1. Hỗnh 2-1a vaỡ b duỡng khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt thọ. Hỗnh 2-1c duỡng khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt tinh. Chọỳt tỗ coù thóứ làừp trổỷc tióỳp lón thỏn õọử gaù hoàỷc thọng qua mọỹt baỷc loùt (hỗnh 2-1d). Chọỳt tỗ coù õổồỡng kờnh D≤ 12mm õổồỹc chóỳ taỷo bàũng theùp caùc bon duỷng cuỷ coù haỡm lổồỹng C = 0,7ữ0,8 % vaỡ tọi cổùng õaỷt HRC= 50ữ60. Khi D> 12mm, coù thóứ chóỳ taỷo bàũng theùp caùc bon coù haỡm lổồỹng C=0,15ữ0,2%, tọi cổùng sau khi thỏỳm than õaỷt õọỹ cổùng HRC =55ữ60. Sọỳ chọỳt tỗ õổồỹc duỡng ồớ mọỹt màỷt chuỏứn õởnh vở bàũng sọỳ bỏỷc tổỷ do maỡ noù cỏửn haỷn chóỳ. 2-2-2. Chọỳt tỗ õióửu chốnh . Chọỳt tỗ õióửu chốnh õổồỹc duỡng khi bóử màỷt laỡm chuỏứn cuớa chi tióỳt laỡ chuỏứn c) a) d) 450 d dH7/k6 b) D D d d R c ì4 50 0,25-0,5 r A D L H b dH7/js6 A Hỗnh 2- 1: Caùc loaỷi chọỳt tỗ cọỳ õởnh 0, 5 0, 25 ữ0 ,5 2 0,5 18 thọ, coù sai sọỳ vóử hỗnh daùng vaỡ coù kờch thổồùc tổồng quan thay õọứi nhióửu. Kóỳt cỏỳu chọỳt tỗ õióửu chốnh nhổ hỗnh 2-2. Hỗnh 2-2a: Âỏửu 6 caỷnh, duỡng cồ ló õióửu chốnh. Hỗnh 2-2b: Âỏửu troỡn. Hỗnh 2-2c: Chọỳt vaùt caỷnh, duỡng cồ ló õióửu chốnh. Hỗnh 2-2d: Chọỳt õióửu chốnh làừp trón màỷt õổùng cuớa õọử gaù. Trón màỷt phàúng õởnh vở cuớa chi tióỳt, ngổồỡi ta coù thóứ duỡng hai chọỳt tỗ cọỳ õởnh vaỡ mọỹt chọỳt tỗ õióửu chốnh nhàũm chốnh laỷi vở trờ cuớa phọi . 2-2-3. Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa : Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa õổồỹc duỡng khi màỷt phàúng õởnh vở laỡ chuỏứn thọ hoàỷc màỷt bỏỷc. Do õàỷc õióứm kóỳt cỏỳu cuớa chọỳt tỗ tổỷ lổỷa, nón màỷt laỡm vióỷc cuớa chọỳt tỗ tổỷ lổỷa luọn luọn tióỳp xuùc vồùi màỷt chuỏứn, õọửng thồỡi tàng õọỹ cổùng vổợng cuớa chi tióỳt vaỡ giaớm aùp lổỷc trón bóử màỷt cuớa caùc õióứm tỗ. Vờ duỷ chọỳt tỗ tổỷ lổỷa 3 vaỡ 4 trón hỗnh (hỗnh 2-3). Tuy loaỷi chọỳt tỗ naỡy tióỳp xuùc vồùi phọi ồớ hai õióứm nhổng noù chố haỷn chóỳ mọỹt bỏỷc tổỷ do. 2-2-4. Chọỳt tỗ phuỷ. Chọỳt tỗ phuỷ khọng tham gia õởnh vở chi tióỳt, maỡ chố coù taùc duỷng nỏng cao Hỗnh 2-3: Chọỳt tỗ tổỷ lổỷa A 1 2 3 4 A A-A c) a) b) d) Hỗnh 2-2: Chọỳt tỗ õióửu chốnh 19 õọỹ cổùng vổợng cuớa chi tióỳt khi gia cọng. Chọỳt tỗ phuỷ coù nhióửu loaỷi (hỗnh 2-4a,b). Khi gaù õàỷt chi tióỳt, chọỳt tỗ phuỷ ồớ daỷng tổỷ do, chổa cọỳ õởnh. Dổồùi taùc duỷng cuớa loỡ xo 2 laỡm cho chọỳt 1 tióỳp xuùc vồùi màỷt tỗ cuớa chi tióỳt cỏửn gia cọng õaợ õổồỹc õởnh vở vaỡ keỷp chàỷt xong. Sau õoù duỡng chọỳt 4 vaỡ vờt 3 õóứ cọỳ õởnh vở trờ cuớa chọỳt . 2-2-5. Phióỳn tỗ . Phióỳn tỗ laỡ chi tióỳt õởnh vở khi chuỏứn laỡ màỷt phàúng õaợ õổồỹc gia cọng (chuỏứn tinh) coù dióỷn tờch thờch hồỹp (kờch thổồùc trung bỗnh vaỡ lồùn). Vóử kóỳt cỏỳu, phióỳn tỗ coù 3 loaỷi (hỗnh 2-5), mọựi loỹai coù õàỷc õióứm vaỡ phaỷm vi ổùng duỷng rióng : Loaỷi 2-5a phióỳn tỗ phàúng õồn giaớn, dóự chóỳ taỷo, coù õọỹ cổùng vổợng tọỳt, nhổng khoù laỡm saỷch phoi vỗ caùc lọự bàừt vờt loợm xuọỳng, thổồỡng làừp trón caùc màỷt thàúng õổùng. Loỹai 2-5b phióỳn tỗ coù raợnh nghióng sổớ duỷng thuỏỷn tióỷn cho vióỷc laỡm saỷch, baớo quaớn nhổng chóỳ taỷo tọỳn keùm hồn caùc loaỷi khaùc. Loaỷi 2-5c phióỳn tỗ bỏỷc, bóử màỷt laỡm vióỷc dóự queùt saỷch phoi vaỡ laỡm saỷch do Hỗnh 2-4 : Chọỳt tỗ phuỷ 1 2 3 4 h b) 1 a) W W W W a) d1 d 0,63 H h L 450 B/ 2 B bA A A-A h 1 h 1 h B L c1c b Hỗnh 2- 5: Caùc loaỷi phióỳn tỗ b) c) 0,32 h b A A A-A 20 coù raợnh loợm 1ữ2mm, vỗ chióửu rọỹng B lồùn nón khoù gaù õàỷt trong õọử gaù, ờt duỡng hồn. Ngổồỡi ta sổớ duỷng 2 phióỳn tỗ hay 3 phióỳn tỗ taỷo thaỡnh mọỹt màỷt phàúng õởnh vở (chuù yù nóỳu duỡng 2 phióỳn tỗ, thỗ 1 phióỳn tỗ haỷn chóỳ 2 bỏỷc tổỷ do, phióỳn tỗ coỡn laỷi khọỳng chóỳ 1 bỏỷc tổỷ do; Nóỳu duỡng 3 phióỳn tỗ, thỗ mọựi phióỳn tỗ haỷn chóỳ 1 bỏỷc tổỷỷ do).Caùc phióỳn tỗ õổồỹc làừp vaỡo thỏn õọử gaù bàũng caùc vờt keỷp vaỡ õổồỹc maỡi laỷi cho õọửng phàúng vaỡ õaớm baớo õọỹ song song (hay vuọng goùc vồùi õóỳ õọử gaù) sau khi làừp . Phióỳn tỗ thổồỡng laỡm bàũng theùp coù haỡm lổồỹng caùc bon C=0,15ữ0,2%, tọi sau khi thỏỳm than õóứ õaỷt õọỹ cổùng HRC =55ữ60, qua maỡi boùng Ra=0,63ữ0,25. Phióỳn tỗ õaợ õổồỹc tióu chuỏứn hoaù vaỡ cho trong caùc sọứ tay cồ khờ, sọứ tay chóỳ taỷo maùy, sọứ tay thióỳt kóỳ õọử gaù. 2-2-6. Sai sọỳ õởnh vở khi õởnh vở bàũng màỷt phàúng, Sai sọỳ õởnh vở xaớy ra do sai sọỳ chóỳ taỷo bóử màỷt õởnh vở cuớa chi tióỳt gia cọng vaỡ bóử màỷt õởnh vở cuớa chi tióỳt õởnh vở cuớa õọử gaù. 2-3. Âởnh vở khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ ngoaỡi. Khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ ngoaỡi, chi tióỳt õởnh vở thổồỡng duỡng laỡ: 2-3-1. Khọỳi V : Khọỳi V duỡng õóứ õởnh vở khi màỷt chuỏứn õởnh vở cuớa chi tióỳt laỡ màỷt truỷ ngoaỡi hoàỷc mọỹt phỏửn cuớa màỷt truỷ ngoaỡi. ặu õióứm khi õởnh vở bàũng khọỳi V laỡ õởnh tỏm tọỳt, tổùc laỡ õổồỡng tỏm cuớa màỷt truỷ õởnh vở cuớa chi tióỳt baớo õaớm truỡng vồùi màỷt phàúng õọỳi xổùng cuớa hai màỷt nghióng laỡm vióỷc cuớa khọỳi V, khọng bở aớnh hổồớng cuớa dung sai kờch thổồùc õổồỡng kờnh màỷt truỷ ngoaỡi. Mọỹt khọỳi V coù thóứ õởnh vở õổồỹc nhổợng chi tióỳt coù õổồỡng kờnh khaùc nhau. - Kóỳt cỏỳu cuớa khọỳi V. Hỗnh 2-6a trỗnh baỡy kóỳt cỏỳu cuớa khọỳi V, coù hai loaỷi : α Hờnh 2-6: kóỳt cỏỳu khọỳi V C D H h h 1 L B B 1 B 2 B 3 L1 d1 d2 h 2 O a) d b) c) 21 + Khọỳi V daỡi: Tổồng õổồng vồùi 4 õióứm tióỳp xuùc vaỡ haỷn chóỳ 4 bỏỷc tổỷ do (hoàỷc khọỳi V coù chióửu daỡi tióỳp xuùc L cuớa noù vồùi màỷt chuỏứn õởnh vở cuớa chi tióỳt sao cho L/D >1,5 ; D-õổồỡng kờnh cuớa chi tióỳt). Khọỳi V daỡi õởnh vở nhổợng chi tióỳt coù õổồỡng kờnh lồùn, thổồỡng khoeùt loợm nhổ hỗnh 2-6b. Âóứ giaớm bóử màỷt gia cọng cuớa khọỳi V, ngổồỡi ta duỡng hai khọỳi V ngàừn rọửi làừp trón mọỹt õóỳ (hỗnh 2-6c). + Khọỳi V ngàừn:Tổồng õổồng 2 õióứm tióỳp xuùc vaỡ haỷn chóỳ 2 bỏỷc tổỷ do (hoàỷc khọỳi V ngàừn laỡ khọỳi V maỡ màỷt chuỏứn õởnh vở trón chi tióỳt gia cọng chố tióỳp xuùc vồùi noù trón chióửu daỡi L, vồùi L/D< 1,5) . Khi õởnh vở theo caùc màỷt chuỏứn õởnh vở thọ cuớa chi tióỳt, thỗ màỷt õởnh vở cuớa khọỳi V phaới laỡm nhoớ, bóử rọỹng tổỡ 2ữ5mm hoàỷc khờa nhaùm. Vở trờ cuớa khọỳi V quyóỳt õởnh vở trờ cuớa chi tióỳt, nón khọỳi V phaới õổồỹc õởnh vở chờnh xaùc trón thỏn õọử gaù bàũng hai chọỳt vaỡ duỡng vờt õóứ bàừt chàỷt. Khọỳi V tióu chuỏứn coù goùc α=600, α=900 vaỡ α=1200. Khọỳi V õởnh vở õổồỹc chóỳ taỷo bàũng theùp 20X, 20; màỷt õởnh vở õổồỹc thỏỳm caùc bon sỏu 0,8ữ1,2mm; tọi cổùng õaỷt HRC=58ữ62. Âọỳi vồùi nhổợng khọỳi V duỡng laỡm õởnh vở caùc truỷc coù D>120mm, thỗ õuùc bàũng gang hoàỷc haỡn, trón màỷt õởnh vở coù làừp caùc baớn theùp tọi cổùng, khi moỡn coù thóứ thay thóỳ õổồỹc. -Tờnh toaùn choỹn khọỳi V. Khọỳi V õaợ õổồỹc tióu chuỏứn hoaù, coù thóứ tra caùc kờch thổồùc lión quan trong caùc sọứ tay cọng nghóỷ chóỳ taỷo maùy. Âọỳi vồùi kờch thổồùc H do ngổồỡi thióỳt kóỳ quyóỳt õởnh. H laỡ kờch thổồùc õo tổỡ tỏm o cuớa truỷc kióứm coù õổồỡng kờnh D õóỳn màỷt õaùy cuớa khọỳi V, kờch thổồùc D lỏỳy bàũng kờch thổồùc trung bỗnh cuớa kờch thổồùc màỷt truỷ ngoaỡi cuớa chi tióỳt. Trong saớn xuỏỳt, thổồỡng ngổồỡi ta lỏỳy tỏm o cuớa truỷc kióứm (cuợng chờnh laỡ tỏm màỷt truỷ ngoaỡi õởnh vở cuớa chi tióỳt) õóứ õióửu chốnh vở trờ cuớa dao, vỗ vỏỷy trón thổỷc tóỳ tỏm màỷt truỷ ngoaỡi cuớa chi tióỳt cuợng chờnh laỡ chuỏứn õởnh vở khi chi tióỳt lỏỳy màỷt ngoaỡi õóứ õởnh vở trón khọỳi V, do õoù kờch thổồùc H bióứu thở chióửu cao kờch thổồùc chuỏứn õởnh vở, noù cỏửn phaới õổồỹc ghi trón baớn veợ laỡm vióỷc cuớa khọỳi V vaỡ duỡng laỡm càn cổù cho vióỷc kióứm tra khi chóỳ taỷo vaỡ õióửu chốnh khọỳi V. Tổỡ hỗnh 2-6a, ta coù : ⎟⎟ ⎟⎟ ⎠ ⎞ ⎜⎜ ⎜⎜ ⎝ ⎛ −+= 2 tg C 2 sin D 2 1hH αα Khi α=900, ta coù : H=h+0,707D-0,5C Khi goùc α= 1 H=h+1,087D-0,289C. Trong õoù : h vaỡ C- choỹn theo kóỳt cỏỳu tióu chuỏứn cuớa khọỳi V; D- Kờch thổồùc trung bỗnh cuớa õổồỡng kờnh màỷt ngoaỡi õởnh vở cuớa chi tióỳt . - Tờnh sai sọỳ õởnh vở khi chi tióỳt õổồỹc õởnh vở bàũng màỷt ngoaỡi trón khọỳi V. 22 Nhổ trón õaợ trỗnh baỡy, tỏm màỷt ngoaỡi õởnh vở cuớa chi tióỳt laỡ chuỏứn õởnh vở, vỗ vỏỷy, tờnh toaùn sai sọỳ õởnh vở chờnh laỡ tờnh lổồỹng bióỳn õọứi lồùn nhỏỳt cuớa tỏm màỷt ngoaỡi trong mọỹt loaỷt chi tióỳt gia cọng. Sồ õọử tờnh nhổ hỗnh 2-7, khi chi tióỳt coù õổồỡng kờnh lồùn nhỏỳt laỡ D+∆D, tỏm màỷt ngoaỡi laỡ O; khi chi tióỳt coù õổồỡng kờnh beù nhỏỳt laỡ D-∆D, chi tióỳt dởch xuọỳng õóỳn khi tióỳp xuùc vồùi khọỳi V. Luùc naỡy õióứm A trón chu vi seợ dởch chuyóứn õóỳn A1, tổồng ổùng tỏm O dởch chuyóứn õóỳn O1. OO1 chờnh laỡ lổồỹng bióỳn õọứi vở trờ cuớa chuỏứn õởnh vở do sai sọỳ vở trờ màỷt õởnh vở gỏy ra. Tổỡ quan hóỷ hỗnh hoỹc, ta õổồỹc : 2 sin2 DOO1mdvdv α⋅ δ==∆=ε Sai sọỳ õởnh vở phuỷ thuọỹc vaỡo dung sai kờch thổùồùc màỷt chuỏứn õởnh vở ngoaỡi cuớa chi tióỳt δD vaỡ trở sọỳ goùc α cuớa khọỳi V. 2-3-2.Mỏm càỷp : Khi chuỏứn laỡ màỷt truỷ ngoaỡi, nóỳu gia cọng trón nhoùm maùy tióỷn hoàỷc nhoùm maùy phay thỗ õọử õởnh vở laỡ chỏỳu keỷp cuớa mỏm càỷp 3 chỏỳu tổỷ õởnh tỏm. Mỏm càỷp laỡ cồ cỏỳu õởnh vở vaỷn nàng, coù khaớ nàng õióửu chốnh trong mọỹt phaỷm vi khaù rọỹng tuyỡ theo kờch thổồùc bóử màỷt chuỏứn õởnh vở thay õọứi. Mỏm càỷp laỡ cồ cỏỳu õởnh vở nhổng õọửng thồỡi cuợng laỡ cồ cỏỳu keỷp chàỷt. 2-3-3.ÄÚng keỷp õaỡn họửi: Khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ ngoaỡi, coù õọỹ chờnh xaùc nhỏỳt õởnh, nóỳu gia cọng trón nhoùm maùy tióỷn hoàỷc maùy phay õọử õởnh vở coù thóứ laỡ ọỳng keỷp õaỡn họửi. ÄÚng keỷp õaỡn họửi laỡ cồ cỏỳu tổỷ õởnh tỏm coù khaớ nàng õởnh tỏm (khoaớng 0,01ữ0,03mm) cao hồn mỏm càừp 3 chỏỳu. ÄÚng keỷp õaỡn họửi õổồỹc chóỳ taỷo tổỡ caùc theùp 20X, 40X, Y7A, Y10A, 9XC, theùp 45. Caùc bóử màỷt cuớa chuùng phaới õổồỹc tọi õaỷt õọỹ cổùng 45ữ50 HRC. (Trong chổồng cồ cỏỳu tổỷ õởnh tỏm seợ trỗnh baỡy kộ hồn mỏm càỷp, ọỳng keỷp õaỡn họửi...) 2-4. Âởnh vở khi chuỏứn õởnh vở laỡ màỷt truỷ trong. Khi lỏỳy màỷt truỷ trong cuớa chi tióỳt laỡm chuỏứn õởnh vở, ta coù thóứ duỡng caùc chi tióỳt õởnh vở: chọỳt gaù, caùc loaỷi truỷc gaù... 2-4-1.Caùc loaỷi chọỳt gaù. (hỗnh 2-8). Hỗnh 2-7: Sồ õọử tờnh sai sọỳ chuỏứn D +∆ D D -∆ D δD/2 O O1 A A1 α H 2 H ‘ 2 ∆ m õv 23 - Chọỳt truỷ daỡi (h2-8a): Duỡng chọỳt truỷ daỡi coù khaớ nàng haỷn chóỳ 4 bỏỷc tổỷ do. Vóử kóỳt cỏỳu, chióửu daỡi phỏửn laỡm vióỷc L cuớa chọỳt seợ tióỳp xuùc vồùi lọự chuỏứn D coù tố sọỳ L/D>1,5. Nóỳu phọỳi hồỹp vồùi màỷt phàúng õóứ õởnh vở chi tióỳt, thỗ màỷt phàúng chố õổồỹc haỷn chóỳ mọỹt bỏỷc tổỷ do. - Chọỳt truỷ ngàừn (hỗnh 2-8b,c): chọỳt truỷ ngàừn coù khaớ nàng haỷn chóỳ hai bỏỷc tổỷ do tởnh tióỳn theo hai chióửu vuọng goùc vồùi tỏm chọỳt . Tố lóỷ L/D≤ 0,33ữ 0,35. - Chọỳt traùm (chọỳt vaùt -hỗnh 2-8d) chố haỷn chóỳ mọỹt bỏỷc tổỷ do. Vỏỷt lióỷu õóứ chóỳ taỷo caùc chọỳt gaù nhổ sau: khi dc ≤16mm, chọỳt gaù õổồỹc chóỳ taỷo bàũng theùp duỷng cuỷ Y7A,Y10A, 9XC, CD70; khi dc >16mm õổồỹc chóỳ taỷo bàũng theùp crọm-20X, thỏỳm caùc bon õaỷt chióửu daỡy lồùp thỏỳm 0,8ữ1,2mm, sau õoù tọi õaỷt õọỹ cổùng HRC50ữ55. Làừp gheùp giổợa lọự chuỏứn vaỡ chọỳt gaù laỡ mọỳi gheùp loớng nheỷ nhổng khe hồớ nhoớ nhỏỳt (H7/h7) õóứ coù thóứ giaớm bồùt õổồỹc sai sọỳ chuỏứn. Coỡn làừp gheùp giổợa chọỳt vaỡ thỏn õọử gaù thổồỡng laỡ (H7/k7) hoàỷc (H7/m7) - Chọỳt cọn: Caùc loaỷi chọỳt cọn nhổ hỗnh 2-9. + Chọỳt cọn cổùng: tổồng ổùng 3 õióứm (h2-9a), haỷn chóỳ 3 bỏỷc tổỷ do tởnh tióỳn. + Chọỳt cọn tuyỡ õọỹng (chọỳt cọn móửm): tổồng ổùng 2 õióứm (h 2-9b) haỷn chóỳ 2 bỏỷc tổỷ do tởnh tióỳn. Chọỳt cọn tuyỡ õọỹng duỡng khi chuỏứn õởnh vở laỡ chuỏứn thọ nhàũm muỷc õờch õóứ bóử màỷt cọn laỡm vióỷc cuớa chọỳt cọn luọn luọn tióỳp xuùc vồùi lọự trong mọỹt loaỷt phọi õổồỹc chóỳ taỷo bàũng caùch õuùc, reỡn dỏỷp, õọỹt lọự... Hỗnh 2-8: Caùc loaỷi chọỳt gaù a) b) dH7/m7 DH7/h7 c) B dc b d) a) b) Hỗnh 2-9 : Chọỳt cọn 600 24 Màỷt cọn laỡm vióỷc cuớa chọỳt, goùc α=600 hoàỷc α=750 khi phọi lồùn. 2-4-2. Caùc loaỷi truỷc gaù. * Truỷc gaù hỗnh truỷ: laỡ chi tióỳt õởnh vở õóứ gaù õàỷt chi tióỳt gia cọng trón maùy tióỷn, maùy phay, maùy maỡi...khi chuỏứn laỡ lọự truỷ õaợ gia cọng tinh. Chióửu daỡi laỡm vióỷc cuớa truỷc gaù L phaới õaớm baớo L/D>1,5 vaỡ haỷn chóỳ 4 bỏỷc tổỷ do (kóỳt hồỹp vồùi vai chọỳt haỷn chóỳ 1 bỏỷc tổỷ do). Làừp gheùp giổợa màỷt chuỏứn vaỡ màỷt laỡm vióỷc cuớa truỷc gaù phaới coù khe hồớ õuớ nhoớ õóứ õaớm baớo õọỹ õọửng tỏm giổợa màỷt gia cọng vaỡ màỷt chuỏứn thổồỡng duỡng mọỳi gheùp H7/h7, kóỳt cỏỳu cuớa truỷc gaù truỷ nhổ (hỗnh 2-10a) hoàỷc làừp chàỷt (hỗnh 2-10b) * Truỷc gaù cọn: do truỷc gaù hỗnh truỷ làừp coù khe hồớ, nón khi gia cọng nhổợng chi tióỳt baỷc trón maùy tióỷn hoàỷc maùy maỡi troỡn ngoaỡi, khaớ nàng õởnh tỏm (õọỹ õọửng tỏm giổợa màỷt trong vaỡ màỷt mgoaỡi) thỏỳp. Vờ vỏỷy õóứ khàừc phuỷc tỗnh traỷng õoù ngổồỡi ta duỡng truỷc gaù cọn vồùi goùc cọn khoaớng 3ữ50 (õọỹ cọn 1/500ữ1/1000). Truỷc gaù cọn coù taùc duỷng khổớ khe hồớ vaỡ coù khaớ nàng truyóửn mọ men xoàừn khaù lồùn. Kóỳt cỏỳu nhổ hỗnh 2-10 c, tuy nhión vióỷc thaùo chi tióỳt ra khoới truỷc khọng phaới dóự daỡng. Khi gia cọng caùc chi tióỳt coù õổồỡng kờnh lọự chuỏứn khaùc nhau nhióửu , õóứ giaớm sọỳ lổồỹng truỷc gaù cỏửn chóỳ taỷo, ta duỡng truỷc gaù cọn di õọỹng. * Truỷc gaù õaỡn họử: khi gia cọng caùc baỷc thaỡnh moớng trón maùy tióỷn, maùy maỡi troỡn ngoaỡi...õóứ traùnh bióỳn daỷng do lổỷc keỷp gỏy ra, ta duỡng truỷc gaù õaỡn họửi. Loaỷi naỡy coù khaớ nàng õởnh tỏm tọỳt (0,01ữ0,02mm), lổỷc keỷp õọửng õóửu. 2-4-3. Sai sọỳ õởnh vở khi õởnh vở bàũng màỷt trong. * Tờnh sai sọỳ õởnh vở khi duỡng chọỳt gaù . - Chọỳt gaù vaỡ lọự ồớớ vở trờ bỏỳt kỗ. Khi chọỳt gaù õàỷt thàúng õổùng, chuỏứn õởnh vở vaỡ chọỳt gaù coù thóứ ồớ vở trờ bỏỳt kỗ (hỗnh 2-11 a). Trong trổồỡng hồỹp lọự coù õổồỡng kờnh lồùn nhỏỳt vaỡ chọỳt gaù coù õổồỡng kờnh nhoớ nhỏỳt, thỗ sai sọỳ chuỏứn õởnh vở laỡ lổồỹng dởch chuyóứn tỏm hỗnh hoỹc cuớa lọự o1cto2ct : ( ) ( ) ( )[ ] ∆++=∆−−∆+== dDddDD2ooxx ct2ct1dv δδε Trong õoù : D- õổồỡng kờnh danh nghộa cuớa màỷt lọự õởnh vi. Hỗnh 2-10 a,b,c a-Làừp coù khe hồớ b-Làừp chàỷt 1 2 c- Truỷc gaù cọn l1 10 c N E F 5 L2 L d 1 d m ax d m in d 2 300 25 ±∆D- sai lóỷch õổồỡng kờnh cuớa màỷt lọự õởnh vi. d- õổồỡng kờnh danh nghộa cuớa chọỳt gaù. ±∆d- sai lóỷch õổồỡng kờnh cuớa chọỳt gaù . δD- dung sai kờch thổồùc õổồỡng kờnh lọự. δd- dung sai kờch thổồùc õổồỡng kờnh chọỳt gaù. ∆ - khe hồớ nhoớ nhỏỳt giổợa chọỳt gaù vaỡ màỷt lọự õởnh vở. - Chọỳt gaù ồớ vở trờ nàũm ngang (hỗnh 2-11b).Trong trổồỡng hồỹp naỡy bỏỳt kỗ chi tióỳt naỡo gaù trón chọỳt gaù õóửu coù xu hổồùng rồi xuọỳng phờa dổồùi. Coù hai trổồỡng hồỹp xaớy ra: Chọỳt gaù coù kờch thổồùc lồùn nhỏỳt d+∆d vaỡ lọự õởnh vở coù kờch thổồùc nhoớ nhỏỳt D-∆D, luùc naỡy vở trờ tióỳp xuùc giổợa chọỳt gaù vaỡ lọự õởnh vở ồớ õióứm A cao nhỏỳt, tỏm chi tióỳt laỡ o1ct . Chọỳt gaù coù kờch thổồùc nhoớ nhỏỳt d-∆d vaỡ lọự õởnh vở coù kờch thổồùc lồùn nhỏỳt D+∆D, luùc naỡy vở trờ tióỳp xuùc giổợa chọỳt gaù vaỡ lọự õởnh vở ồớ õióứm B thỏỳp nhỏỳt, tỏm chi tióỳt laỡ o2ct. Trong hai trổồỡng hồỹp, tỏm chi tióỳt dởch chuyóứn theo phổồng zz tổỡ o1ct õóỳn o2ct, hay noùi caùch khaùc sai sọỳ õởnh vở theo phổồng zz laỡ o1cto2ct.Ta coù : ( ) ( ) 2 oozz dDct2ct1dv δδε +== Trong khi õoù, sai sọỳ õởnh vở theo phổồng xx bàũng khọng, ( ) 0xxdv =ε . Chuù yù :Khi tờnh toaùn sai sọỳ chuỏứn õởnh vở cỏửn phaới chố roợ kờch thổồùc cỏửn tờnh, õọửng thồỡi phaới xeùt õóỳn õọỹ lóỷch tỏm e giổợa màỷt ngoaỡi cuớa chi tióỳt vaỡ màỷt trong laỡm chuỏứn õởnh vở, õọửng thồỡi sai sọỳ cuớa õổồỡng kờnh màỷt ngoaỡi . * Tờnh sai sọỳ chuỏứn khi gaù chi tióỳt trón truỷc gaù cọn. Màỷc dỏửu coù sai sọỳ chóỳ taỷo cuớa màỷt lọự õởnh vở cuớa chi tióỳt, nhổng vồùi phổồng phaùp ∆ Hỗnh 2-12: Sai sọỳ khi õởnh vở bàũng truỷc gaù cọn D m in D m ax α Hỗnh 2-10: Sồ õọử tờnh sai sọỳ chuỏứn a- Chọỳt ồớ vở trờ bỏỳt kỗ ; b- Chọỳt ồớ vở trờ nàũm ngang D-∆D d- ∆ d D +∆ D o1c o1ct O’1ct A B d- ∆ d d+ ∆ d D+∆D O2ct O2c O1ct a) b) x x z z 26 naỡy, màỷt chuỏứn õởnh vở cuớa chi tióỳt luọn tióỳp xuùc vồùi chọỳt cọn vaỡ do õoù loaỷi trổỡ khe hồớ, hay sai sọỳ chuỏứn õởnh vở theo hổồùng kờnh bàũng khọng. Nhổng do sai sọỳ chóỳ taỷo dỏựn õóỳn sổỷ dởch chuyóứn chi tióỳt cuớa caớ loaỷt theo chióửu truỷc chi tióỳt (hỗnh 2- 12). Lổồỹng xó dởch õoù laỡ ∆, õổồỹc xaùc õởnh bàũng cọng thổùc : ktg2 DD δ=α δ=∆ Trong õoù : k-õọỹ cọn cuớa truỷc gaù; α- goùc cọn cuớa truỷc gaù. 2- 5. Âởnh vở bàũng hai lọự tỏm . Khi gia cọng màỷt truỷ ngoaỡi cuớa caùc truỷc bỏỷc trón maùy tióỷn hoàỷc maùy maỡi, õóứ õaớm baớo õọỹ õọửng tỏm giổợa caùc bỏỷc truỷc, phaới duỡng chuỏứn tinh phuỷ thọỳng nhỏỳt laỡ hai lọự tỏm vaỡ õọử õởnh vở laỡ caùc loaỷi muợi tỏm. 2-5-1. Muợi tỏm cổùng. Khi gia cọng nhổợng chi tióỳt daỷng truỷc trón maùy tióỷn, maùy maỡi troỡn ngoaỡi, coù chuỏứn õởnh vở laỡ hai lọự tỏm, thỗ ngổồỡi ta thổồỡng sổớ duỷng chi tióỳt õởnh vở laỡ hai muợi tỏm cổùng vaỡ chi tióỳt gia cọng õổồỹc tọỳc càỷp truyóửn mọ men xoàừn. Kóỳt cỏỳu muợi tỏm cổùng nhổ hỗnh 2-13a, b, c, d, e . Muợi tỏm cổùng õổồỹc làừp vaỡo lọự cọn cuớa truỷc chờnh maùy tióỷn hoàỷc maùy maỡi, noù haỷn chóỳ 3 bỏỷc tổỷ do tởnh tióỳn. Muợi tỏm làừp vaỡo uỷ sau cuớa maùy õoù thỗ haỷn chóỳ hai bỏỷc tổỷ do quay quanh truỷc vuọng goùc vồùi nhau vaỡ vuọng goùc vồùi õổồỡng tỏm quay chi tióỳt. Rióng muợi tỏm cổùng ồớ uỷ sau maùy maỡi bao giồỡ cuợng vaùt õi mọỹt phỏửn (hỗnh 2-13b), màỷt vaùt song song vồùi õổồỡng tỏm chi tióỳt vaỡ vuọng goùc vồùi màỷt phàúng chổùa hai õổồỡng tỏm chi tióỳt vaỡ õaù. Chióửu daỡi phỏửn vaùt lồùn hồn chióửu rọỹng õaù õóứ khi maỡi chi tióỳt nhoớ õaù khọng chaỷm vaỡo muợi tỏm. D 1 d 1 α D d L l a t r D 1 r d 1 h d r α D L l a t a) b) Hỗnh 2-13 : Caùc loaỷi muợi tỏm cổùng c) d) e) 27 Kóỳt cỏỳu cuớa tọỳc càỷp nhổ hỗnh 2-14 2-5-2. Muợi tỏm tuỡy õọỹng . Do vióỷc sổớ duỷng muợi tỏm cổùng gỏy ra sai sọỳ õinh vở aớnh hổồớng õóỳn kờch thổồùc chióửu truỷc L, sai sọỳ chuỏứn õởnh vở cuớa kờch thổồùc L laỡ : 2 tg2 )L( Adv α δε = Trong õoù: δA- dung sai õổồỡng kờnh lọự tỏm; α- goùc cọn laỡm vióỷc cuớa lọự tỏm. Âóứ loaỷi trổỡ sai sọỳ õoù trong quaù trỗnh gia cọng, nóỳu kờch thổồùc chióửu truỷc yóu cỏửu chờnh xaùc thỗ cỏửn phaới duỡng màỷt õỏửu laỡm chuỏứn, haỷn chóỳ bỏỷc tổỷ do theo phổồng doỹc truỷc cuớa chi tióỳt sao cho chuỏứn õởnh vở truỡng vồùi gọỳc kờch thổồùc. Luùc naỡy cồ cỏỳu õởnh vở phaới duỡng laỡ muợi tỏm tuỡy õọỹng doỹc truỷc - muợi tỏm móửm, kóỳt cỏỳu nhổ hỗnh 2-15. Sau khi gaù õàỷt xong muợi tỏm phaới õổồỹc keỷp cổùng laỷi. 2-5-3. Muợi tỏm quay. Khi tióỷn cao tọỳc, sọỳ voỡng quay cuớa truỷc chờnh lồùn (n>1000vg/ phuùt), ồớ uỷ sau thổồỡng duỡng muợi tỏm quay (hỗnh 2-16 a,b), vỗ duỡng muợi tỏm cổùng do coù chuyóứn õọỹng tổồng õọỳi giổợa bóử màỷt laỡm vióỷc cuớa muợi tỏm vaỡ lọự tỏm nón lọự tỏm choùng moỡn, aớnh hổồớng õóỳn õọỹ chờnh xaùc. Hỗnh 2-15 : Muợi tỏm tuyỡ õọỹng Hỗnh 2- 14 : Tọỳc càỷp L2 L 1 D d L D2 600 a) b) 28 2-6. Âởnh vở kóỳt hồỹp. Trong thổỷc tóỳ ngổồỡi ta thổồỡng duỡng õọửng thồỡi nhióửu bóử màỷt laỡm chuỏứn õởnh vở. Khi duỡng phổồng phaùp õởnh vở naỡy cỏửn chuù yù : khọng õổồỹc õóứ sióu õởnh vở; phaới tờnh õóỳn sai sọỳ chóỳ taỷo vaỡ khe hồớ làừp gheùp cuớa chi tióỳt õởnh vở. 2-6-1. Âởnh vở kóỳt hồỹp bàũng mọỹt màỷt phàúng vaỡ hai lọự vuọng goùc vồùi màỷt phàúng Phổồng phaùp naỡy õổồỹc ổùng duỷng rọỹng raợi õóứ gia cọng caùc chi tióỳt daỷng họỹp, thỏn maùy, caỡng... Âỏy laỡ phổồng phaùp õởnh vở duỡng chuỏứn thọỳng nhỏỳt, dóự daỡng õaớm baớo õọỹ chờnh xaùc vở trờ tổồng quan. Coù trổồỡng hồỹp trón chi tióỳt khọng coù bóử màỷt lọự duỡng laỡm chuỏứn thọỳng nhỏỳt, coù thóứ lỏỳy lọự bu lọng gia cọng chờnh xaùc laỡm chuỏứn õởnh vở. Vờ duỷ: hỗnh 2-17; lọự 1, 2 vaỡ màỷt phàúng 3 laỡ chuỏứn õởnh vở. Do khoaớng caùch kờch thổồùc giổợa hai tỏm lọự vaỡ hai tỏm chọỳt thay õọứi trong phaỷm vi dung sai, do dung sai kờch thổồùc õổồỡng kờnh hai chọỳt vaỡ hai lọự vaỡ do khe hồớ làừp gheùp giổợa chọỳt vaỡ lọự, coù thóứ dỏựn tồùi hai lọự khọng thóứ làừp vaỡo hai chọỳt õổồỹc. Âóứ giaới quyóỳt vỏỳn õóử trón ta coù thóứớ duỡng hai phổồng phaùp sau: a) Phổồng phaùp thổù nhỏỳt. Giaớm õổồỡng kờnh mọỹt chọỳt õóứ tàng khe hồớ giổợa lọự vaỡ chọỳt theo phổồng nọỳi Hỗnh 2-17: õởnh vở kóỳt hồỹp bàũng mọỹt màỷt phàúng vaỡ hai lọự õởnh vở L±∆Lc L±∆LL DL1±∆D1 DL2±∆D2 dc2±∆d2 dc1±∆d1 H l 1 2 3 a) b) Hỗnh 2-16: Muợi tỏm quay L L l l l1 l1 D d 1 D d 1 d d ∠1:5 D 1 600 600 Cọn moocCọn mooc 29 hai tỏm lọự nhàũm muỷc õờch buỡ vaỡo dung sai khoaớng caùch hai tỏm lọự vaỡ hai tỏm chọỳt. Âóứ tióỷn phỏn tờch, giaớ thióỳt lọự thổù 1 làừp vaỡo chọỳt thổù 1, tỏm chọỳt vaỡ tỏm lọự truỡng nhau, ta giaớm õổồỡng chọỳt thổù 2. Cỏửn phaới thoaớ maợn yóu cỏửu laỡ kờch thổồùc lồùn nhỏỳt cuớa chọỳt thổù 2 làừp õổồỹc vaỡo lọự thổù 2 trong õióửu kióỷn kờch thổồùc õổồỡng kờnh hai lọự nhoớ nhỏỳt, kờch thổồùc õổồỡng kờnh hai chọỳt lồùn nhỏỳt coỡn khoaớng caùch hai tỏm lọự lồùn nhỏỳt, khoaớng caùch hai tỏm chọỳt mhoớ nhỏỳt (hoàỷc ngổồỹc laỷi khoaớng caùch tỏm hai lọự nhoớ nhỏỳt, khoaớng caùch tỏm hai chọỳt lồùn nhỏỳt). Kờ hióỷu: DL1, DL2- kờch thổồùc õổồỡng kờnh lọự thổù nhỏỳt vaỡ lọự thổù 2. dc1, dc 2- kờch thổồùc õổồỡng kờnh chọỳt thổù nhỏỳt vaỡ chọỳt thổù 2. ±∆DL1, ±∆DL2-sai lóỷch õổồỡng kờnh lọự thổù nhỏỳt vaỡ lọự thổù 2. ±∆dc1, ±∆dc2-sai lóỷch õổồỡng kờnh chọỳt thổù nhỏỳt vaỡ chọỳt thổù 2. L- kờch thổồùc khoaớng caùch hai tỏm chọỳt vaỡ hai tỏm l