Giáo án Miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp H S: - Củng cố vững chắc hơn những kiến thức và kĩ năng đã học về miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự. - Thấy rõ được người làm văn tự sự sẽ khó có thể miêu tả hay biểu cảm thành công nếu không chú trọng đến việc quan sát, liên tưởng và tưởng tượng; từ đó có ý thức rèn luyện để nâng cao năng lực miêu tả và biểu cảm nói chung, quan sát,liên tưởng và tưởng tượng nói riêng khi viết bài văn tự sự B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa các phương pháp nêu vấn đề và trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt - Thế nào là miêu tả ? - Thế nào là biểu cảm ? - Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự có gì giống và khác nhau với văn bản mieu tả và biểu cảm ? I. Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự ( Ôn lại những kiến thức đã học ở PTCS ) - Dùng ngôn ngữ hoặc một phương tiện nghệ thuật khác làm cho người nghe, người đọc, người xem có thể thấy sự vật, hiện tượng, con người như đang hiện ra trước mắt. - Bộc lộ tình cảm chủ quan của bản thân trước sự vật, sự việc, hiện tượng, con người trong đời sống. - Miêu tả trong tự sự giống ở cách thức tiến hành. Nhưng khác là nó không chi tiết, cụ thể mà chỉ là miêu tả khái quát của sự vật, sự việc, con người để truyện có sức hấp dẫn. - Biểu cảm trong văn tự sự cũng giống như biểu cảm trong văn biểu cảm về cách thức. Song ở tự sự chỉ là những cảm xúc xen vào trước những sự việc, chi tiết có tác động mạnh mẽ về - Căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự ? - HS đọc đoạn văn ở câu hỏi 4 SGK - Em hãy giải thích vì sao có thể coi đoạn trích văn bản tự sự đó rất thành công trong việc sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm ? tư tưởng, tình cảm với người đọc, người nghe. - Căn cứ vào sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên tưởng tới yếu tố bất ngờ trong truyện. - Căn cứ vào sự truyền cảm mạnh mẽ qua cách trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ tư tưởng, tình cảm của tác giả. - Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm cùng sự đóng góp nâng cao giá trị của đoạn trích? + Miêu tả: * Suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ và văng vẳng trong không gian những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ tưởng đâu cành cây đang vươn dài và cỏ đang mọc. * Một lần từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não nuột ngân vang rền rền. Cũng vừa lúc một vì sao rực rỡ đổi ngôi lướt trên đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một luồng ánh sáng. * Nàng vẫn ngước mắt lên cao,tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu nom nàng như chú mục đồng của nhà trời. + Biểu cảm: * Tôi cảm thấy có cái gì mát rượi và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi. * Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. * Tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao tinh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ. - Yếu tố miêu tả mang lại không gian yên tĩnh của một đêm đầy sao trên trời, chỉ còn nghe thấy tiếng suối reo, cỏ mọc, tiếng kêu của loài côn trùng. Có hai người: cô chủ và chàng trai (mục đồng đang thức trắng dõi vì sao). - Yếu tố biểu cảm làm nổi rõ vẻ bâng khuâng - Chọn điền từ vào các ô trống - Để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự có phải người làm chỉ cần quan sát đối tượng một cách kĩ xao xuyến của chàng trai trước cô chủ nhưng anh ta vẫn giữ được mình. Anh tưởng cô gái đang ngồi cạnh anh cũng là vẻ đẹp của ngôi sao lạc đường đậu xuống vai anh và thiêm thiếp ngủ. - Rõ ràng yếu tố miêu tả và biểu cảm tăng thêm vẻ đẹp hồn nhiên của cảnh vật, của lòng người. Ta như chứng kiến cảnh đêm sao thơ mộng trên núi cao ở Prô-văng-xơ miền nam nước Pháp cùng những rung động khẽ khàng, say sưa mà thanh khiết trong tâm hồn chàng chăn cừu bên cô gái ngây thơ xinh đẹp. Nếu thiếu những yếu tố này, chúng ta không cảm thấy hết những gì tốt đẹp đó. II.Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối với việc miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự a. Liên tưởng b. Quan sát c. Tưởng tượng - Không chỉ quan sát trong miêu tả mà phải liên càng mà không cần liên tưởng, tưởng tượng không? - HS đọc câu hỏi 3 và trả lời tưởng, tượng mới gây được cảm xúc. Trở lại đoạn văn trước : +Phải quan sát để nhận ra trong đêm tiếng suối nghe rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa, những tiếng sột soạt văng vẳng trong không gian. + Phải tưởng tượng: Cô gái nom như một chú mục đồng của nhà trời nơi có những đám cưới sao. + Liên tưởng: Cuộc hành trình trầm lặng, ngoan ngoãn của ngàn sao gợi nghĩ đến đàn cừu lớn. a. Đúng b. Đúng c. Đúng d. Không chính xác. Vì chỉ có tiếng nói của trái tim chưa đủ, nó mang tính chủ quan. Những suy nghĩ chân thành sâu sắc chỉ có thể từ quan sát đến liên tưởng và tưởng tượng các sự vật, sự việc xung quanh mình. Nếu chỉ dựa vào nhận biết của tâm hồn mình thì chưa đủ. Ghi nhớ: - Miêu tả và biểu cảm là hai yếu tố quan trọng trong văn bản tự sự. Nhờ những yếu tố đó mà câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn và có sức truyền cảm mạnh mẽ. - Muốn miêu tả và biểu cảm thành công, người viết cần phải quan tâm tìm hiểu cuộc sống, con người và bản thân, đồng thời chú ý quan sát, liên tưởng, tưởng tượng và lắng nghe những lay động mà sự vật, sự việc khách quan gieo vào trong tâm trí của mình. III. Luyện tập Gợi ý: 1. Bài tập 1: - Đây là một đoạn trích tự sự được viết ra với mục đích chủ yếu là kể một chi tiết trong một câu chuyện chứ không phải để miêu tả hay biểu cảm. - Tuy nhiên, trong đoạn trích lại có nhiều yếu tố miêu tả và biểu cảm; nhờ thế, người đọc như đang tận mắt chứng kiến một bức tranh tuyệt đẹp về mùa thu vàng trên vùng núi phương Bắc xa xôi và thấy càng thêm yêu thiết tha cuộc đời thơ mộng đến diệu kì. - Hiệu quả của các yếu tố miêu tả và biểu cảm được tạo nên trước hết và chủ yếu từ tình yêu của nhà văn đối với cuộc sống. Nhưng hiệu quả ấy cũng sẽ không thể có nếu nhà văn không thể hiện được một khả năng quan sát, liên tưởng, tưởng tượng tinh tế và mới mẻ khác thường. 2. Bài tập 2: Lưu ý: - Không vì cố gắng tập trung miêu tả và biểu cảm mà quên nhiệm vụ chính là phải viết một bài văn tự sự theo đề tài đã được nêu trong bài tập. - Đây là một đề tài không xa lạ với đời sống của HS, vì thế cần khai thác vốn sống của bản thân để có thể hình dung thật rõ người và việc mà mình định kể và cảm xúc mà mình cần bộc lộ để bài văn tránh được sự giả tạo, hời hợt, khuôn sáo.