Giáo trình Sản xuất cây giống bằng hạt

y đổ gục từng đám lỗ chỗ và lan dần từng mảng trên các luống, bệnh phát triển rất nhanh. + Nguyên nhân: Do nấm gây ra, điều kiện để nấm phát triển là do tƣới nƣớc nhiều quá, dùng nƣớc bẩn để tƣới, tƣới nhiều lần, tƣới phân quá sớm ngay sau khi hạt nẩy mầm, gieo hạt qúa sâu trong đất. + Tác hại - Làm thối hàng loạt hạt giống - Làm chết hàng loạt cây con Hình 43: Triệu chứng bệnh lở cổ rễ a. Cây mầm bị đổ non b. Cây con bị chết đứng 41 + Cách phòng trừ: Phun benlate theo định kỳ và phun trƣớc khi gieo cấy. Trƣờng hợp phát hiện cây bị bệnh phải nhổ đốt sạch và phun thuốc benlate. b. Bệnh nấm mốc sƣơng. + Triệu chứng: Lá cây có chất bột màu trắng, cây còi cọc kém phát triển. + Nguyên nhân: Cây bị che bóng quá nhiều, độ ẩm không khí cao, nhiệt độ ban đêm thấp + Cách phòng trừ: - Cày bừa kỹ, phơi ải đất, xử lý đất trƣớc khi gieo ƣơm bằng phun thuốc boocđô 0,5% hoặc thuốc benlate 0,15% - Vƣờn thoát nƣớc tốt, duy trì độ ẩm đất 60  70% - Làm cỏ, phát quang bụi rậm - Xác định mật độ cây phù hợp - Phun thuốc phòng bệnh 15 ngày/lần: Thuốc boocđô 0,5% hoặc benlate 0,15% - Nhổ cây bị bệnh tập trung đốt - Phun thuốc 1 tuần/lần dùng boocđô 0,5%1% hoặc benlate 0,15%  0,2%, phun 1lít/4m 2 cho những luống cây bị bệnh c. Bệnh rơm lá thông: Là loại bệnh hại lá thông, phổ biến nhất là thông nhựa + Triệu chứng của bệnh - Lá mới bị bệnh có những đốm nhỏ màu vàng tƣơi - Lá bị bệnh nặng có màu vàng đậm rồi màu nâu, màu đen - Lá bị bệnh dính dai trên cây Hình 44: Triệu chứng của bệnh rơm lá thông a. Lá bị bệnh b. Cây bị bệnh 42 + Tác hại - Cây bị bệnh nhẹ vẫn sinh trƣởng chậm - Cây bị bệnh nặng sẽ chết + Biện pháp phòng, trừ - Cày bừa kỹ, phơi ải đất, xử lý đất trƣớc khi gieo ƣơm bằng phun thuốc boocđô 0,5% hoặc thuốc benlate 0,15% - Vƣờn thoát nƣớc tốt, duy trì độ ẩm đất 60  70% - Làm cỏ, phát quang bụi rậm - Xác định mật độ cây phù hợp - Phun thuốc phòng bệnh 15 ngày/lần: Thuốc boocđô 0,5% hoặc benlate 0,15% - Ngắt lá bị bệnh hoặc nhổ cây bị bệnh nặng tập trung đốt - Phun thuốc 1 tuần/lần dùng boocđô 0,5%1% hoặc benlate 0,15%  0,2%, phun 1lít/4m 2 cho những luống cây bị bệnh d. Bệnh nấm phấn trắng Là loại bệnh hại lá đối với nhiều loài cây rừng, nhƣ: keo... + Triệu chứng của bệnh trên lá keo: Bột trắng mịn ở cả 2 mặt lá, sau chuyển sang màu xám Hình 45: Triệu chứng của bệnh nấm phấn trắng a. Lá không bị bệnh b. Lá bị bệnh c. Cành bị bệnh 43 + Tác hại - Cây bị bệnh nhẹ vẫn sinh trƣởng chậm - Cây bị bệnh nặng sẽ chết + Biện pháp phòng, trừ - Cày bừa kỹ, phơi ải đất, xử lý đất trƣớc khi gieo ƣơm bằng phun thuốc boocđô 0,5% hoặc thuốc benlate 0,15% - Vƣờn thoát nƣớc tốt, duy trì độ ẩm đất 60  70% - Làm cỏ, phát quang bụi rậm - Xác định mật độ cây phù hợp - Phun thuốc phòng bệnh 15 ngày/lần: Thuốc boocđô 0,5% hoặc benlate 0,15% - Ngắt lá bị bệnh, nhổ cây bị bệnh nặng tập trung đốt - Phun thuốc lƣu huỳnh - vôi nồng độ 1/60 ,1tuần/lần cho những luống cây bị bệnh B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu 2: Trình bày triệu chứng của các loại sâu cây con Câu 3: Trình bày triệu chứng của các loại bệnh hại cây con Bài thực hành số 6. Chăm sóc cây bạch đàn con tại vƣờn ƣơm - Tƣới nƣớc - Làm dàn che - Làm cỏ phá váng - Bón thúc - Điều tra phân loại cây - Hãm cây Bài thực hành số 7. Phòng trừ sâu bệnh hại cây bạch đàn con ở vƣờn ƣơm. - Xác định loại sâu bệnh hại - Xác định biện pháp phòng trừ - Tiến hành phòng trừ sâu bệnh hại C. Ghi nhớ 1. Chăm sóc cây con a. Tƣới nƣớc: lúc còn nhỏ tƣới 2 -3 lít nƣớc/m2 lớn lên tăng dần theo tuổi của cây 4 - 5 lít/m 2 b. Che nắng, mƣa và chống rét: Trời nắng cần che nắng làm giảm nhiệt độ đất. mùa Đông cần che chống gió, rét cho cây 44 c. Làm cỏ phá váng: 15 – 20 ngày/lần làm lúc thời tiết mát mẻ làm xong phải tƣới nƣớc cho mặt đất ổn định, sạch có phá vỡ váng d. Bón thúc: Bón đúng thời điểm, liều lƣợng, kỹ thuật, tỷ lệ phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây. Bón xong phải tƣới nƣớc rửa lá 2. Điều tra phân loại cây a. Xác định diện tích đo đếm: b. Xác định số lƣợng và vị trí của ô tiêu chuẩn: c. Đếm và phân loại: 3. Hãm xây con ở vườn ươm a. Hạn chế tƣới nƣớc, bón thúc: b.Cắt rễ: Phần rễ xuyên qua bầu bị cắt c. Phân loại: d. Tƣới nƣớc, che bóng: 4. Phòng trừ sâu bệnh hại cây con ở vườn ươm a. Xác định loài sâu bệnh gây bệnh: b. Xác định các biệp pháp phòng trừ: c. Phòng trừ: 45 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. Vị trí, tính chất của mô đun - Vị trí: Đây là mô đun đƣợc học sau khi các học viên đã học xong mô đun Thiết lập vƣờn ƣơm và có thể bố trí học song song với các mô đun Sản xuất cây giống bằng chiết, ghép; Sản xuất cây giống bằng hom cành - Tính chất: Mô đun này cung cấp cho học viên những kiến thức, kỹ năng sản xuất cây giống lâm nghiệp từ hạt ở vƣờn ƣơm II. Mục tiêu của mô đun: Kết thúc mô đun này người học có khả năng: - Trình bày đƣợc khái niệm, ƣu nhƣợc điểm và một số chú ý khi sản xuất cây giống bằng hạt - Chuẩn bị đƣợc đất gieo ƣơm đảm bảo yêu cầu kỹ thuật - Xử lý hạt giống, gieo và cấy cây đúng kỹ thuật - Thực hiện việc chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho cây con ở vƣờn ƣơm đúng yêu cầu kỹ thuật III. Nội dung của mô đun Mã bài Tên bài Loại bài dạy Địa điểm Thời lƣợng Tổng số Lý thuyế t Thự c hành Kiể m tra MĐ 02-01 Giới thiệu chung về sản xuất cây giống bằng hạt Lý thuy ết Lớp học 1 1 MĐ 02-02 Chuẩn bị đất gieo ƣơm Tích hợp Lớp học Vƣờn ƣơm 30 3 23 4 MĐ 02-03 Xử lý hạt giống và gieo ƣơm Tích hợp Lớp học Vƣờn ƣơm 34 3 27 4 MĐ 02-04 Chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh hại cây con ở vƣờn ƣơm Tích hợp Lớp học Vƣờn ƣơm 35 6 29 Kiểm tra kết thúc mô đun 4 4 Tổng số 104 13 79 12 46 IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành Bài tập thực hành số 1: Tạo luống nổi có gờ gieo ƣơm - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về tiêu chuẩn kỹ thuật của một luống nổi có gờ - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + 200 m 2 diện tích đất vƣờn ƣơm để làm luống gieo ƣơm + Quốc, xẻng, trang, dây. + Vôi bột: 20 kg + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập làm luống nổi có gờ - Thời gian thực hiện bài học này: 10 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm hoàn thành 2 luống nổi có gờ đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật. Bài tập thực hành số 2: Đóng bầu gieo ƣơm cây bạch đàn - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về kỹ thuật đóng bầu, tiêu chuẩn kỹ thuật của bầu đóng - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Đất đóng bầu 3m3 + Quốc, xẻng, lƣới sàng đất + Túi bầu: 3 vạn + Phân NPK: 50 kg + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập đóng bầu - Thời gian thực hiện bài học này: 13 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm hoàn thành 2 luống bầu đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Bài thực hành số 3. Xử lý hạt bạch đàn - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về kỹ thuật xử lý hạt giống bằng nƣớc nóng - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Nhiệt kế đo nhiệt độ: 5 chiếc + Xô, thùng, chậu, túi vải + Hạt giống bạch đàn: 1 kg + Thuốc Benlate: 5 gói 47 + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập, các nhóm tiến hành xử lý hạt bạch đàn - Thời gian thực hiện bài học này: 7 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm hoàn thành việc xử lý 0,2 kg hạt bạch đàn đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Bài thực hành số 4. Gieo vãi hạt bạch đàn trên luống - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về kỹ thuật gieo hạt trên luống - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Sàng đất: 5 chiếc + Thuốc trừ sâu: 5 lọ + Hạt giống bạch đàn đã xử lý: 1 kg + Luống đất nổi có gờ: 5 luống + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập các nhóm tiến hành gieo vãi hạt bạch đàn - Thời gian thực hiện bài học này: 10 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm gieo 2 luống bạch đàn đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Bài thực hành số 5. Cấy cây bạch đàn mầm vào bầu - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về kỹ thuật cấy cây mầm vào bầu - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Bầu cây: 5 luống + Cây mầm: đủ để cấy 5 luống + Que căm lỗ: 30 chiếc + Ô doa: 5 chiếc + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập các nhóm tiến hành cấy cây mầm bạch đàn vào bầu - Thời gian thực hiện bài học này: 10 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm cấy 1 luống bạch đàn đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. 48 Bài thực hành số 6. Chăm sóc cây bạch đàn con tại vƣờn ƣơm - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về kỹ thuật chăm sóc cây con ở vƣờn ƣơm - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Luống cây con bạch đàn: 5 luống + Cọc làm giàn che: 50 cọc + Lƣới đen làm dàn che: 50 dài + Ô doa: 5 chiếc. + Phân NPK: 10 kg + Kéo cắt rễ cây: 10 chiếc + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập các nhóm tiến hành Tƣới nƣớc, Làm dàn che, Làm cỏ phá váng, Bón thúc, Điều tra phân loại cây, Hãm cây đúng yêu cầu kỹ thuật - Thời gian thực hiện bài học này: 25 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: Mỗi nhóm tiến hành chăm sóc 1 luống bạch đàn đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Bài thực hành số 7. Phòng trừ sâu bệnh hại cây bạch đàn con ở vƣờn ƣơm. - Giả định: Các học viên đã đƣợc học về triệu chứng, các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại cây con ở vƣờn ƣơm - Nguồn lực để thực hiện bài tập: + Vƣờn ƣơm cây bạch đàn: 1 vƣờn + Thuốc trừ sâu: Boocđô 0,5%: 5 lọ Benlate 0,15%: 5 gói + Bình bơm thuốc trừ sâu: + Phiếu giao bài tập - Cách thức tổ chức thực hiện: + Chia lớp thành các nhóm từ 5-7 ngƣời. + Các nhóm căn cứ vào phiếu giao bài tập các nhóm tiến hành Kiểm tra các luống cây phát hiện triệu trứng các loại sâu bệnh Xác định các biện pháp phòng trừ Tiến hành phòng trừ sâu bệnh đúng yêu cầu kỹ thuật, nếu không có sâu bệnh thì tiến hành phòng trừ một loại sâu bệnh hại giả định do giáo viên đƣa ra - Thời gian thực hiện bài học này: 14 giờ - Sản phẩm thực hành và tiêu chuẩn: + Mỗi nhóm hoàn thành một báo cáo tình hình sâu bệnh tại vƣờn ƣơm và đề xuất các biện pháp phòng trừ. + Mỗi nhóm tiến hành phòng trừ sâu bệnh cho một luống cây bạch đàn cho loại sâu bệnh đã phát hiện đƣợc hoặc theo giả định của giáo viên 49 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập: Bài 2: Chuẩn bị đất gieo ƣơm Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. Làm luống gieo ƣơm Làm đất trƣớc khi gieo hạt 1- 2 tháng, Hạt nhỏ mịn, Sạch cỏ dại, đƣợc khử trùng, chua, độ Quan sát và theo dõi quá trình thực hiện Kiểm tra luống đất gieo ƣơm Lên luống có kích thƣớc +Chiều dài: 5 – 10 m +Chiều rộng: 0,8 – 1m +Chiều cao: 20 – 25 cm +Gờ luống: Cao: 5 – 7 cm Rộng: 3 – 5 cm +Rãnh luống: 25 – 30 cm Kiểm tra kích thƣớc luống. Quan sát và theo dõi quá trình thực hiện 2. Đóng bầu gieo ƣơm Chuẩn bị đất: Hạt nhỏ mịn, sạch cỏ dại, đƣợc khử trùng, chua, độc, tỷ lệ hỗn hợp 99% đất + 1% P Quan sát và theo dõi quá trình thực hiện Kiểm tra đất đóng bầu Tạo đáy: Chặt, khi nhấc bầu không bị tụt Nhấc bầu kiểm tra Tạo thân: Vững chắc không bị gập Nhấc bầu kiểm tra Xếp bầu: Ngay ngắn, 500 bầu vào 1 ô Kiểm tra luống xếp bầu Bài 3: Xử lý hạt giống và gieo ƣơm Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. Xử lý hạt Sàng, xảy, loại bỏ tạp vật, hạt kém phẩm chất, Rửa hạt bằng nƣớc lã sạch 2  3 lần Quán sát quá trình thực hiện 50 Ngâm hạt trong thuốc tím nồng độ 0,05% trong thời gian 15 đến 20 phút Quán sát quá trình thực hiện Ngâm hạt vào nƣớc nóng nhiệt độ 40  450c trong thời gian 6  12 giờ hết thời gian ngâm, . Quán sát quá trình thực hiện Kiểm tra nƣớc nóng bằng nhiệt kế Rửa lại hạt, để ráo nƣớc rồi đem ủ trong tro bếp hoặc cát ẩm, hàng ngày rửa chua hạt, thấy hạt nứt nanh đem gieo Quán sát quá trình thực hiện 2. Gieo vãi hạt trên luống San phẳng mặt luống: Quán sát quá trình thực hiện Trộn 1 phần hạt với khoảng 5 phần đất bột khác màu với nền gieo Quán sát quá trình thực hiện - Chia lƣợng hạt gieo thành các phần để gieo cho đều, Vãi hạt đều trên luống gieo Quán sát quá trình thực hiện Sàng đất nhỏ phủ kín hạt, hạt to lấp đất dày bằng đƣờng kính hạt, hạt nhỏ lấp đất dày gấp 2 lần đƣờng kính hạt Quán sát quá trình thực hiện 3 . Cấy cây mầm vào bầu Tạo lỗ: Dùng que tạo lỗ sâu 1 - 2 cm Quán sát quá trình thực hiện Tra cây vào lỗ: Tay cầm vào lá cho rễ xuống lỗ đã tạo sẵn, cây đứng thẳng, rễ không bị gập Quán sát quá trình thực hiện Nén đất: ép kín cổ rễ san phẳng đất Quán sát quá trình thực hiện Bài 4: Chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh hại cây con ở vƣờn ƣơm Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. Chăm sóc cây con Lúc còn nhỏ tƣới 2 -3 lít nƣớc/m2 lớn lên tăng dần theo tuổi của cây 4 - 5 lít/m2 Quan sát, theo dõi, Trời nắng cần che nắng làm giảm nhiệt độ đất, Quan sát, theo dõi, 51 đông cần che chống gió, rét cho cây Làm cỏ phá váng 15 – 20 ngày/lần làm lúc thời tiết mát mẻ làm xong phải tƣới nƣớc cho mặt đất ổn định, sạch có phá vỡ váng Quan sát, theo dõi, Bón đúng thời điểm, liều lƣợng, kỹ thuật, tỷ lệ phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây. Bón xong phải tƣới nƣớc rửa lá Quan sát, theo dõi, đánh giá Phân loại và xác định đƣợc số lƣợng các loại cây tốt, xấu, trung bình Kiểm tra, Quan sát, theo dõi, Hãm cây, đảo bầu đạt tiêu chuẩn: - Phần rễ xuyên qua bầu bị cắt - Các cây có chiều cao giống nhau đƣợc xếp vào cùng luống Kiểm tra rễ cây Quan sát luống cây sau khi đảo bầu, phân loại 2. Phòng hại trừ sâu bệnh cây con ở vƣờn ƣơm Thu thập đƣợc triệu chứng của sâu, bệnh Kiểm tra triệu chứng Đƣa ra các biện pháp phòng trừ Đối chiếu kết quả của học sinh và giáo viên Phòng trừ đúng quy trình kỹ thuật Quan sát quá trình phòng trừ VI. Tài liệu tham khảo 1/ Nguyễn Văn Túy, Vũ Thị Lƣu, Nguyễn Thị Yến, Nguyễn Hữu Lộc, Vũ Quang Lƣợng, Vũ Thị Hồng, Phan Văn Củng, 1991. Giáo trình Kỹ thuật lâm sinh. Trƣờng Công nhân kỹ thuật lâm nghiệp 4. 2/ PGS, TS Nguyễn Duy Minh, 2004. Cẩm nang nhân giống cây. Nhà xuất bản nông nghiệp, Hà Nội 3/ Thông tin trên mạng Internet... . . 52 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM CHỈNH SỬA CHƢƠNG TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Kèm theo Quyết định số 2949 /BNN-TCCB ngày 03 tháng 11 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Nguyễn Thanh Sơn - Phó hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ 3. Thƣ ký: Ông Nguyễn Xuân Lới - Trƣởng phòng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ 4. Các ủy viên: - Ông Phạm Quang Tuấn, Giáo viên Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ - Ông Nguyễn Văn Toàn, Nghiên cứu viên Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc - Ông Nguyễn Ngọc Thụy - Trƣởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn./. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƢƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ tịch: Ông Nguyễn Cảnh Chính - Phó hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Đông Bắc 2. Thƣ ký: Bà Đào Thị Hƣơng Lan - Phó trƣởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Ông Trần Đình Mạnh - Phó trƣởng khoa Giáo viên Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Đông Bắc - Ông Phan Thanh Minh, Trƣởng khoa Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Nam Bộ - Ông Nguyễn Kế Tiếp - Chuyên viên Trung tâm Khuyến nông Quốc gia./.