Nghiên cứu dân số Việt Nam trong thời gian tới: duy trì mức sinh thấp và nhu cầu biện pháp tránh thai cao

KÍNH CHÀO CÁC QUÝ VỊ ĐẠI BIỂU NGHIÊN CỨU DÂN SỐ VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI: DUY TRÌ MỨC SINH THẤP VÀ NHU CẦU BiỆN PHÁP TRÁNH THAI CAO Trình bày: TS. Nguyễn Quốc Anh Sinh hoạt khoa học Chuyên đề Trung tâm Nghiên cứu,Thông tin và Dữ liệu MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU • Lựa chọn vấn đề, tên đề tài • Lựa chọn lý thuyết, phương pháp luận nghiên cứu • Nguồn số liệu sử dụng Đặc điểm dân số Việt Nam: • Qui mô dân số lớn, 90 triệu dân năm 2013 (đứng thứ 13 thế giới) • Mức sinh thấp, TFR (2013) = 2,10 • Tỷ xuất sinh thô (CBR) = 17,0 • Tỷ lệ phát triển dân số = 1,05 • Đạt mức sinh thay thế từ 2003 (2,12) ®Æc ®iÓm: Cơ cấu dân sè vàng nh-ng đã b-íc vµo giµ hóa dân số B¶ng 2: C¬ cÊu d©n sè ViÖt Nam theo tuæi Năm Tû träng tõng nhãm tuæi trong tæng sè d©n (%) Tæng sè 0-14 15-59 60+ 1979 1989 1999 2013 41,7 39,2 33,0 24,3 51,3 53,7 59,0 65,2 7,0 7,1 8,0 10,5 100 100 100 100 Nguån: TĐTDS 1979, 1989, 1999, TCTK 2013 ®Æc ®iÓm: Sù mÊt c©n ®èi giíi tÝnh ®èi víi trÎ s¬ sinh đã nghiêm trọng từ 2006 đến nay Tû sè giíi tÝnh khi sinh Bảng 2: Tỷ số giới tính của trẻ sơ sinh Việt nam, (2001-2006) Năm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Điều tra DS-KHHGĐ 109 107 104 108 106 110 Thẻ khám chữa bệnh 108 107 107 108 109 109 Điều tra tại cơ sở Y tế 109,4 (UN FPA) SRB 2013 là 113,8 (2012 là 112,3) ®ặc ®iÓm: D©n sè ph©n bè kh«ng ®Òu. M« hình di d©n thay ®æi. Năm 2013, trung bình trên mỗi km2 có 271 người, thấp nhất là vùng Tây nguyên 100 người, cao nhất vùng Đồng bằng sông Hồng 971 người (gấp gần 10 lần vùng Tây nguyên). Vùng Đông Nam Bộ đông thứ hai với 655 người/km2. Hơn nữa, vốn đầu tư không đều, ĐNB & ĐBSH chiếm 80%. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2013, tỷ lệ dân số thành thị chỉ mới là 32,36%. Nhưng nhiều vùng, khu vực chưa thực sự là đô thị hóa mà chuyển đổi do các quyết định hành chính. Ngay cả các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, . . . . Nhiều tỉnh, tỷ lệ đô thị rất thấp dưới 10%. ®ặc ®iÓm: Tû lÖ d©n ®« thÞ thÊp ®ặc ®iÓm: Møc sinh ®· gi¶m m¹nh nh-ng ch-a æn ®Þnh vµ cßn kh¸c nhau giữa c¸c vïng Năm CBR Năm CBR Năm CBR Năm CBR 1957 44,0 1992 30,04 1997 22,8 2002 18,2 1969 36,3 1993 25,8 1998 21,5 2003 17,5 1974 34,5 1994 25,2 1999 19,9 2004 18,7 1979 32,5 1995 23,9 2000 19,2 2005 18,6 1989 30,1 1996 22,8 2001 18,6 2013 17,0 B¶ng. Tû suÊt sinh th« ë ViÖt Nam. Đơn vị %o Nguån: NXB Thèng kª: KÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra d©n sè 1999, 2009; Niên giám Thống kê tóm tắt 2013 B¶ng 6: Kh¸c biÖt vÒ møc sinh theo khu vùc/vïng Khu vùc/Vïng Tæng tû suÊt sinh 1999 2013 Cả n-íc 2,33 2,10 Thµnh thÞ 1,59 1,86 N«ng th«n 2,54 2,21 T©y Nguyªn 3,90 2,49 B¾c Trung bộ 3,60 2,37 Duyên Hải miền Trung 2,80 2,37 Đ«ng B¾c 2,30 2,18 Tây Bắc 2,50 2,18 Đång b»ng s«ng Hång 2,00 2,06 Đång b»ng s«ng Cöu Long 2,10 1,92 Đ«ng Nam bé 1,90 1,83 Nguån: TCTK 2013, KÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra d©n sè 1999 Tỷ lệ sử dụng các BPTT cao • Tỷ lệ sử dụng các BPTT 2013 (CPR): • Chung : 77,2% • Hiện đại : 67,0% • Biện pháp truyền thống : 10,2% Cơ sở phương pháp luận • Mối quan hệ Mức sinh (TFR, CBR) và Biện pháp tránh thai (CPR) • Dorothy Norman 1985: • CBR = 48,4 – 0,44 x CPR • TFR = 6,83 - 0,062 x CPR; hiệu chỉnh : TFR = 7,4 – 0,07 x CPR • Maudin (ASEAN) 1995: • TFR = 7,08 - 0,0671 x CPR • TĐTDS 1989 & 1999: • CBR = 51,054 – 0,45162 x CPR • TFR = 7,4817 - 0,0818 x CPR • Theo các phương trình hồi qui tương quan này, để giảm sinh 0,1 con hoặc 0,3-0,5 phần ngàn thì cần tăng được 2% BPTT Một số tính toán, ước lượng, đánh giá nhu cầu BPTT • Qui mô dân số 90 triệu người, theo cơ cấu hiện tại nữ là 50,53%, Việt Nam có 45,48 triệu phụ nữ. • Số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (15-49 tuổi) là 24,74 triệu người. • Số phụ nữ nhóm tuổi trẻ 15-29 đạt cực đại cả về tỷ lệ và số tuyệt đối. • Nhóm phụ nữ này phải 20-30 năm nữa mới ra khỏi độ tuổi sinh đẻ. • Đây chính là tiềm năng cho nhu cầu BPTT cao. Tính toán nhu cầu biện pháp tránh thai • Số phụ nữ trẻ 15-29 tuổi chiếm tỷ trọng cao nhất là 25% như vậy có 11,37 triệu phụ nữ. Đây là đối tượng trực tiếp lâu dài cho sử dụng các BPTT. • Số trẻ em nữ từ 0-14 tuổi (tuổi 14 là tuổi chuẩn bị bước vào tuổi sinh đẻ) chiếm 22,5% và gồm 10,23 triệu trẻ em gái. Đây là nhóm đối tượng tiềm năng của KHHGĐ. Tính toán nhu cầu BPTT • Xem xét theo vùng : Tây nguyên, Trung du miền núi phía bắc, Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung là các vùng có mức sinh cao. Đồng thời cũng là những vùng nghèo, khó khăn do vậy không những là vùng có nhu cầu BPTT cao mà còn cần được cung cấp trợ giá hoặc miễn phí. Tính toán nhu cầu BPTT • Xét theo nhóm tuổi (ASFR), số phụ nữ nhóm tuổi 25-29 có mức sinh cao nhất, ngoài ra ngay ở nhóm kế cận là nhóm 20-24 thì tỷ lệ sinh phụ nữ nông thôn cao gấp đôi ở thành thị, với 70% phụ nữ nông thôn thì đây là nhu cầu lớn về BPTT. Tính toán nhu cầu BPTT • Một trong những đối tượng cần quan tâm là tỷ lệ phụ nữ sinh con thứ ba trở lên. Số liệu cho thấy tỷ lệ này đã giảm 20,8% (2005) giảm xuống 14,2 (2012), nhưng năm 2013 tăng nhẹ trở lại mức 14,3%. Dù sao đây cũng là một tiềm năng đối với nhu cầu BPTT. Tính toán nhu cầu BPTT • Trình độ học vấn của phụ nữ tác động mạnh đến sử dụng BPTT. Tỷ lệ phụ nữ 15-49 tuổi sinh con thứ 3+; Chưa đi học 42,9%; Chưa tốt nghiệp tiểu học chiếm 30,5%; Tốt nghiệp tiểu học 20,0%. • Như vậy nhu cầu BPTT tiềm năng còn lớn. Đặc điểm: Sức khỏe sinh sản, tình hình nạo phá thai còn tồn tại  Sè ca n¹o ph¸ thai trong y tÕ Nhµ n-íc nh- sau: Năm 1992: 1,33 triÖu 1993: 1,20 triÖu; 1994: 1,25 triÖu; 1995: 1,20 vµ 1996: 1,22 triÖu. ĐÆc biÖt trong sè nµy, vÞ thµnh niªn vµ thanh niªn trÎ chiÕm kho¶ng 300.000 ca .  Nạo phá thai giảm từ năm 2000, nhưng hiện ổn định ở mức nhất định: 1,3 (2001), 1,0 (2005), 0,8 (2010), 0,5 (2012)  Tû lÖ nhiễm khuÈn ®-êng sinh s¶n cao, tû lÖ nµy ë n«ng th«n, dao ®éng tõ 32,8% ®Õn 70,56%.  Đặc biệt là số nhiễm HIV/AIDS tăng nhanh. Cả nước có 213.413 người có HIV/AIDS (80% là nam giới), trong đó 63.373 người đã chuyển sang giai đoạn AIDS và 65.133 người đã tử vong do AIDS (Cục phòng chống HIV/AIDS, tính đến 31/5/2013). Sinh hoạt khoa học Xin tr©n träng c¶m ¬n.