Nghiên cứu thực trạng bạo lực học đường hiện nay (Nghiên cứu tại trường THPT Bãi Cháy Thành phố Hạ Long – Quảng Ninh)

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG HIỆN NAY (Nghiên cứu tại trường THPT Bãi Cháy Thành phố Hạ Long – Quảng Ninh) Sinh viên thực hiện: Trần Thị Thúy Bùi Hải Yến Hoàng Văn Tuyến Khóa: QH-2009-X-XHH Giáo viên hướng dẫn: GS.TS. Lê Thị Quý PHẦN MỞ ĐẦU: 1. Lý do chọn đề tài. Trong những năm gần đây dư luận xã hội đang phản ánh thực trạng bạo lực học đường đang diễn ra ngày càng nhiều, với những hành vi bạo lực diễn ra với chiều hướng khác nhau, biểu hiện có sự thay đổi theo chiều hướng tiêu cực. Học sinh không chỉ đánh nhau bằng vũ lực của bản thân mà còn sử dụng các dụng cụ gây hậu quả nghiêm trọng, nhất là tình trạng nữ học sinh đánh nhau được phản ánh gần đây, đánh nhau hội đồng, làm nhục bạn, quay phim rồi tung lên mạng mang lại nhiều thông tin phản hồi tiêu cực từ phía dư luận xã hội. Hành vi bạo lực mang lại nhiều hậu quả cho chính bản thân cho các em gây hành vi bạo lực, gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Việc tăng cường thiết chế giáo dục đối với trẻ em, đặc biệt các thiết chế trong trường học là rất quan trọng. Các giải pháp đó vẫn chưa mang lại hiệu quả cao, chưa tác động nhiều đến bản thân tâm lý của các em học sinh. Trường THPT Bãi Cháy là một trong những trường có chất lượng đào tạo học sinh đứng thứ 2 tại tỉnh Quảng Ninh. Trong những năm gần đây, theo dư luận phản ảnh hành vi bạo lực của học sinh đang diễn ra cả trong và ngoài trường. Nhà trường đã có những hình thức kỉ luật, đuổi học và xây dựng mạng lưới thông tin trong các em học sinh nhưng hiệu quả đạt được vẫn chưa cao. Ban giám hiệu nhà trường đã có nhiều biện pháp khác phối hợp cùng gia đình học sinh, giáo dục ý thức học sinh và các cơ quan có chức năng nhằm hạn chế tình trạng trên nhưng hành vi bạo lực giữa các học sinh trong trường vẫn còn tồn tại. Câu hỏi đặt ra là: Thực trạng bạo lực trong trường THPT Bãi Cháy hiện nay như thế nào? Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên? Gia đình, nhà trường và xã hội đã có những giải pháp như thế nào nhắm hạn chế tình trạng đó? Những giải pháp đó được nhìn nhận như thế nào từ phía gia đình, nhà trường và bản thân học sinh. Với tất cả những lý do trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com “Thực trạng bạo lực học đường hiện nay (Nghiên cứu tại trường THPT Bãi Cháy Thành phố Hạ Long – Quảng Ninh)” hi vọng nghiên cứu này có thể đem lại ý nghĩa thực tế về mặt xã hội. 2. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tế. 2.1. Ý nghĩa lý luận Báo cáo này tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân, và những giải pháp đã được đưa ra nhằm hạn chế hành vi bạo lực học đường, những ý kiến của học sinh và phụ huynh về những biện pháp đó. Đề tài còn sử dụng một số lý thuyết xã hội học để làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu: lý thuyết xã hội hóa cá nhân, lý thuyết mâu thuẫn. 2.2. Ý nghĩa thực tiễn Cuộc khảo sát này mang lại những thông tin về thực trạng, nguyên nhân cũng như những giải pháp đã được thực hiện tại trường THPT Bãi Cháy. Chúng tôi hy vọng báo cáo này sẽ đem lại những nguồn thông tin hữu ích, một hình thức truyền thông về phòng chống bạo lực trong trường học hiện nay tại tỉnh Quảng Ninh và trên cả nước. 3. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Thực trạng bạo lực học đường hiện nay (Nghiên cứu tại trường THPT Bãi Cháy, Thành phố Hạ Long – Quảng Ninh) 3.2 Khách thể nghiên cứu - Thầy cô giáo dạy trong trường học - Phụ huynh học sinh - Học sinh tham gia bạo lực trong trường học - Học sinh không tham gia bạo lực trong trường học 3.3 Phạm vi nghiên cứu Không gian: Thành phố Hạ Long – Quảng Ninh Thời gian: Tháng 12/2010 – 3/2011 3.4 Mẫu nghiên cứu * Cơ cấu mẫu định lượng: - Phân định mẫu theo học lực - Phân định mẫu theo hạnh kiểm - Phân định mẫu theo lứa tuổi - Phân định mẫu theo giới tính * Cơ cấu mẫu định tính: - Hiệu phó và giáo viên: 2 mẫu - Phụ huynh học sinh: 2 mẫu - Học sinh : 2 mẫu 4. Mục tiêu nghiên cứu PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Tìm hiểu thực trạng bạo lực trong trường THPT Bãi Cháy hiện nay. Tìm hiểu những nguyên nhân làm nảy sinh hành vi bạo lực trong trường THPT Bãi Cháy hiện nay. Những hậu quả của hành vi bạo lực trong học đường đến trẻ em, gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Tìm hiểu dư luận xã hội về thực trạng và những giải pháp phòng chống bạo lưc học đường đã được thực hiện. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp luận nghiên cứu: Dựa trên nguyên tắc lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng. 5.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể * Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: * Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi ( định lượng): Đây là phương pháp điều tra chủ yếu được sử dụng với đối tượng là học sinh độ tuổi vị thành niên đang theo học tại trường. Bảng hỏi được xây dựng cho 150 khách thể, được kết cấu thành 4 phần với nội dung chủ yếu xoay quanh các vấn đề dư luận xã hội về hành vi bạo lực trong trường THPT Bãi Cháy đang biểu diện và diễn ra qua những hình thức nào; nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hành vi bạo lực; tác động của hành vi bạo lực đó đến bản thân học sinh, gia đình, nhà trường và toàn xã hội; những giải pháp phòng chống bạo lực học đường. Thông tin thu được từ bảng hỏi được xử lý trên computer bằng phần mềm xử lý thống kê xã hội học SPSS phiên bản 16.0 for Window. * Phương pháp phỏng vấn sâu (định tính) Phỏng vấn trực diện dựa trên gợi ý phỏng vấn sâu, dùng băng ghi âm sau đó phân tích. Với 1 số trường hợp nhạy cảm ta có thể ghi chép nhanh, sử dụng các kí tự khi ghi chép, chú trọng các thông tin mang tính nóng, đặc trưng, tiêu biểu của khách thể. Thời lượng tiến hành phỏng vấn từ 30 đến 40 phút. Liên hệ phỏng vấn theo kiểu mạng xã hội. * Phương pháp quan sát 6. Giả thuyết nghiên cứu Thực trạng bạo lực học đường tại trường THPT Bãi Cháy hiện nay đang diễn ra theo nhiều hướng khác nhau, với hình thức, biểu hiện có chiều hướng xấu đi, học sinh nữ tham gia bạo lực có chiều hướng tăng lên. Nguyên nhân học sinh gây bạo lực là do sự thiếu quan tâm của bố mẹ, giáo viên chủ nhiệm lớp, sự ảnh hưởng của game online đến hành vi của học sinh. Học sinh không hiểu pháp luật. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Biện pháp nhằm hạn chế hành vi bạo lực của học sinh cũng đang mang lại những hiệu quả nhất định, có hiệu quả nhất là giải pháp đuổi học có thời hạn nhưng các giải pháp vẫn chưa giải quyết được hết vấn đề đang tồn tại. 7. Khung lý thuyết NỘI DUNG CHÍNH CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận chung Điều kiện kinh tế - xã hội - Gia đình - Tâm lý học lứa tuổi vị thành niên - Thông tin đại chúng .. - Nhà truờng - Công văn, quy dịnh của Bộ GDĐT - Công uớc về quyền trẻ em Hành vi bạo lực của học sinh Ảnh hưởng đến bản thân học sinh, gia đình, nhà trường và toàn xã hội Hình thức Biểu hiện Địa điểm Nguời tham gia Nguyê n nhân Giải pháp phòng chống bạo lực học đường PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Vận dụng nguyên tắc lý luận và phương pháp luận của nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng. Nghiên cứu biện pháp phòng chống bạo lực học đường phải dựa vào cơ sở khoa học của phương pháp duy vật biện chứng, đặt nó nằm trong sự tác động qua lại với môi trường mà lứa tuổi đó học tập và sinh sống, Các lý thuyết áp dụng 1.1.2.1 Lý thuyết xã hội hóa cá nhân Trẻ vị thành niên trong môi trường xã hội hóa không tốt thì sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển, hoàn thiện nhân cách. Sự giáo dục của gia đình, nhà trường giúp cho trẻ định hướng đi đúng đắn, khi mà xã hội Việt Nam có nhiều biến động mạnh về kinh tế - xã hội. Nguồn thông tin đại chúng đặc biệt là nguồn thông tin trên mạng không có sự kiểm soát và chọn lựa thông tin thì có thể sẽ không tự định hướng được bản thân. 1.1.2.2 Lý thuyết mâu thuẫn Mâu thuẫn xảy ra giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực chứ không phải thảo hiệp thì sau những hành vi bạo lực đó mâu thuẫn có được giải quyết hay không? Có phân định được ai là người thắng cuộc hay không? Chúng ta đều không thể biết cũng không thể lý dải hành vi đó cũng như hậu quả của nó để phân định ai đúng ai sai. Và hành động trả thù là điều mà chúng ta thường hay thấy xuất hiện, dó đó mà mâu thuẫn vẫn tiếp tục, vẫn tồn tại và không có hướng giải quyết. Như vậy ta thấy rằng hành vi bạo lực trong học sinh xuất phát từ những mâu thuẫn ngày càng gây ra sự lo lắng cho gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.3 Tổng quan địa bàn nghiên cứu 1.3.1 Một vài nét về điều kiện kinh tế - xã hội tại thành phố Hạ Long – Quảng Ninh 1.3.2 Một vài nét về trường THPT Bãi Cháy 1.4. Khái niệm công cụ 1.4.1 Khái niệm “Dư luận xã hội” Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài thì khái niệm Dư luận xã hội được hiểu như sau : “ Dư luận xã hội là các tập hợp ý kiến cá nhân giống nhau có thành phần chủ yếu là phán xét, đánh giá nó phản ánh tâm tư nguyện vọng, ý chí của các nhóm xã hội nhất định đối với các sự kiện, hiện tượng, vấn đề xã hội có động chạm đến lợi ích, các chuẩn mực giá trị hay lợi ích cho họ”. 1.4.2 Khái niệm “Bạo lực học đường” Chúng tôi sẽ nghiên cứu Bạo lực học đường theo khái niệm sau: “Bạo lực học đường” là hình thức khá phổ biến ở lứa tuổi vị thành niên trong môi trường giáo dục. “Bạo lực học đường” là bạo lực về tinh thần, ngôn ngữ, thân thể thi hành có ý đồ giữa các học sinh trong và ngoài trường hay giữa thầy với trò hoặc ngược PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com lại. Cho dù là những hành động thiếu tôn trọng hay giễu cợt đã làm cho người bị hại cảm thấy bất tiện được xem là Bạo lực học đường. 1.4.3 Khái niệm “Vị thành niên” Trong đề tài này, thuật ngữ “Vị thành niên” được dùng để chỉ nhóm đối tượng là lớp người từ 16-18 tuổi. Đây nhóm đối tượng diễn ra rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý lứa tuổi dậy thì, đồng thời chịu sự chi phối của các mối quan hệ trong cuộc sống và những tác động mạnh mẽ của những yếu tố xã hội. Điều đặc biệt là các em có tâm lý muốn làm người lớn, thích sống độc lập, thích tự khẳng định mình. CHƯƠNG II: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng bạo lực học đường tại trường THPT Bãi Cháy Bạo lực học đường biểu hiện dưới nhiều góc độ khác nhau: “Bạo lực học đường” là bạo lực về tinh thần, ngôn ngữ, thân thể thi hành có ý đồ giữa các học sinh trong và ngoài trường hay giữa thầy với trò hoặc ngược lại. Tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu này thì chúng tôi chủ yếu nghiên cứu bạo lực học đường giữa học sinh với học sinh. Bạo lực học đường không chỉ là học sinh đánh học sinh mà còn là học sinh đánh giáo viên giáo viên đánh học sinh,.. nhưng trong đề tài này tôi lựa chọn một khía cạnh nhỏ trong khái niệm bạo lực học đường là nghiên cứu bạo lực giữa học sinh với nhau trong trường học. Qua cuộc khảo sát tại trường THPT Bãi Cháy chúng tôi nhận thấy thực trạng bạo lực tại đây đang diễn ra theo nhiều chiều hướng khác nhau. Trường THPT Bãi Cháy là trường có chất lượng đào tạo tốt tại tỉnh Quảng Ninh nhưng khi được hỏi có 91,8% học sinh trả lời là đã chứng kiến bạo lực học đường điều này cho thấy thực trạng bạo lực học đường đã và đang tồn tại tại đây. Điều đó mang lại tâm lý hoang mang lo sợ cho bản thân các em đang học tại trường có 75,3% học sinh trả lời rằng rất quan tâm lo lắng trước thực trạng bạo lực học đường đang diễn ra. Nhưng khi hỏi về hành động của các em khi chứng kiến hành vi bạo lực thì chúng tôi thu được kết quả ngạc nhiên khi có 75% các em trả lời chỉ đứng xem, không có hành động gì. Khi phỏng vấn sâu chúng tôi cũng có hỏi và được cho biết là do tâm lý sợ hãi bị trả thù hoặc không muốn liên quan đến vụ việc đó. Điều đó đặt ra cho chúng ta một câu hỏi rằng hành động của học sinh đang thể hiện rằng các em đang khép mình lại sống vì bản thân quá nhiều không dám hành động chống lại cái xấu. Theo điều tra thì cũng có 14,6% các em cho rằng khi đứng xem thì reo hò, cổ vũ nhưng những em này là những em mà được coi là cùng nhóm với những em có hành vi bạo lực không tham gia đánh thì đứng cổ vũ cho bạn mình, còn lại thì có 15,4% các em tham gia can ngăn và 24,6% các em thông báo cho ban quản lý trường như Ban giám hiệu, bảo vệ trường và có 10% các em là bỏ đi khi thấy hành vi bạo lực. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Tại trường THPT Bãi cháy hiện nay cũng đang diễn ra thực trạng các em học sinh nữ đánh nhau, đây là vấn đề gây nhiều bức xúc trong dư luận xã hội trong thời gian gần đây ở tỉnh Quảng Ninh. Khi tham gia khảo sát tại trường thì có 68,9% số học sinh trong mẫu được hỏi trả lời rằng thỉnh thoảng chứng kiến hành vi bạo lực của các học sinh nữ, 22.2% thường xuyên chứng kiến, số chưa chứng kiến nhưng nghe nói đến chiếm 5.9%, số chưa chứng kiến và chưa nghe nói đến chỉ rất ít 3.0%, với hình thức đánh hội đồng là chủ yếu. Như vậy chúng ta thấy rằng hiện tượng học sinh đánh nhau đang xuất hiện cả ở những em học sinh nam và các em học sinh nữ. Các em đánh nhau dưới nhiều hình thức biểu hiện khác nhau, có thể là chửi bới xúc phạm nhân cách của bạn mình, các hành động chân tay như đấm, đá, tát, dùng dao, phớ; con gái thì thường là xé quần áo, túm tóc, cắt tócnhững hành vi này đều được thực hiện. Và một hình thức biểu hiện đáng quan tâm hiện nay đó là việc dùng điện thoại hoặc máy quay phim quay lại hành vi đánh nhau đưa lên mạng, những video đó được phát tán nhanh chóng trong cộng đồng mạng. Hình thức này gây tổn hại nặng về mặt tinh thần cho các bạn bị bạo lực. Học sinh đánh nhau có thể ở nhiều địa điểm khác nhau, nhưng theo khảo sát ở trường THPT Bãi Cháy hành vi bạo lực học đường diễn ra chủ yếu ở ngoài cổng trường, trong căng tin và nhà vệ sinh, và hiện nay thì hiện tượng này còn diễn ra ngay trên lớp học gây lo sợ cho không ít học sinh. Nguyên nhân gây bạo lực tại địa điểm đó thu được qua cuộc khảo sát với các mẫu học sinh được chọn thu được kết quả: Thực hiện hành vi bạo lực ngoài cổng trường nguyên nhân đưa ra: 83.6% có thể nhờ người giúp đỡ; dễ chạy trốn 59.3%; ít bị thầy cô kiểm soát 55.7%; cũng có một số em cho rằng nguyên nhân là thích thể hiện. Địa điểm trong căng tin: 40% cho rằng ít bị thầy cô kiểm soát, 23.6% nhờ người giúp đỡ, dễ chạy trốn 9.3%. Địa điểm trong nhà vệ sinh thì có tới 50% học sinh cho rằng ít bị thầy cô kiểm soát, 12.1% nhờ người giúp đỡ và 7.9% dễ chạy trốn. Có thể thấy hành vi bạo lực học đường diễn ra chủ yếu ngoài cổng trường do ít chịu sự quản lí của nhà trường, vì vậy mà công tác giáo dục, quản lý ngay trong trường cần được nâng cao nhằm hạn chế hành vi bạo lực của học sinh. 3. Nguyên nhân gây bạo lực học đường tại trường THPT Bãi Cháy Như vậy, thực trạng bạo lực học đường đang vẫn tồn tại trong trường THPT Bãi Cháy với các hình thức biểu hiện khác nhau. Khi khảo sát chúng tôi thu được nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến hành vi bạo lực của học sinh. Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi vị thành niên: Giai đoạn này là giai đoạn hình thành và phát triển nhân cách của lứa tuổi vị thành niên, đặc biệt là đặc điểm tâm sinh lí đang phát triển: Thích thể hiện cá tính, thích được mọi người quan tâm, chú ý, đặc điểm cơ bản nhất: bắt đầu ý thức mình không còn là trẻ con, muốn được độc lập, muốn được tôn trọng, quan tâm đến hình thức bên ngoài, thích tò mò khám phá, thử nghiệm, đặc biệt giai đoạn này có những hành vi mang PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com