Quá trình điều hành chính sách tỉ giá

Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 13 Ch­¬ng II Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ I Hoµn c¶nh chung Qua h¬n m­êi n¨m thùc hiÖn ®æi míi trong lÜnh vùc tû gi¸ chóng ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu quan träng. §©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch s©u réng mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ- x· héi. Tr­íc n¨m1986, nÒn kinh tÕ n­íc ta ë trong t×nh tr¹ng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é mäi vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt c¸i g× , s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo , vµ s¶n xuÊt cho ai hoµn toµn lµ do ý muèn chñ quan cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. NÒn kinh tÕ l©m vµo khñng ho¶ng tr× trÖ ®ßi hái mét sù ®æi míi kÞp thêi vµ toµn diÖn. Trong thêi kú nµy quan hÖ ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta chØ bã hÑp trong khèi c¸c n­íc XHCN . Ngoµi ®ång Róp chuyÓn nh­îng lµ chÝnh , dù tr÷ ngo¹i hèi cña chóng ta rÊt Ýt c¸c ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi kh¸c. §©y lµ mét khã kh¨n rÊt lín cho chóng ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Thêi kú nµy, ®Êt n­íc bÞ ®Æt trong t×nh tr¹ng rÊt nhiÒu th¸ch thøc l¹m ph¸t phi m·, c¸n c©n thanh to¸n mÊt c©n ®èi nghiªm träng . Yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ lóc nµy lµ cÇn nhanh chãng cã mét ®­êng lèi ®æi míi ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ suy tho¸i kÐo dµi. N¨m 1986, b¾t ®Çu c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ. C¬ chÕ kinh tÕ quan liªu bao cÊp bÞ xo¸ bá, b¾t ®Çu ®Þnh h­íng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Toµn bé c¸c tæ chøc kinh tÕ ®­îc “cëi trãi”, hoµn toµn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ s¶n xuÊt bung ra lµm ¨n t¹o nªn mét sinh khÝ míi cho nÒn kinh tÕ quècgia. HÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh còng b¾t ®Çu ®­îc c¶i c¸ch . Víi viÖc t¸ch Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 14 hÖ thèng ng©n hµng tõ mét cÊp thµnh hai cÊp ®· ph¶n ¸nh ®­îc t­ duy thÞ tr­êng trong ho¹t ®éng ng©n hµng . Tr­íc kia chØ cã mét cÊp Ng©n hµng nhµ n­íc võa lµm nhiÖm vô cña c¬ quan nhµ n­íc qu¶n lÝ tiÒn tÖ võa lµ ng­êi cho vay trong nÒn kinh tÕ . ViÖc “võa ®¸ bãng võa thæi cßi” ®· g©y nªn sù mÊt hiÖu qu¶ trªn c¶ hai mÆt ho¹t ®éng. Nay t¸ch ra lµm hai: * Ng©n hµng nhµ nuíc: C¬ quan thay mÆt nhµ n­íc thiÕt kÕ vµ thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nghiÖp vô ng­êi cho vay cuèi cïng * HÖ thèng ng©n hµng Th­¬ng m¹i: nhiÖm vô kinh doanh tiÒn tÖ thu lîi nhuËn ,nhê nã mµ vèn ®­îc ph©n phèi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕPh¸p lÖnh vÒ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ cøc tÝn dông vµ sau nµy ®uîc söa ®æi bæ sung thµnh luËt ®· ph¸p luËt ho¸ vµ baá hé quyÒn lîi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ nµy .Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i dÇn trë nªn s«i ®éng ®ßi hái ph¶i cãchÝnh s¸ch tû gi¸ phï hîp. Trong nh÷ng n¨m ®Çu tiªn sau ®æi míi chóng ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi vµ thanh to¸n quèc tÕ . Song víi c¸ch ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ ®óng ®¾n lµ th¶ næi cã kiÓm so¸t ,nhanh chãng kh¾c phôc thiÕu sãt vµ víi sù tr­ëng m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ ®· gióp ta nhanh chãng lµm chñ c«ng cô tû gi¸. II. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn 1, Giai ®o¹n 1988 ®Õn 1991 Tõ n¨m 1987 ®Õn n¨m 1991 lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ chÕ ®iÒu chØnh tû gi¸ ®ång ViÖt Nam (VND) víi §«la Mü ( ®«la Mü lµ ®ång tiÒn ®ãng vai trß quan träng trong quan hÖ thanh to¸n cña ViÖt Nam víi n­íc ngoµi ). Thêi kú nµy tèc ®é l¹m ph¸t diÔn ra víi tû lÖ cao chãng mÆt . B¶ng1 Ngµy 20/10/1988 Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ thñ t­íng ChÝnh phñ ) N¨m 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 Tû lÖ lp(%) 191,6 587,2 416,7 410,9 176,0 167,1 167,5 Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 15 ra quyÕt ®Þnh sè 271/CT cho phÐp Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­îc phÐp ®iÒu chØnh tû gi¸ phï hîp víi sù biÐn ®éng gi¸ c¶ trong n­íc theo nguyªn t¾c thêi gi¸ trõ lïi10% ®Õn 30% c¸ biÖt ®Õn 50%. ë ViÖt Nam ,tõ khi xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp qua hÖ thèng gi¸ c¶ cho ®Õn nay ,hÇu hÕt gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng vµ nã ®­îc biÕn ®éng theoquy lu©t cung cÇu ,th× tû gi¸ ViÖt Nam còng ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh mét c¸ch linh ho¹t h¬n phï hîp víi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trong vµ ngoµi n­íc . Khi b­íc sang c¬ chÕ thÞ tr­êng mäi chÕ ®é , chÝnh s¸ch còng nh­ c¬ chÕ ®iÒu hµnh trong thêi kú tËp trung bao cÊp ®Òu ph¶i chuyÓn ®æi phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÎn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Tû gi¸ lµ mét yÕu tè hÕt søc nh¹y c¶m ®èi víi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §ang tõ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vµ ®a tû gi¸ chuyÓn sang c¬ chÕ tû gi¸ thÞ tr­êng biÕn ®éng theo cung cÇu vµ thèng nhÊt m«t tû gi¸ lµ c¶ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n . NÕu kh«ng cã nh÷ng b­íc ®i thËn träng , tÝnh to¸n tr­íc nh÷ng t¸c ®éng cña tû gi¸ vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh linh ho¹t cña Ng©n hµng trung ­¬ng th× khã cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh c«ng c¬ chÕ tû gi¸ cè ®Þnh sang c¬ chÕt th¶ næi cã kiÓm so¸t . Tõ n¨m 1987 ®Õn n¨m 1991, trong sù biÕn ®éng chung cña gi¸ trong n­íc vµ quèc tÕ , tû gi¸ còng ®­îc b­íc ®Çu ®iÒu chØnh mÆc dï chØ sè gi¸ c¶ h»ng n¨m biÕn ®éng rÊt lín. NÕu tÝnh ®¬n thuÇn vÒ mÆt sè häc vµ c¸c c«ng thøc lý thuyÕt vÒ søc mua ngang gi¸ cña ®ång ViÖt Nam víi ngo¹i tÖ th× tû gi¸ ®ång ViÖt Nam ph¶i ph¸ gi¸ rÊt lín . Tuy nhiªn , víi chøc n¨ng chÝnh cña Ng©n hµng trung ­¬ng lµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ c¶ trong n­íc thóc ®Èy xuÊt khÈu , ®ång thêi khuyÕn khÝch tèi ®a nguån vèn trong n­íc vµ quèc tÕ , nÕu mét chÝnh s¸ch tû gi¸ mµ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi th× kh«ng thÓ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc bá vèn ra ®Çu t­ v× rñi ro tû gi¸ qu¸ lín. Víi tr¸ch nhiÖm hÕt søc nÆng nÒ , lµm sao võa tõng b­íc chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng thÞ tr­êng nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o khuyÕn khÝch xuÊt kh©ñ , kÝch thÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ ngoµi n­íc mµ kh«ng t¹o nh÷ng có sèc Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 16 ®Õn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ trong bèi c¶nh cña ViÖt Nam lóc ®ã hÕt ®ang søc khã kh¨n vÒ c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ thanh to¸n quèc tÕ th©m hôt trÇm träng . §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn , tr­íc hÕt Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· tõng b­íc ®­a dÇn tû gi¸ lªn(tøc ph¸ gi¸ ®ång ViÖt Nam ) , mÆc dï gi¸ c¶ biÕn ®éng lín nh­ng Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· xem xÐt møc ®é ¶nh h­ëng cña tû gi¸ khi ®­a lªn qu¸ cao sÏ l¹i trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ ®Çu vµo cña s¶n phÈm vµ ®Èy gi¸ ®Çu ra lªn cao,g©y bÊt æn ®Þnh cho cho møc gi¸ c¶ trong n­íc . Thùc tÕ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1988,1989 xuÊt khÈu chØ b»ng 1/3 nhËp khÈu . V× vËy, khi n©ng tû gi¸ cao ®ét ngét sÏ g©y t¸c ®éng m¹nh ®Õn møc gi¸ trong n­íc . XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trong c¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸ ®ång ViÖt Nam víi ngo¹i tÖ (chñ yÕu lµ USD) lµ møc gi¸ c¶ dï biÕn ®éng lín nh­ trong b¶ng 1, nh­ng tû lÖ ®iÒu chØnh tû gi¸ chØ kho¶ng tõ 10-30% so víi møc thay ®æi gi¸ thùc tÕ. Nh÷ng n¨m ®Çu khi kho¶ng c¸ch tû gi¸ danh nghi· víi tû gi¸ thùc tÕ cßn c¸ch xa th× c¸c b­íc ®iÒu chØnh trªn d­íi 10%mçi lÇn vµ cô thÓ riªng trong n¨m 1989 ®· ®iÒu chØnh gi¸ ®ång ViÖt Nam 43%trong khi tû lÖ l¹m ph¸t lµ 176% lµ t­¬ng ®èi phï hîp . 2. Giai ®o¹n 1991_1994 Thêi kú 1991-1994 lµ giai ®o¹n tiÕp theo cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ theo h­íng thÞ tr­êng . Trong giai ®o¹n nµy , ®øng vÒ ph­¬ng diÖn thanh to¸n quèc tÕ, ViÖt Nam l¹i chÞu thªm mét søc Ðp v« cïng khã kh¨n. TÊt c¶ c¸c n­íc XHCN cò cã quan hÖ thanh to¸n víi ViÖt Nam ®Òu ®ång lo¹t chuyÓn sang thanh to¸n víi ViÖt Nam b»ng ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi trong c¶ quan hÖ mËu dÞch vµ phi mËu dÞch . ViÖc chuyÓn ®æi cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ViÖt Nam b»ng dù tr÷ ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi V× tõ tr­íc nh÷ng n¨m 1991 hÇu hÕt nguån thu ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam ®Òu b»ng ®ång Róp chuyÓn nh­îng, chØ cã mét tû lÖ rÊt nhá b»ng ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam thiÕu hôt lín, nhËp khÈu gÊp ba lÇn xuÊt khÈu, sù thiÕu hôt trong c¸n c©n th­ong m¹i ®­îc bï ®¾p b»ng c¸c kho¶n viÖn trî , cho vay cña c¸c n­íc XHCN vµ chñ yÕu cña Liªnx« cò. Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 17 §øng tr­íc t×nh thÕ hÕt søc khã kh¨n vÒ cung cÇu ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ vµ nhu cÇu bøc b¸ch vÒ ngo¹i tÖ cho thanh to¸n quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ , lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò trªn mµ kh«ng t¸c ®éng m¹nh ®Õn t×nh h×nh gi¸ c¶ trong n­íc, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Xö lý vÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i chØ cã ngµnh ng©n hµng mµ ph¶i phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c chÝnh s¸ch lín cña chÝnh phñ vµ cña c¸c ngµnh . a, C¸c chÝnh s¸ch lín cña chÝnh phñ NghÞ quyÕt §¹i héi thanh to¸n quèc tÕ lÇn thø 6 ®Ò ra 3 ch­ong tr×nh kinh tÕ lín mµ §¶ng ,Nhµ n­íc , ChÝnh phñ ph¶i tËp trung chØ ®¹o: - Ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu; - Ch­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ; - Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thùc phÈm. Víi ba ch­¬ng tr×nh kinh tÕ lín ®ã ®· hç trî ®¾c lùc cho cung ngo¹i tÖcña nÒn kinh tÕ vµ gi¶m nhu cÇu chi ngo¹i tÖ t¹o nªn thÕ c©n b»ng cho c¸n c©n thanh to¸n cña ViÖt Nam. b, VÒ phÝa Ng©n hµng Nhµ n­íc Lµ c¬ quan ®­îc Nhµ n­íc giao cho träng tr¸ch qu¶n lý nguån ngoai tÖ vµo ra cña nÒn kinh tÕ, phôc vô ®¾c lùc cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ x©y dùng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸, n¨m 1988 víi sù tham cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, ChÝnh phñ ®· ban hµnh v¨n b¶n qu¶n lý ngo¹i hèi míi trong ®ã cã mét sè ®iÓm thay ®æi c¬ b¶n nh»m khuyÕn khÝchmäi nguån ngo¹i tÖ chuyÓn vµo ViÖt Nam vµ tËp trung thu hót nguån ngo¹i tÖ trong n­íc cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc . Thµnh lËp quü ®iÒu hoµ ngo¹i tÖ: Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· tham m­u cho ChÝnh phñ thµnh lËp quü®iÒu hoµ ngo¹i tÖ t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc ®Ó tËp trung ®¸p nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n ®Çu cßn khã kh¨n vµ can thiÖp thÞ tr­êng ®Ó æn ®Þnh tû gi¸ . Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 18 ViÖc thµnh lËp quü ®iÒu hoµ ngo¹i tÖ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ®iÒu hµnh mét c¸ch linh ho¹t theo c¬ chÕ thÞ tr­êng®Çy biÕn ®éng, kÞp thêi can thiÖp khi cã biÕn ®éng lín vÒ tû gi¸ trªn thÞ tr­êng. Trong thêi gian qua víi viÖc ®iÒu hµnh quü ®iÒu hoµ mét c¸ch rÊt linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ , mét mÆt t¹o cho ng©n hµng Trung ­¬ng mét lùc thùc sù ®Ó can thiÖp cã hiÖu qu¶ nh»m æn ®Þnh chÝnh s¸ch tû gi¸ , ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt cña nÒn kinh tÕ vÒ ngo¹i tÖ ®Ó thanh to¸n quèc tÕ , mÆt kh¸c th«ng qua viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ qua quü ®iÒu hoµ kh«ng nh÷ng quü kh«ng gi¶m mµ cßn t¨ng lªn møc ®¸ng kÓ trong khi tû gi¸ ®­îc æn ®Þnh mét c¸ch t­¬ng ®èi. Thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ : N¨m 1991 lµ n¨m ®¸nh dÊu mèc lÞch sö vÒ viÖc h×nh thµnh nÒn mãng thÞ tr­êng hèi ®o¸i t¹i ViÖt Nam , ®ã lµ viÖc NHNN ®· h×nh thµnh hai trung t©m giao dÞch t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµo th¸ng 8 vag th¸ng 11 n¨m 1991.ViÖc thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch lµ b­íc ngoÆt ®Çu tiªn cña hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh ®æi míi thùc sù c¬ chÕ theo h­íng thÞ tr­êng . Nã lµ tiÒn than cña thÞ tr­êng hèi ®o¸i sau nµy . Th«ng qua mua b¸n trªn trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ ng­êi tæ chøc vµ ®iÒu hµnh ,Ng©n hµng Trung ­¬ng kÞp thêi n¾m b¾t ®­îc cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh­ tû gi¸ theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng . Th«ng qua viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ t¹i hai Trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· h­íng nhu cÇu ngo¹i tÖ vµo c¸c môc tiªu thiÕt yÕu cña m×nh. ViÖc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ tham gia vµo giao dÞch t¹i hai trung t©m lµ b­íc tËp d­ît ®Çu tiªn trong giao dÞch ngo¹i tÖ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng . Tû gi¸ ngo¹i tÖ vµ ®ång ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh t­¬ng ®èi kh¸ch quan theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng . C¸ch thøc giao dÞch mua b¸n ngo¹i tÖ theo ph­¬ng thøc ®Êu gi¸ . Trong thêi kú ®Çu ho¹t ®éng cña trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ, cung ngo¹i tÖ cßn thÊp h¬n cÇu ngo¹i tÖ rÊt nhiÒu, nÕu ®Ó tû gi¸ h×nh thµnh theo quan hÖ thÞ tr­êng cung cÇu, tû gi¸ sÏ biÕn ®éng rÊt lín, ®iÒu nµy t¸c ®éng kh«ng tèt tíi møc gi¸ trong n­íc . V× vËy th«ng qua h×nh thøc can thiÖp cña Ng©n hµng Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 19 Trung ­¬ng, tû gi¸ biÕn ®éng víi mét møc ®é hîp lý , mét mÆt vÉn ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu mÆt kh¸c kh«ng g©y t¸c ®éng tíi gi¸ c¶ vµ t¹o mét t©m lý æn ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc còng nh­ d©n chóng yªn t©m ®Çu t­ vµ göi tiÒn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau mét thêi gian dµi tõ n¨n 1992 ®Õn n¨m 1993, Ng©n hµng Trung ­¬ng kiÒnt quan ®iÓm æn ®Þnh tû gi¸ vµ to¹ lßng tin cho d©n chóng vµo sù æn ®Þnh cña ®ång ViÖt Nam còng nh­ t©m lý æn ®Þnh cña thÞ tr­êng ®· thu hót ®­îc nguån ngo¹i tÖ lín lao tõ kiÒu hèi, ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî vµo ViÖt Nam; mÆt kh¸c viÖc duy tr× l·i suÊt thùc d­¬ng ®ång ViÖt Nam cao ®· khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n b¸n ngo¹i tÖ ®Î göi ®ång ViÖt Nam. C¶ hai yÕu tè trªn ®· ®ång thêi ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn sù æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. Sù æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam kh«ng ph¶i chØ vÒ danh nghÜa mµ c¶ vÒ gi¸ trÞ thùc . ViÖc æn ®Þnh tû gi¸ cã ¶nh h­ëng tèt tíi mÆt b»ng gi¸ trong n­íc dÉn ®Õn chØ sè l¹m ph¸t ®­îc duy tr× ë møc chÊp nhËn ®­îc vµ cã chiÒu h­íng ®i xuèng , trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m kh«ng ngõng t¨ng lµm cho quan hÖ tiÒn hµng ®­îc ®¶m b¶o vµ gi¸ trÞ cña ®ång ViÖt Nam ®­îc æn ®Þnh t¹o ra m«i tr­êng æn ®Þnh v÷ng ch¾c vÜ m« cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Giai ®o¹n ®Çu khi míi b¾t ®Çu ®iÒu hµnh tû gi¸ theo v¬ chÕ thÞ tr­êng , viÖc can thiÖp cña Ng©n hµng Trung ­¬ng rÊt chÆt chÏ trªn thÞ tr­êng, tuy nhiªn thêi gian tiÕp theo khi nguån vèn ngo¹i tÖ vµo ViÖt Nam t¨ng lª, quan hÖ cung cÇu kh«ng cßn kho¶ng c¸ch qu¸ lín th× Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· tõng b­íc gi¶m sù can thiÖpvµ ®Ó cho tû gi¸ h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan h¬n trªn thÞ tr­êng theo quy luËt cung cÇu. ViÖc ®iÒu hµnh can thiÖp cña Ng©n hµng Trung ­¬ng rÊt linh ho¹t cã lóc ph¶i b¸n ngo¹itÖ ra ®Î gi¶m bít viÖc xuèng gi¸ cña ®ång ViÖt Nam qu¸ m¹nh nh÷ng n¨m 1991, nh­ng cã lóc ph¶i mua vµo rÊt nhiÒu nh­ cuèi n¨m 1992 vµ n¨m 1995 còng nh­ 6 th¸ng ®Çu n¨m 1996 nh»m h¹n chÕ viÖc lªn gi¸ cña ®ång ViÖt Nam . Tû gi¸ chÝnh thøc ®ång ViÖt Nam tr­íc kia ®­îc Ng©n hµng Trung ­¬ng tÝnh to¸n trªn c¬ së kinh tÕ mang tÝnh ch¸t ch­a ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 20 vµ c¸c yÕu tè thÞ tr­êng kh¸c. Tõ khi Trung t©m giao dÞch ra ®êi th× tû gi¸ chÝnh thøc cña ®ång ViÖt Nam ®­îc x¸c ®Þnh cã c¨n cø vµo tû gi¸ ®ãng cöa t¹i c¸c phiªn giaodÞch ngo¹i tÖ t¹i hai trung t©m. Sau mét kho¶ng thêi gian dµi kho¶ng h¬n 3 n¨m ho¹t ®éng cña hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ ®· ph¸t huy tÝch cùc vai trß trong viÖc ®iÒu hoµ cung cÇu ngo¹i tÖ, t¹o ra ph­¬ng thøc kinh doanh giao dÞch mang tÝhn thÞ tr­êng gãp phÇn æn ®Þnh tû gi¸ , gi¸ c¶. Tuy nhiªn,víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhu cÇu giao dÞch ngo¹i tÖ cña c¶ n­íc, còng nh­ tÝnh nhanh nh¹y kÞp thêi trong giao dÞch vµ thanh to¸n cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ngµy cµng s«i ®éng. Thùc tÕ ®ßi hái ph¶i cã m« h×nh míi linh ho¹t h¬n vµ mang tÝnh thÞ tr­êng trong c¶ n­íc h¬n chø kh«ng ph¶i chØ cã Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 3 Giai ®o¹n tõ th¸ng 10/1994 ®Õn 1997 Th¸ng 10/1994 ®Ó ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt trong nhu cÇu giao dÞch,thanh to¸n ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ, víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan thuËn lîi, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ph¸t triÓn cao vÒ mÆt sè l­îng còng nh­ vÒ mÆt chÊt l­îng, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mÆt kü thËt trang thiÕt bÞ cho phÐp , tr×nh ®é giao dÞch cña c¸c ng©n hµng ®· n©ng cao. Nguån ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ dåi dµo, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ Liªn ng©n hµng ra ®êi ®· chÝnh thøc ra ®êi víi sè thµnh viªn tham gia ®Çu tiªnlµ 24 ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ®Õn nay lµ ®· cã h¬n 40 thµnh viªn. Thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng Liªn ng©n hµng ngoµi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn cã c¶ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu lín vµ c¸c tæ chøc cã thu ngo¹i tÖ lín. Thêi gian giao dÞch hÇu hÕt c¸c ngµy lµm viÖc trong tuÇn , h×nh thøc giao dÞch gi¸n tiÕp th«ng qua hÖ thèng m¸y vi tÝnh, cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­¬ng nµy lín ph¶n ¸nh hÇu nh­ toµn bé cung cÇu ngo¹i tÖ trong nÒn kinh tÕ. Tû gi¸ h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ Liªn ng©n hµng mang tÝnh thÞ tr­êng cao , linh ho¹t ,s©u réng vµ kh¸ch quan. Tõ ®ã tû gi¸ ®ång ViÖt Nam víi ngo¹i tÖ còng ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan h¬n vµ ph¶n ¸nh Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 21 t­¬ng ®èi thùc tÕ søc mua cña ®ång ViÖt Nam. §ã lµ b­íc ph¶ttiÓn míivµ ë møc ®é s©u h¬n , cao h¬n cña ho¹t ®éng ngo¹i tÖ ë ViÖt Nam . 4. Tõ 1997 ®Õn nay: Giai ®o¹n ®iÒu hµnh tû gi¸ linh ho¹t cã sù ®iªu tiÕt cña nhµ n­íc . Chñ tr­¬ng ®iÒu hµnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t theo t×nh h×nh trong n­íc vµ quèc tÕ nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu , h¹n chÕ nhËp khÈu vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ. Trong n¨m 1997 ,cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc næ ra vµ g©y hËu qu¶ nghiªm träng cho c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc, ®Æt ViÖt Nam tr­íc søc Ðp ph¸ gi¸ néi tÖ. ViÖt Nam ®· thËn träng vµ nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång ViÖt Nam b»ng nhiÒu h×nh thøc. N¨m 1999 , Ng©n hµng Trung ­¬ng thùc hiÖn mét b­íc ®æi míi vÒ c¬ b¶n vÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ , tõ qu¶n lý cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh sang ®iÒu hµnh theo h­íng thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc . Tõ ngµy 26/12/1999 thay b»ng viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc ,Ng©n hµng Trung ­¬ng c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. Víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh míi, tû gi¸ ®ång ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së giao dÞch trªn thÞ tr­êng vµ ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi kh¸ch quan søc mua cña ®ång ViÖt Nam so víi ngo¹i tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng h¬n trong kinh doanh ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®­îc vai trß kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. III.§¸nh gi¸ Tãm l¹i, kÓ tõ khi b­íc sang giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ míi theo h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc, vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ c¬ chÕ ®iÒu hµnh vµ diÔn biÕn tû gi¸ cña ®ång ViÖt Nam víi ngo¹i tÖ ®· chuyÓn h­íng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh c«ng cña ®Êt n­íc sau 10 n¨m ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c b­íc ®i trong chÝnh sach tû gi¸, c¬ chÐ ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ diÔn biÕn tû gi¸ cña ®ång ViÖt Nam so víi ngo¹i tÖ lµ ®óng ®¾n. Mét mÆt gi÷ v÷ng gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam kh«ng nh÷ng gi¸ trÞ danh nghÜa mµ c¶ gi¸ trÞ thùc cña nã, gãp phÇn æn ®Þnh mÆt b»ng gi¸ trong n­íc vµ k×m chÕ l¹m ph¸t, mÆt kh¸c vÉn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu t¨ng lªn hµng n¨m, thu hót nguån ngo¹i tÖ lín Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 22 vµ ViÖt Nam ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ ngµy mét t¨ng mµ cßn t¨ng ®¸ng kÓ dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia . Sù thµnh c«ng khong ph¶i chØ trªn lý thuyÕt mµ nã ®­îc thÓ hiÖn trong mèi t­¬ng quan víi c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« kh¸c cã liªn quan nh­: chØ sè l¹m ph¸t , dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia, xuÊt nhËp khÈu, diÔn biÕn tû gi¸ trong hÖ thèng ngan hµng, tû gi¸ thÞ tr­êng tù do,tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ , c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®­îc thÓ hiÖn d­íi ®©y. N¨m GDP (tû ®ång) L¹m ph¸t % XK (tr$) NK (tr $) Tû gi¸ chÝnh thøc Tû gi¸ TT tù do ®/USD Dù tr÷ ngo¹i tÖ 1990 1991 1992 1993 1994 1995 38.167 76.707 110.535 136.571 170.000 167,1 167,5 117,5 105,2 114,4 112,7 2404 2087,1 2580,7 2985,2 4054 5198 2752,4 2338,1 2540,8 3924 5826 8381 6.500 12.240 11.200 10.642 10.956 11.021 5601 9.920 11.230 10.636 10.978 11042 tõ møcdù tr÷ kh«ng ®¸ng kÓ,t¨ng lªn h¬n hai th¸ng nhËp khÈu Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 23 Ch­¬ng III gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tù do tû gi¸ ë ViÖt Nam I. Nh÷ng bÊt lîi cña ViÖt Nam nÕu thùc hiÖn tù do ho¸ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. §èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tr­íc m¾t ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc mËu tù do hoµn toµn nªnkh«ng thÓ ¸p dông chÕ ®é linh ho¹t, th¶ næi hoµn toµn, bëi v×: Thø nhÊt, do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ch­a cao, ®é co gi·n cña cung hµng ho¸ xuÊt khÈu cñaViÖt Nam ch­a nhiÒu, nªn nÕu th¶ næi tû gi¸ th× xuÊt khÈu còng kh«ng t¨ng lªn m¹nh mÏ vµ nhËp khÈu còng kh«ng thÓgi¶m nhiÒu ®­îc, còng kh«ng thÓ kú väng vµo viÖc th¶ næi tû gi¸ ®Ó tù ®iÒu chØnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®­îc . Ng­îc l¹i, viÖc th¶ næi tû gi¸ hoµn toµn l¹i cã kh¶ n¨ng lµm cho th­¬ng m¹i kh«ng æn ®Þnh vµ dÉn ®Õn n¹n ®Çu c¬ tû gi¸ mang l¹i hËu qu¶ tiªu cùc cho nÒn kinh tÕ. Thø hai ,do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn , ch­a cã ®iÒu kiÖn th¶ næi tû gi¸ hoµn toµn. §Æc biÖt lµ do thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch­a ph¸t triÓn, ch­a cã thÞ tr­êng chøng kho¸n, nªn ch­a t¹o ®iÒu kiÖn thËt tèt cho xuÊt khÈu-nhËp khÈu hµng ho¸ t­ b¶n. TÊt c¶ ®iÒu ®ã lµm cho viÖc th¶ næi tû gi¸ sÏ kh«ng mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . II. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò tù do ho¸ tû gi¸ 1- TiÕp tôc hoµn thiÖn thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ thÞ tr­êng néi tÖ 2- TËp trung tÝch luü ngo¹i tÖ do Ng©n hµng Trung ­¬ng qu¶n lý Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 24 3- Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ,c¸ch thøc ®iÒu hµnh tû gi¸ . 4- TiÕn hµnh tù do ho¸ lÜnh vùc tµi chÝnh , tù do ho¸ tµi kho¶n vèn vµ ®­a ®ång ViÖt Nam trë thµnh cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi. 5- æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, gi¶m l¹m ph¸t thùc hiÖ c¸c ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu nh»m c©n ®èi c¸n c©n thanh to¸n 6- CÇn tiÕp tôc duy tr× c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hiÖn nay trong thêi gian ng¾n tíi theo h­íng níi réng kiÓm so¸t cho phÐp tû gi¸ ®­îc h×nh thµnh kh¸ch quan h¬n theo c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng . Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 25 KÕt LuËn X¸c ®Þnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ sö dông tèt c«ng cô nµy ®ßi hái mét sù phèi hîp ®ång bé vµ nhÞp nhµng gi÷a chÝnh phñ vµ toµn bé c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ . Mét chÕ ®é tû gi¸ ®­a ra ®­îc coi lµ hîp lý khi mµ nã lµm t¨ng nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m«. Tû gi¸ ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së sao cho kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ cßn thu hót ®­îc nguån vèn ngo¹i tÖ cña c¸c nhµ ®©u trong vµ ngoµi n­íc. H¬n m­êi n¨m ®æi míi c¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ n­íc ta, chóng ta ®ang tÝch cùc chuyÓn sang c¬ chÕ tû gi¸ th¶ næi cã kiÓm so¸t cña nhµ n­íc. C¬ chÕ nµy lµ b­íc trung gian trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ . Víi chÝnh s¸ch tû gi¸ ®óng ®¾n ViÖt Nam ®· v­ît qua ®· v­ît qua ®­îc nh÷ng cam go thö th¸ch ®¶m b¶o nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ ®ñ m¹nh cho kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ chèng ®ì ®­îc víi nh÷ng có sèc tõ bªn ngoµi. Kinh tÕ thÞ tr­êng Vò Lª Thu PHS 19A 26 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Kinh tÕ vÜ m« N.Gregory.Mankiw Nxb Thèng kª 1999 2. TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh Frederic.S. Mishkin Nxb Khoa häc küthuËt 1999 3. C¸c t¹p chÝ chuyªn ngµnh