Quản lý tổng hợp đới bờ, hướng tới phát triển bền vững ở Việt Nam

gày 9/10/2007 bao gồm 14 tỉnh ven biển miền Trung, từ Thanh Hóa cho tới Bình Thuận, được xây dựng thành 2 giai đoạn, từ nay cho đến 2010 và 2010 đến 2020 với nguồn kinh phí được xác định là 650 tỷ cho hai giai đoạn. Nhiệm vụ và giải pháp thực hiện như sau: Nhiệm vụ cho giai đoạn 2007 – 2010 là triển khai thực hiện 25 dự án thuộc 05 nhóm nhiệm vụ chính sau: a) Nhóm nhiệm hoàn thiện cơ chế, chính sách và pháp luật nhằm phục vụ quản lý tổng hợp dải ven biển vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ; b) Nhóm nhiệm đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và nâng cao nhận thức cộng đồng phục vụ quản lý tổng hợp đới bờ; c) Nhóm nhiệm xây dựng cơ sở dữ liệu và hệ thống quản lý thông tin tổng hợp phục vụ quản lý tổng hợp dải ven biển vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ; d) Nhóm nhiệm triển khai một số dự án thí điểm phục vụ quản lý tổng hợp đới bờ tại các tỉnh Thanh Hoá, Hà Tĩnh và Thừa Thiên Huế; đ) Nhóm nhiệm xây dựng và triển khai các dự án quản lý tổng hợp đới bờ tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ. Nhiệm vụ giai đoạn 2011 – 2020 là triển khai toàn diện phương thức quản lý tổng hợp đới bờ tại tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ. Các giải pháp thực hiện bao gồm: a)Tập trung xây dựng và kiện toàn các cơ chế điều phối, hợp tác đa ngành thực hiện nhiệm vụ quản lý tổng hợp đới bờ; phát triển nguồn nhân lực và tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao sự hiểu biết của các cấp quản lý và cộng đồng phục vụ quản lý tổng hợp đới bờ. b)Tăng cường và đa dạng hoá các nguồn vốn đầu tư cho quản lý tổng hợp đới bờ, trong đó: Đa dạng hoá và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư; ưu tiên đầu tư cho việc đào tạo nguồn nhân lực và tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ xây dựng cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin tổng hợp; và khuyến khích, thu hút và khai thác tốt các nguồn vốn đầu tư khác thông qua các chương trình, dự án hợp tác quốc tế song phương và đa phương; tích cực huy động thêm các nguồn vốn từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài. Cuối năm 2002, Bộ Tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT) được chính thức thành lập với việc sát nhập của Tổng cục địa chính, Cục Môi trường (Bộ KHCN&MT), Tổng cục KTTV, Cục Quản lý nước (Bộ NN&PTNT) và Cục Địa chất Khoáng sản (Bộ Công nghiệp). Tiếp theo đó, năm 2008, Chính phủ đã giao thêm cho Bộ TN&MT chức năng quản lý nhà nước tổng hợp và thống nhất về biển và hải đảo của Việt Nam. Đây là cơ hội thuận lợi nhằm thúc đẩy đối với hoạt động QLTHĐB bởi các đơn vị quản lý các loại tài 312 nguyên và môi trường biển, ven biển và hải đảo đã được thống nhất vào một đầu mối quản lý nhà nước. Dự án VNICZM đã tiến hành một nghiên cứu về khả năng hình thành một đơn vị, có chức năng quản lý nhà nước về QLTHĐB tại Trung ương, tập trung vào việc xây dựng chính sách và hỗ trợ các địa phương ven biển triển khai QLTHĐB tại địa phương mình. Kết quả nghiên cứu này của Dự án VNICZM là cơ sở quan trọng cho sự ra đời của Phòng QLTHĐB, Biển và Lưu vực sông thuộc Cục bảo vệ Môi trường (2002-2008) và Trung tâm Quy hoạch và Quản lý tổng hợp vùng duyên hải hiện nay của Tổng cục Biển và hariddaro Việt Nam. Để phổ biến và thực hiện cách tiếp cận mới, triển khai các hoạt động bản lề QLTHĐB, hàng loạt nguyên tắc và nội dung công việc thực hiện QLTHĐB cụ thể đã được nêu trong Chương trình quản lý tổng hợp dải ven biển đới Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ và cần được thống nhất, tiến hành trong phạm vi cả nước, như (1) Tạo ra mô hình QLTHĐB quy mô cấp tỉnh phù hợp áp dụng cho các tỉnh ven biển của Viêt Nam; (2) Nâng cao hơn nữa quá trình thể chế hoá quản lý tổng hợp đới bờ; (3) Tạo ra được hệ thống công cụ và hướng dẫn phù hợp cho áp dụng QLTHĐB; (4) Nhanh chóng đào tạo đội ngũ cán bộ thực hiện QLTHĐB; (5) Cấp tỉnh là cấp quan trọng nhất để áp dụng QLTHĐB; (6) Có sự hướng dẫn và hỗ trợ của TƯ, thông qua đơn vị chuyên trách về QLTHĐB hiện mới được thành lập tại Cục BVMT và cần được nâng cáp trong thời gian tới; (7) Có cơ chế phù hợp để lôi kéo các bên tham gia để có sự đồng thuận của các bên tham gia: các cấp chính quyền, đoàn thể, doanh nghiệp, khoa học, tư vấn, cộng đồng, ... vào quá trình đưa QLTHĐB vào thực tế; (8) Lồng ghép, phối hợp với các chương trình, dự án liên quan khác để sử dụng hiệu quả các kết quả có được; (9) Điều phối nhịp nhàng và hiệu quả các dự án QLTHĐB từ nguồn tài trợ quốc tế,v.v... Việc triển khai, vận hành QLTHĐB ở các tỉnh ven biển hiện nay gặp rất nhiều khó khăn và bất cập do: Chưa có chính sách chung và hướng dẫn về pháp lý cho việc vận hành QLTHĐB cấp tỉnh; QLTHĐB của giai đoạn vừa qua chỉ mới ở mức sơ khai và còn rất nhiều vấn để cần kiểm nghiệm và tổng kết trước khi áp dụng đại trà vào thực tế; Chưa có hệ thống tổ chức phù hợp và đủ mạnh ở Trung ương cũng như ở các tỉnh; Chưa có các hướng dẫn về chuyên môn và kỹ thuật để áp dụng QLTHĐB ở cấp tỉnh; Chuyên gia QLTHĐB Việt Nam còn thiếu và yếu ở tất cả các cấp, đặc biệt là thiếu chuyên gia có thể “nằm vùng” để giúp vận hành QLTHĐB; Cán bộ địa phương hiểu biết rất hạn chế về QLTHĐB; Nhận thức về QLTHĐB chưa đầy đủ và còn rất khác nhau: Vận hành QLTHĐB còn bị hiểu sai lệch, nhiều khi nặng về khoa học nhưng coi nhẹ về quản lý; Kinh nghiệm về QLTHĐB của Việt Nam cho đến nay mới đạt được bước ban đầu vì thế chưa có kinh nghiệm ở giai đoạn thực hiện để có thể lôi kéo đầu tư. Quản lý tổng hợp đới bờ là một quá trình cải tiến hoạt động quản lý nhà nước ở các cấp đối với tài nguyên và môi trường vùng ven biển nhằm hướng tới phát triển bền vững, thông qua việc nhân rộng và vận hành một mô hình quản lý rất có giá trị đã được đúc rút trong thực tế, mở ra cơ hội lớn cũng như thách thức không nhỏ về nhiều mặt trong giai đoạn hiện nay. Việc tiếp tục có được sự hợp tác và giúp đỡ từ các nước và các tổ chức quốc tế có liên quan đối với công cuộc tiến hành QLTHĐB ở nước ta là hết sức cần thiết và cấp bách, mà quan trọng nhất là khâu đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao kién thức và kinh nghiệm, và trao đổi chuyên gia. Tài liệu tham khảo 1. ADB 5712 - REG quản lý môi trường biển và đới bờ, 2000. Pha 2. Chiến lược quốc gia về quản lý môi trường biển và đới bờ 2. 2. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 2004. Định hướng chiến lược về phát triển bền vững ở Việt Nam. 313 3. Chính phủ CHXHCN Việt Nam, 2007. Chương trình quản lý tổng hợp dải ven biển đới Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2010 định hướng 2020 4. Chương trình hợp tác khu vực trong quản lý môi trường các biển Đông Á (PEMSEA), 2004. Chiến lược phát triển bền vững các biển Đông Á SDS-SEA. 5. Cục Bảo vệ môi trường, 2003. Quản lý tổng hợp đới bờ, kinh nghiệm thực tế ở Việt Nam. 6. Ngân hàng Thế giới, Cục Bảo vệ môi trường, Cơ quan hợp tác quốc tế Đan Mạch, 2002. Diễn biến môi trường Việt Nam. 7. Nguyễn Thị Như Mai, Chính sách pháp luật biển Việt Nam - Thực trạng và giải pháp, 2007 (tài liệu chưa phổ biến, lưu giữ tại Cục BVMT) 8. VNICZM Project, 2006. Nam Dinh, TT Hue, Ba Ria-Vung Tau ICZM Strategies (VNICZM final products). Các cụm từ viết tắt BVMT : Bảo vệ môi trường CIDA : Cơ quan Phát triển Quốc tế Canada ĐDSH : Đa dạng sinh học GDĐA : Giáo dục, Đào tạo GEF : Quỹ Môi trường Toàn cầu GTVT : Giao thông, Vận tải GIS : Hệ thống thông tin địa lý IMO : Tổ chức Hàng hải Quốc tế IUCN : Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế KHHĐ : Kế hoạch hành động KH&CN : Khoa học và Công nghệ KHCN&MT : Khoa học, Công nghệ và Môi trường KTTV : Khí tượng thủy văn KTXH : Kinh tế xã hội NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn PEMSEA : Chương trình Hợp tác Khu vực trong Quản lý Môi trường các biển Đông Á PTBV : Phát triển bền vững QLTH : Quản lý tổng hợp QLTHĐB : Quản lý tổng hợp đới bờ Sida : Cơ quan phát triển Quốc tế Thụy Điển TN&MT : Tài nguyên và Môi trường TW : Trung ương UBND : Uỷ ban nhân dân UNDP : Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc UNEP : Chương trình Môi trường của Liên hiệp quốc USAID : Cơ quan hợp tác phát triển Quốc tế Hoa Kỳ VNICZM : Dự án Việt Nam - Hà Lan về QLTH dải ven biển WB : Ngân hàng Thế giới