Tài liệu Đầu tư quốc tế

ĐẦU  TƯ  QUỐC  TẾ   GV:  ThS.  Phạm  Thành  Hiền  Thục   CHƯƠNG  MỞ  ĐẦU   1.  Đối  tượng  nghiên  cứu:            Sự  di  chuyển  các  dòng  vốn  đầu  tư  trên  qui  mô  quốc  tế   2.  Nội  dung  nghiên  cứu:   •  Lịch  sử  phát  triển  của  Đầu  tư  quốc  tế    (ĐTQT)  và  xu  hướng  tự  do   hóa  đầu  tư   •  Môi  trường  ĐTQT,  chính  sách  ĐTQT  của  một  số  nước  và  khu  vực   •  Các  hình  thức  cơ  bản  của  ĐTQT   •  Hoạt  động  đầu  tư  của  các  TNC   3.  Phạm  vi  nghiên  cứu   •  Toàn  cầu,  kết  hợp  nghiên  cứu  ở  tầm  các  quốc  gia,  doanh   nghiệp   •  Từ  cuối  thế  kỉ  20  đến  nay   4.  Phương  pháp  nghiên  cứu,  kiểm  tra,  đánh  giá   Lý  thuyết:  25  kết,  thuyết  trình  –  thảo  luận:  5  kết   Đánh  giá:   •  Chuyên  cần:  10%   •  Thi  giữa  kì:  20%   •  Thi  kết  thúc  học  phần:  70%  (thi  tự  luận)   5.  Tài  liệu  tham  khảo:     •  Đầu  tư  nước  ngoài  do  PGS.TS  Vũ  Chí  Lộc  chủ  biên;   •  Luật  Đầu  tư  của  Việt  Nam  (Quốc  hội  ban  hành  năm  2005);   •  Nghị  định  của  Chính  phủ  sô  108/2006/NĐCP  Quy  định  chi  kết   Luật  Đầu  tư  năm  2005.   •  Các  khía  cạnh  kinh  tế  và  pháp  lý  của  Đầu  tư  trực  kếp  nước   ngoài  –  UNCTAD  2007  (ThS.  Phạm  Thị  Mai  Khanh  –  Giảng  viên   Đại  học  Ngoại  thương  -­‐biên  dịch)   •  Một  số  nội  dung  cơ  bản  của  các  Hiệp  định  đầu  tư  quốc  tế  (Vụ   Pháp  chế  -­‐  Bộ  Kế  hoạch  và  Đầu  tư).   •  World  Investment  Report  (WIR),  UNCTAD     6.  Tóm  tắt  nội  dung  học  phần:   Chương  mở  đầu:  Giới  thiệu  về    môn  học  ĐTQT   Chương  1:  Tổng  quan  về  ĐTQT   à  Giới  thiệu  các  khái  niệm  cơ  bản  và  các  lý  thuyết  về  ĐTQT   Chương  2:  Các  hình  thức  ĐTQT   à  Định  nghĩa,  đặc  điểm,  phân  loại  của  hình  thức  ĐTQT  cơ  bản   (FDI,  FPI,  n  dụng  tư  nhân  quốc  tế,  ODA)   à  tác  động  và  xu  hướng  vận  động  của  các  dòng  vốn  này   Chương  3:  Môi  trường  ĐTQT   à Nghiên  cứu  môi  trường  đầu  tư  và  chính  sách  cải  thiện  môi   trường  đầu  tư  của  các  quốc  gia   à So  sánh  VN  &  các  nước  châu  Á   Chương  4:  Tự  do  hóa  đầu  tư  và  các  khu  vực  đầu  tư  tự  do   à Xu  hướng  tự  do  hóa  đầu  tư  trên  thế  giới  cùng  với  xu  hướng   tự  do  hóa  thương  mại   à Một  số  khu  vực  đầu  tư  tự  do  điển  hình     Chương  5:  Các  Hiệp  định  đầu  tư  quốc  tế   à  Các  nguyên  tắc  và  nội  dung  cơ  bản  của  các  hiệp  định  quốc  tế   về  đầu  tư   Chương  6:  Các  TNCs  trong  hoạt  động  ĐTQT   à Vai  trò  và  chính  sách  đầu  tư  toàn  cầu  của  các  TNCs   à Kinh  nghiệm  của  1  số  quốc  gia  trong  thu  hút  và  quản  lý  nguồn   vốn  và  công  nghệ  của  các  TNCs   Chương  7:  Mua  lại  và  sáp  nhập  (M&A)  trên  thế  giới   à Khái  niệm,  phân  loại,  lợi  ích  của  M&A   à   Case  study   à Lý  thuyết  về  M&A     CHƯƠNG  1:  TỔNG  QUAN  VỀ  ĐẦU  TƯ  QUỐC  TẾ   •  Các  khái  niệm  về  đầu  tư,  đầu  tư  quốc  tế;   •  Khái  quát  về  các  hình  thức  đầu  tư  và  cách  phân  loại  đầu  tư   quốc  tế;   •  Các  lý  thuyết  cơ  bản  về  đầu  tư  quốc  tế   1.1.  Đầu  tư       1.1.1.  Khái  niệm:   •  Samuelson  &  Nordhaus:  sự  hy  sinh  kêu  dùng  hiện  tại  nhằm   tăng  kêu  dùng  trong  tương  lai     •  Econterms:  đầu  tư  là  việc  sử  dụng  các  nguồn  lực  với  mong   muốn  tăng  năng  lực  sản  xuất  hoặc  tăng  thu  nhập  trong  tương   lai     à   nh  sinh  lợi   •  Luật  Đầu  tư  2005:  đầu  tư  là  việc  nhà  đầu  tư  bỏ  vốn  bằng  các   tài  sản  hữu  hình  hoặc  vô  hình  để  hình  thành  tài  sản  kến  hành   các  hoạt  động  đầu  tư     à   Đầu  tư  là  việc  sử  dụng  vốn  vào  một  hoạt  động  nhất  định   nhằm  thu  lại  lợi  nhuận  và/hoặc  lợi  ích  kinh  tế  xã  hội.   Các  hình  thức  đầu  tư:   §  Đầu  tư  phát  triển   §  Đầu  tư  thương  mại   §  Đầu  tư  tài  chính  (dịch  chuyển)   Đầu  tư  vs.  đầu  cơ   1.1.  Đầu  tư   1.1.2.  Đặc  điểm:   •  Có  vốn  đầu  tư.  Vốn  phải  được  đưa  vào  SX  kinh  doanh  và   thường  được  lượng  hoá  bằng  kền  tệ  để  dễ  nh  toán,  so  sánh.   •  Tính  sinh  lợi:  lợi  nhuận  hoặc  lợi  ích  kinh  tế  xã  hội.   •  Tính  mạo  hiểm     1.2.  Đầu  tư  quốc  tế   Lịch  sử  phát  triển:  từ  thế  kỉ  16  ở  châu  Âu   1.2.1.  Khái  niệm:   3  nhóm  quan  điểm:   §   Dòng  vốn  ra  (oužlow):  ĐTQT  là  phương  thức  đầu  tư  vốn  ở   nước  ngoài  nhằm  thu  lợi  nhuận  hoặc  đạt  các  mục  kêu  KTXH   §   Dòng  vốn  vào  (inflow):  ĐTQT  là  quá  trình  kinh  tế  mà  nhà  đầu   tư  nước  ngoài  đem  vốn  vào  1  quốc  gia  để  kến  hành  SXKD  thu   lợi  nhuận   §  Sự  di  chuyển  vốn:  ĐTQT  là  sự  di  chuyển  tài  sản  như  vốn,  công   nghệ,  kỹ  năng  quản  lý  từ  nước  này  sang  nước  khác  để  kinh   doanh  nhằm  mục  đích  thu  lợi  nhuận  (Tô  Xuân  Dân)   •  Hiệp  hội  Luật  quốc  tế  Helsinki  1966,  "Đầu  tư  nước  ngoài  là  sự   di  chuyển  vốn  từ  nước  của  người  đầu  tư  sang  nước  của  người   sử  dụng  nhằm  xây  dựng  ở  đó  xí  nghiệp  kinh  doanh  hoặc  dịch   vụ".     •  Luật  của  Ucraina:  "Đầu  tư  nước  ngoài  là  tất  cả  các  hình  thức   giá  trị  do  các  nhà  đầu  tư  nước  ngoài  đầu  tư  vào  các  đối  tượng   của  hoạt  động  kinh  doanh  và  các  hoạt  động  khác  với  mục  đích   thu  lợi  nhuận  hoặc  các  hiệu  quả  xã  hội".     •  Luật  Đầu  tư  Việt  Nam  2005   à  Đầu  tư  Quốc  tế    là  việc  các  nhà  đầu  tư  của  một  nước  (pháp   nhân  hoặc  cá  nhân)  đưa  vốn  hoặc  bất  kỳ  hình  thức  giá  trị  nào   khác  sang  một  nước  khác  để  thực  hiện  các  hoạt  động  sản  xuất   kinh  doanh  hoặc  các  hoạt  động  khác  nhằm  thu  lợi  nhuận  hoặc   đạt  các  hiệu  quả  xã  hội.   1.2.  Đầu  tư  quốc  tế   1.2.2.  Phân  loại:     Các  dòng  vốn  ĐTQT   Đầu  tư  tư   nhân  QT   FDI     FPI   Tín  dụng  tư  nhân  QT   Đầu  tư  phi   tư  nhân  QT   ODA   OA   1.2.2.1.  Đầu  tư  tư  nhân  quốc  tế   §  FDI:  Foreign  Direct  Investment  –  Đầu  tư  trực  kếp  nước  ngoài:   nhà  đầu  tư  nước  ngoài  bỏ  vốn  nhằm  tham  gia  quản  lý,  kiểm   soát  dự  án  đầu  tư   §  FPI:  Foreign  Poržolio  Investment  –  Đầu  tư  chứng  khoán  nước   ngoài:  nhà  đầu  tư  nước  ngoài  mua  chứng  khoán  của  các  công   ty,  các  tổ  chức  phát  hành  với  một  mức  khống  chế  nhất  định   để  thu  lợi  nhuận  nhưng  không  nắm  quyền  kiểm  soát  trực  kếp   đối  với  tổ  chức  phát  hành  chứng  khoán.   §   Tín  dụng  tư  nhân  QT:  chủ  đầu  tư  ở  một  nước  cho  đối  tượng   kếp  nhận  đầu  tư  ở  một  nước  khác  vay  vốn  trong  một  khoảng   thời  gian  nhất  định.     1.2.2.2.  Đầu  tư  phi  tư  nhân  quốc  tế:   §  chủ  đầu  tư:  các  chính  phủ,  các  tổ  chức  tài  chính  quốc  tế,  các   tổ  chức  phi  chính  phủ.     §  Thường  tồn  tại  dưới  hình  thức  các  dòng  vốn  hỗ  trợ  (aids/ assistance)   §  ODA  –  Official  Development  Assistance:  hỗ  trợ  phát  triển   chính  thức,  dành  cho  các  nước  đang  và  kém  phát  triển   §  OA  –  Official  Aid:  hỗ  trợ  chính  thức,  dành  cho  các  nước  có  nền   kinh  tế  chuyển  đổi   1.3.  Các  lý  thuyết  đầu  tư  quốc  tế   1.3.1.  Lý  thuyết  vĩ  mô   àdựa  trên  lý  thuyết  HO  (Factors  endowment  model)   Học  thuyết  MacDougall  –  Kemp:   à nghiên  cứu  sự  di  chuyển  vốn  giữa  các  quốc  gia   à cho  rằng  vốn  chỉ  dịch  chuyển  giữa  các  quốc  gia  khi  lợi  nhuận   cận  biên  của  vốn  giữa  các  quốc  gia  là  khác  nhau  (Marginal   product  of  capital  hypothesis)   Học  thuyết  MacDougall  –  Kemp:     Các  giả  định  (assumpkons)   •  Có  2  quốc  gia,  sản  xuất  cùng  1  loại  sản  phẩm   •   Thị  trường  cạnh  tranh  hoàn  hảo  (perfect  compekkon)  và   thông  kn  hoàn  hảo  (perfect  transparency)   •  Không  có  hạn  chế  về  đầu  tư,  vốn  dịch  chuyển  hoàn  toàn  tự  do   •   Trước  khi  có  ĐTQT,  nước  chủ  đầu  tư  có  lợi  nhuận  cận  biên   của  vốn  (MPK)  thấp  hơn  nước  kếp  nhận  đầu  tư   Mô  hình  MacDougall  -­‐  Kemp   O1   M   I   P   N   II   m   Q   n   O2   §  Neàn kinh teá theá giôùi chæ coù 2 quoác gia I, II . I laø nöôùc phaùt trieån, II laø nöôùc ñang phaùt trieån. §  Toång löôïng voán cuûa 2 nöôùc laø O1O2, voán cuûa nöôùc I laø O1Q, nöôùc II laø O2Q vôùi O1Q>O2Q §  MN, mn laø lợi nhuận caän bieân cuûa vốn ở nöôùc I, II. SAÛN LÖÔÏNG TAÏO RA ÔÛ CAÙC NÖÔÙC Tröôùc khi coù ñaàu tö Sau khi coù ñaàu tö     THU NHAÄP CUÛA CAÙC NÖÔÙC Tröôùc khi coù ñaàu tö Sau khi coù ñaàu tö     I: O1MOS + SOUQ II: O2mPQ + OPU Kết  luận:   §  Sản  lượng  thế  giới  gia  tăng   §  Thu  nhập  của  các  nước  tham  gia  đều  tăng   Về  phúc  lợi  xã  hội:   §  Thu  nhập  của  người  lao  động  ở  nước  chủ  đầu  tư  giảm   §  Thu  nhập  của  người  lao  động  ở  nước  kếp  nhận  đầu  tư  tăng   1.3.2.  Lý  thuyết  vi  mô   Trả  lời  cho  các  câu  hỏi:  5W  &  1H   Why   Who   Where   Whom   When   How   1.3.2.  Lý  thuyết  vi  mô   1.3.2.1.  Lý  thuyết  lợi  thế  độc  quyền  của  Styphen  Hymer     •  Được  trích  từ  luận  án  kến  sĩ  nổi  kếng  của  ông  “The   internakonal  operakon  of  nakonal  firms:  a  study  of  foreign   direct  investment”     •   Trước  Hymer,  các  nhà  nghiên  cứu  không  phân  biệt  giữa  FDI   và  FPI,  chỉ  nhìn  nhận  2  hình  thức  này  là  ĐTQT  nói  chung.  Động   lực  của  ĐTQT  là  do  sự  chênh  lệch  giữa  lãi  suất  giữa  các  nước.   •  Hymer  chỉ  ra  nhược  điểm  của  thuyết  chênh  lệch  lãi  suất  là   không  đề  cập  đến  mức  độ  kiểm  soát,  quản  lý  dự  án  đầu  tư.   Lý  thuyết  của  Hymer  tập  trung  vào  2  vấn  đề:   §  Possession  of  advantage:  MNC  kến  hành  sản  xuất  ở  nước   ngoài  cần  có  một  số  lợi  thế  sở  hữu  riêng  của  doanh  nghiệp   (Firm-­‐specific  Advantage  FSA),  để  bù  đắp  lại  những  bất  lợi  và   rủi  ro  của  kinh  doanh  ở  nước  ngoài     §  Removal  of  conflicts:  FDI  thường  xuất  hiện  ở  những  ngành   độc  quyền  nhóm.  Các  tập  đoàn  nhận  biết  được  sự  phụ  thuộc   với  nhau  và  muốn  thỏa  thuận  cùng  chia  sẻ  thị  trường.  Các   hình  thức  liên  minh  và  sáp  nhập  là  rất  hiệu  quả.   Removal of conflict: “The  large  firms  of  the  world  are  all  compekng  for  these   various  sources  of  future  growth  but  in  an  oligopoliskc   rather  than  in  a  cu®hroat  way  .  They  recognize  their   mutual  interdependence  and  strive  to  share  in  the  pie   without  destroying  it  .  As  they  do  so  they  come  to  be  less   and  less  dependent  on  their  home  country's  economy  for   their  profits,  and  more  and  more  dependent  on  the  world   economy  .  Conflicts  between  firms  on  the  basis  of   nakonality  are  thereby  transformed  into  internakonal   oligopoliskc  market  sharing  and  collusion”.   1.3.2.2.  Lý  thuyết  vòng  đời  sản  phẩm  của  Raymon  Vernon   Mỗi  sản  phẩm  có  một  vòng  đời,  xuất  hiện  –  tăng  trưởng  mạnh  –   chững  lại/  suy  giảm     •  Giai  đoạn  1:  Sản  phẩm  mới  xuất  hiện  được  bán  ở  trong  nước   phát  minh  ra  sản  phẩm,  xuất  khẩu  không  đáng  kể     •  Giai  đoạn  2:  Sản  phẩm  chín  muồi,  nhu  cầu  tăng,  xuất  khẩu   tăng  mạnh,  các  đối  thủ  cạnh  tranh  trong  và  ngoài  nước  xuất   hiện,  FDI  xuất  hiện     •  Giai  đoạn  3:  Sản  phẩm  và  qui  trình  sản  xuất  được  eêu  chuẩn   hóa,  các  doanh  nghiệp  chịu  áp  lực  phải  giảm  chi  phí,  FDI  eếp   tục  phát  triển     p   t   Introductory  stage  à  Growth  stage  à  Mature  stage   Imports   Exports   Imports   consumpson   producson   United   States   Three  Stages  of  Product  Development   Exports   consumpson   producson   Other   Advanced   Countries   Imports   consumpson   producson   Developing   Countries   Exports   1.3.2.3.  Lý  thuyết  chiết  trung  của  Dunning     (Ecleckc  theory  –  OLI  Paradigm)   Doanh  nghiệp  nên  đầu  tư  trực  kếp  ra  nước  ngoài  nếu  có  được  3   lợi  thế:   •  O  –  Ownership  advantage:  lợi  thế  sở  hữu  của  doanh  nghiệp,   còn  gọi  là  FSA   •   L  –  Locakon  advantage:  lợi  thế  địa  điểm  của  nước  kếp  nhận   đầu  tư,  còn  gọi  là  CSA  (country-­‐specific  advantage)   •  I  –  Internalizakon  advantage:  lợi  thế  nội  bộ  hóa  của  doanh   nghiệp   Ø Lợi  thế  sở  hữu:  gồm  4  nhóm   •  tài  sản  trí  tuệ  (know-­‐how,  patent,  license),  thương  hiệu,  kinh   nghiệm  quản  lý.     •  Tính  lợi  thế  theo  qui  mô  (economies  of  scale  and  scope)   •  Các  đặc  quyền  như  quan  hệ  tốt  với  Chính  phủ   •   Khả  năng  hợp  tác  với  các  doanh  nghiệp  khác  và  nhận  biết  các  cơ   hội  M&A     Điều  kiện  của  FSA:   •  Có  thể  khai  thác  ở  nước  ngoài  trong  nội  bộ  tập  đoàn  mà  không  bị   mất  đi  giá  trị   •  Chi  phí  khai  thác  FSA  ở  nước  ngoài  (chi  phí  giao  dịch)  không  cao   Ø Lợi  thế  địa  điểm:  gồm  các  nhân  tố  kinh  tế,  chính  trị,  xã  hội   (EPS)  ở  nước  kếp  nhận  đầu  tư   Möùc ñoä quan troïng giaûm daàn Möùc ñoä quan troïng taêng daàn -  Nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø nguoàn lao ñoäng khoâng coù kó naêng, giaù reû -  Thò tröôøng noäi ñòa -  Chi phí vaän chuyeån -  Haøng raøo thueá quan -  Öu ñaõi taøi chính cuûa Chính phuû -  Caùc chính saùch kinh teá vó moâ -  Nguoàn lao ñoäng chaát löôïng cao -  Toàn taïi caùc yeáu toá boå sung cho lôïi theá sôû höõu -  Thò tröôøng khu vöïc vaø söï toàn taïi cuûa caùc lieân minh kinh teá khu vöïc -  Chaát löôïng cuûa vieãn thoâng -  Caùc haøng raøo phi thueá quan -  Caùc chính saùch hoã trôï cuûa Chính phuû -  Söùc aûnh höôûng cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn ñeán caùc chính saùch Các  hình  thức  mở  rộng  ra  thị  trường  nước  ngoài   ! Ø Lợi  thế  nội  bộ  hóa:  khả  năng  khai  thác  lợi  thế  sở  hữu  ở  nước   ngoài  nhưng  trong  nội  bộ  tập  đoàn.  Khi  thị  trường  nước  ngoài   không  hoàn  hảo,  licensing  sẽ  rất  rủi  ro.  Doanh  nghiệp  có   khuynh  hướng  trực  kếp  quản  lý  hoạt  động  kinh  doanh  ở  nước   ngoài  thông  qua  đầu  tư  trực  kếp.  Với  FDI,  các  lợi  thế  sở  hữu   được  chuyển  giao  trong  nội  bộ  tập  đoàn  và  thường  tạo  ra  các   liên  kết  dọc,  ở  đó  các  công  con  có  thể  mua  bán  nguyên  liệu  và   thành  phẩm  cho  nhau.