Thiết bị xét nghiệm sinh hóa

THIẾT BỊ XÉT NGHIỆM SINH HÓA I.LỊCH SỬ: - Các thiết bị xét nghiệm sinh hóa là một dạng của máy quang phổ chuyên dùng cho ngành y, máy quang phổ được chế tạo từ những năm đầu thế kỷ 19 dựa trên cơ sở định luật hấp thụ Bouger Lambert Beer - Định luận hấp thụ dược Bouger và Lambert đồng phát minh vào năm 1728, sau đó dược Lambert bổ xung năm 1800, theo đó nồng độ cúa một chất sẽ được tính toán dựa trên mật độ quang ( độ hấp thụ ) của chất đó với ánh sáng có bước sóng cho trước II.NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG: 1. Cấu tạo: Caùc maùy phaân tích Sinh Hoùa ñeàu coù 3 thaønh phaàn chính laø: Nguoàn saùng Boä phaän taùn saéc (taïo tia ñôn saéc) Boä phaän ghi ño quang ñieän Nguoàn saùng laø caùc ñeøn chieáu saùng coù daûi soùng töông ñoái roäng tuyø theo böôùc soùng cuûa pheùp ño maø ngöôøi ta coù theå söû duïng caùc loaïi nguoàn khaùc nhau. Thí duï ngöôøi ta thöôøng duøng ñeøn halogen cho vuøng khaû kieán, ñeøn thuyû ngaân,v.v… cho vuøng töû ngoaïi. Boä phaän taùn laø caùc laêng kính hoaëc caùch söû duïng ñeå taïo ra caùc tia coù böôùc soùng khaùc nhau. Ñoái vôùi maùy quang saéc boä phaän naøy thöôøng laø kính loïc. Boä phaän ghi ño quang ñieän coù khaû naêng bieán aùnh saùng thaønh ñieän vaø khueách taùn leân (neáu caàn) vaø ñöôïc daãn qua ñoàng hoà baèng kim hoaëc hieän soá töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc noàng ñoä thoâng qua caùc bieán ñoåi veà cöôøng ñoä (ñöôïc phaûn aûnh baèng caùc bieán ñoåi veà ñieän) döïa treân cô sôû xaùc ñònh söï haáp thuï aùnh saùng. 2.Phương pháp phân tích: Ngöôøi ta coøn duøng phöông phaùp phoå haáp thuï ñeå phaân tích ñònh löôïng, töùc laø xaùc ñònh noàng ñoä caùc chaát. Ñònh luaät Bouguer – Lambert – Beer khaù chính xaùc ñoái vôùi caùc noàng ñoä thaáp, do ñoù trong tröôøng hôïp dung dòch loaõng ta coù theå öùng duïng toát ñònh luaät ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch. Nhö ñaõ bieát maät ñoä quang D, tæ leä vôùi noàng ñoä C cuûa dung dòch theo bieåu thöùc: Töø bieåu thöùc naøy ta coù theå tieán haønh ñònh löôïng dung dòch loaõng theo hai phöông phaùp sau: Phöông phaùp ño tröïc tieáp: Ñaàu tieân ta laäp phoå haáp thuï ñeå tìm max. Töø ñoù xaùc ñònh maät ñoä quang Dmax töông öùng : DM = M C Vôùi M: giaù trò cuûa öùng vôùi böôùc soùng max Suy ra: Phöông phaùp ño tröïc tieáp: Ñaàu tieân ta laäp phoå haáp thuï ñeå tìm max. Töø ñoù xaùc ñònh maät ñoä quang Dmax töông öùng DM = Mlc Vôùi M: giaù trò cuûa öùng vôùi böôùc soùng max Giaù trò cuûa moãi chaát coù theå vieát ñöôïc baèng caùch tra baûng (giaù trò thì duøng thöôùc vi caáp ñeå ño) nhö vaäy ta tính ñöôïc C. Phöông phaùp naøy ít ñöôïc duøng thieáu chính xaùc ño caùc chaát loûng phaûi ñöôïc chöùa trong cuvet neân xaûy ra caùc hieän töôïng phaûn xaï vaø haáp thuï treân thanh bình. Phöông phaùp pha chuaån so saùnh: Ñaàu tieân ta pha moät dung dòch chuaån cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño theo moät noàng ñoä Co naøo ñoù. Ño maät ñoä quang Do cuûa dung dòch chuaån naøy, ta coù: Do = Co (1) Phöông phaùp pha chuaån so saùnh: Ñaàu tieân ta pha moät dung dòch chuaån cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño theo moät noàng ñoä Co naøo ñoù. Ño maät ñoä quang Do cuûa dung dòch chuaån naøy, ta coù: Do=lco Sau ñoù ño maät ñoä quang Dx cuûa dung dòch chöa bieát noàng ñoä noùi treân, goïi Cx laø noàng ñoä dung dòch naøy ta coù: Dx=lcx Ñoái vôùi dung dòch ñaäm ñaëc: Ñoái vôùi dung dòch ñaäm ñaëc thì ñònh luaät Bouguer – Lambert – Beer khoâng coøn chính xaùc nöõa, luùc ñoù D khoâng coøn tuyeán tính vôùi C nöõa (maëc daàu coá ñònh). Do ñoù ñeå xaùc ñònh noàng ñoä caùc dung dòch ñaäm ñaëc ta duøng caùc phöông phaùp sau: Phöông phaùp pha loaõng: Ta pha loaõng coù tính toaùn dung dòch naøy cho ñeán khi naøo noàng ñoä giaûm xuoáng vaøo trong khoaûng tuyeán tính cuûa haøm . Sau ñoù thöïc hieän pheùp ño gioáng nhö ñoái vôùi dung dòch pha loaõng sau khi xaùc ñònh ñöôïc noàng ñoä pha loaõng naøy ta tính toaùn ngöôïc laïi ñeå suy ra noàng ñoä ban ñaàu cuûa noù. Phöông phaùp laäp ñöôøng chuaån: Ta pha dung dòch cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño thaønh nhieàu noàng ñoä chuaån ñaõ bieát töø thaáp ñeán cao: Co, C1, C2,…..C­n sao cho öôùc löôïng noàng ñoä Cx cuûa dung dòch chöa bieát naèm trong khoaûng caùc noàng ñoä naøy (töùc laø nhaém chöøng sao choCo>C x). . . Laàn löôït ño caùc maät ñoä quang D1, D2 …Dn cuûa caùc dung dòch chuaån naøy. Töø ñoù veõ ñöôøng bieåu dieãn D = f( C )baèng caùch noái caùc caëp ñieåm (D1, C1) töông öùng treân hai truïc ñoà thò D, C. Keå töø ñoù ta ño maät ñoä quang Lx cuûa dung dòch chöa bieát naøy. Töø giaù trò D x ta chieáu leân ñoà thò vaø haï thaúng goùc xuoáng truïc ghi noàng ñoä C, töø ñoù suy ra ñöôïc giaù trò Cx. Löu yù khi veõ ñoà thò caàn bieát tính toaùn sai soá vaø laäp caùc oâ sai soá. Phöông phaùp phaân tích quang phoå haáp thuï ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong nhieàu lónh vöïc. Trong y hoïc döôïc hoïc ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp naøy ñeå nhaän bieát vaø xaùc ñònh noàng ñoä caùc chaát trong maùu, huyeát töông caùc dòch chaát trong cô theå caùc thaønh phaàn döôïc phaàn döôïc chaát trong thuoác…v.v... III.CÁC LOẠI MÁY SINH HÓA: 1.Máy sinh hóa thông thường: - Các dung dịch chuẩn được pha chế đơn lẻ, các qui trình vận hành được điều khiển bằng tay, việc đo đạc và tính toán kết quả thực hiện từng mẫu một 2.Máy sinh hóa bán tự động: - Các dung dịch chuẩn được pha chế đơn lẻ, các qui trình vận hành được điều khiển bằng tay, việc đo đạc và tính toán kết quả thực hiện tự động trên nhiều mẫu một lúc 3.Máy sinh hóa tự động: - Các dung dịch chuẩn được pha tự động, các qui trình vận hành được điều khiển tự động, việc đo đạc và tính toán kết quả thực hiện tự động trên nhiều mẫu một lúc IV.SỬ DỤNG VÀ BẢO QUẢN: 1. Khi bật, tắt máy:- Khi mất điện cần phải tắt máy ngay, đến khi bắt đầu có điện nên để nguồn điện ổn định từ 3 dến 5 phút ta mới bật máy. Nên dùng ổn áp để có điện áp ổn định.- Chú ý không bật máy luôn sau khi vừa tắt máy, vì dòng điện cảm ứng có thể gây hại cho các mạch điện tử. Sau ít nhất 30 giây để máy ổn định mới bật máy. 2. Khi làm xét nghiệm:- Trước khi làm xét nghiệm nên bật máy và đợi từ 5 đến 10 phút cho máy ổn định rồi mới bắt đầu làm xét nghiệm.- Hoá chất mới lấy ra khỏi tủ nên để 15 đến 20 phút ở nhiệt độ phòng. - Đối với các xét nghiệm dùng phương pháp điểm cuối (ENDPOINT) nên ủ đủ thời gian và đúng nhiệt độ cho phép.- Tránh lau đầu côn, đầu hút của máy và ống nghiệm bằng bông hay khăn bẩn. Vi như vậy sẽ dễ sót bông, dị vật có thể làm tắc trong buồng đo, dây bơm dẫn đến kết quả xét nghiệm không chính xác. - Nếu máy có hiện tượng hút chậm, kết quả xét nghiệm không bình thường có thể do một số nguyên nhân sau:+ Lấy mẫu bệnh phẩm đã đúng qui định hay chưa+ Cách hút và pha hoá chất, bệnh phẩm chưa đúng+ Cách bảo quản và sử dụng hoá chất chưa tốt+ Đã có thay đổi về cài đặt hay buồng đo, dây bơm bị tắc hoặc do một số lý do khác - Khi gặp trường hợp máy hút chậm thì phải hút, rửa bằng nước cất hoặc nước javen pha loãng 10 lần. Sau đó có thể dùng kim bướm luồn vào đầu bơm rồi dùng xilanh 10ml bơm mạnh nước cất vào để đẩy dị vật. Nếu hiện tượng hút chậm vẫn xảy ra thì gọi cho kỹ sư. - Khi gặp trường hợp kết quả xét nghiệm không bình thường, ta nên làm lại xét nghiệm vài lần nếu kết quả vẫn không chính xác thì kiểm tra lại cách pha hoá chất và làm lại bằng hoá chất mới. Nếu hiện tượng trên vẫn xảy ra thì gọi cho kỹ sư.- Để kết quả đo được chính xác, hàng tuần nên chuẩn lại các xét nghiệm theo đúng hướng dẫn sử dụng hoá chất. 3. Cách bảo quản máy:- Trước khi tắt máy phải rửa nhiều bằng nước cất, đậy đầu bơm để tránh bị bụi bẩn rồi mới tắt công tắc nguồn.- Nên đặt máy ở nơi khô thoáng, không bị ẩm, bụi bặm. Tốt nhất là có máy hút ẩm hoặc điều hoà.- Hàng ngày dù không tiến hành làm xét nghiệm cũng nên bật máy 30 phút để tránh cho máy bị ẩm, mốc.