Tìm hiểu lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam năm 2017 - Võ Văn Giáp

thơ này, anh trân trọng: Kính tặng nhân dân Việt Nam anh hùng. Chiều sâu cảm xúc còn khiến anh có được nhiều tứ thơ hay, đậm đà hương sắc của cuộc sống ngoài đời: Chiếc áo rách vai chúng mình chung mặc Hạt muối cắn chung, trái ướt bẻ đôi Nỗi buồn vui vì chung quý giọt mồ hôi Ở trong tôi không biết tự thuở nào Thấm máu anh những ngày đi đánh giặc. Phải trải biết bao gian khổ trên chặng đường hành quân kháng chiến, phải nắm bắt hiện thực đến tinh, đến nhạy mới có được những câu thơ như thế. Đúng là ngọt bùi nhớ lúc đắng cay, qua sông nhớ suối, có ngày nhớ đêm, Đọc bài thơ dễ dàng chợt nhớ bài thơ kháng chiến chống Pháp của Chính Hữu – bài Đồng chí, nhưng chủ đề thể nghiệm của bài thơ là đương nhiên khác nhau. Ngày đầu kháng chiến (1940 -1954), tiếng súng gây tội ác của thực dân Pháp lại diễn ra liên tiếp ở cả hai nước Việt - Lào. Các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam đã lên đường sang với bạn, sống với dân bản, đi xây dựng cơ sở du kích quân, lấy lòng dân, ý Đảng mà gột dậy phong trào chiến tranh yêu nước, vì nghĩa vụ quốc tế cao cả mà cùng quân Lào đánh đuổi lũ ngoại xâm, bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, chân lý Cách mạng của chúng ta càng sáng suốt hơn, thủy chung hơn. Nhà thơ có thể viết về hôm qua-hôm nay-ngày mai, song, mấu chốt thành công vẫn ở tài năng sử dựng ngôn từ và nội dung cụ thể được phản ánh. Hai yêu cầu đó dường như ẩn hiện với cảm hứng sáng tạo, nhưng nó có vai trò quyết định sự chấp nhận của bạn đọc, khẳng định uy tín của tác giả. Giở lại tập Vài hình ảnh Pa-thét Lào chiến đấu in ở Việt Nam năm 1955, Xôm-xi-đê-xa có bài Ngày căm thù 21/3 với những câu thơ nóng hổi: Chúng tiến vào thị xã Cho tàu bay bắn phá Thuyền đồng bào tản cư Bị bắn chìm mất cả Thanh niên chúng dẫn tới bờ sông Bắn chết thả xác trôi theo dòng Máu Lào - Việt quyện lấy nhau Đỏ ngầu làn nước Đó là ngày 21 tháng 3 năm 1946, dưới sự che chở của quân đội Anh, bè lũ Quốc dân Đảng, thực dân Pháp đánh chiếm Thà-khẹc. Hàng ngàn sư sãi, trẻ, già, đổ máu trước lưỡi lê, họng súng. Ngày đầu trở lại xâm lược nước Lào do thực dân Pháp gây ra trở thành ngày căm thù của nhân dân Lào. Ngày căm thù của nhân dân Lào ghi nhận sự hi sinh vô bờ của chiến sĩ tình nguyện Việt Nam sát cánh cùng quân dân Lào đánh giặc cứu nước. Hai mươi năm sau, khi tuổi đời già dặn, khi ngòi bút còn sung sức, anh viết về Thắng lợi bản Đông, chúc mừng năm mới: Lào - Việt chiến đấu hợp đồng đặc biệt Và ở chiến trường Khe-sanh Chúng tập trung làm nơi bàn đạp Lùa quân tiến vào Bản Đông Trực tiếp đến theo đường số 9 Bị Việt Nam chặn gốc, Lào đánh ngọn Xác địch ngổn ngang đổ xuống ầm ầm. Thơ Lào rất hay, nhưng trong tay nhà thơ dân tộc Lào rất điêu luyện tiếng dân tộc, nên bản dịch sang Tiếng Việt chưa được hay lắm. Thơ ca chịu sự rung động, đi sâu vào tâm hồn tác giả và độc giả mạnh mẽ nhất còn ở chính môi trường ngôn ngữ xã hội của nó. Thơ của các bạn Lào viết về Bác cũng vô cùng phong phú. Xôm-xi-đê-xa viết về Việt Nam cứ như nghĩ viết về Bác. Phải chăng, đây đó trong mỗi bước trưởng thành nghệ thuật sáng tác của anh, Việt Nam-Hồ Chí Minh tuy hai mà là một. Đọc thơ anh, ta cứ nghĩ nhà thơ đang suy nghĩ lung lắm, suy nghĩ về Bác biết viết câu thơ như thế nào cho hết ý, hết lời. Hình ảnh cao đẹp của Bác trong nhịp điệu trái tim, trong máu thịt, tâm linh của anh hay chính nhân dân Lào, trọn vẹn là người chiến sĩ Cộng sản kiên cường, mẫu mực. Đạo đức của Người là tấm gương trong Cần, kiệm, liêm, chính, sắt son một lòng Trọn cuộc đời 79 năm-hy sinh tận tụy Chẳng chút vì mình, chỉ vì Việt Nam, vì năm châu Chủ tịch Hồ Chí Minh Công sức của Người hơn cả lúc bình sinh. Thật sự có tâm lý chung trong nhân dân Lào - Việt, hằng mong muốn được Bác đến thăm, muốn được Bác ân cần chỉ bảo, ôm hôn. Bác đến trong lương tri mọi người ấm áp, hiền từ, độ lượng, thương yêu như người cha, người ông muôn vàn kính mến từ ngàn xưa tụ lại. Nhưng rồi, sự thật phũ phàng đưa Bác đi gặp cụ Các Mác – Lênin, trái đất nghiêng mình trước anh linh Bác. Nhà văn Xu-văn-thon bày tỏ lòn tôn kính với Bác rằng: Mọi tầng lớp nhân dân Lào Yêu mến Bác như người nhà, chẳng khác Dù chỉ một lần, cầu mong Bác sang chơi Mà giờ đây cả nước Lào nhớ Bác-Bác đi xa. Cảm xúc thơ xuất phát từ tình người. Bác trở thành nguyên mẫu cho các loại hình nghệ thuật. Tuy nhiên, bằng sự quan sát thực tiễn lịch sử, Xu-văn-thon muốn thủ bút thi ca với hình ảnh sinh động của Bác trong tiến trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Lào-Việt. Ngay từ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, ở Việt Nam có Phan Đình Phùng, Đốc Ngữ, Đề Thám, thì ở Lào cũng dấy lên cao trào chống Pháp trong lòng dân, vua Hàm nghi được nhân dân Lào chở che, để giúp ông nuôi chí phục thù. Các thủ lĩnh Kôm-ma-đam Phô-xa-đuột, Chậu-pha-pa-chay, tập hợp nhân dân Lào đứng lên chống Pháp. Rốt cục, khi chưa có chính Đảng lãnh đạo, các cuộc khởi nghĩa đó chỉ nhóm lên ngọn lửa truyền thống yêu nước của dân tộc một thời rồi dịu tắt. Chỉ có Bác Hồ – người Việt Nam yêu nước đầu tiên đã mang lại chân lý của chủ nghĩa Mác-Lênin cho nhân dân hai nước Lào-Việt, cho niềm tin tất thắng của Cách mạng vô sản ở mỗi nước. Xu-văn-thon sử dụng thơ ca nói lên ý đó: Bác Hồ Chí Minh ơi Bác là Phi-tun ngọc quý Trái đất này chẳng có ai sánh kịp Đời Bác như ngọn đuốc vĩ đại Soi đường cho bà con thức tỉnh nơi nơi Năm 1969, ngày đau thương vô hạn của toàn thể loài người, Bác Hồ mất ngày 3/9. Không cam tâm làm nô lệ cho phong kiến, đế quốc, nửa thế kỷ Bác dắt dìu từng giây, từng phút, nhân dân Lào-Việt đoàn kết bên nhau, kề vai sát cánh sướng khổ vui chung, kiên quyết đánh đuổi Pháp, Mỹ dành độc lập – tự do, gắng xây dựng giang sơn giàu đẹp. Thế mà, sự thật, ngày 3 tháng 9 năm 1969, Bác đã đi xa, giờ phút đau thương vô hạn vụt trở thành thiêng liêng, hóa thành con người bất tử. Giữa lúc nhân dân Việt Nam phải chịu nỗi đau thương không có gì sánh nổi, nhân dân Lào hòa quyện mình, chia sẻ nỗi đau chung. Nhà thơ Xôm-xi-đê-xa viết: Ôi, năm 69 này Mãi mãi là những ngày đau thương nhất Những ngày vô hạn đau thương Vì phải vĩnh biệt người ... Ngày mồng 3 tháng 9 Trời đất bỗng tối sầm Mặt trăng, mặt trời u ám Mưa rơi tầm tã ngày đêm ... 9 giờ 47 phút Giờ khắc thiêng liêng Chủ tịch Hồ Chí Minh Viên ngọc quý của bản mường Đã vĩnh biệt đi xa Đã về nơi vĩnh viễn Có trái tim nào không đập mạnh hôm nay. Song, dù muốn hay không, không ai có thể cưỡng lại quy luật được. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân càng đau thương, nhớ Bác, tỏ lòng biết ơn Bác là phải trấn tĩnh lại, biến đâu thương thành hành động Cách mạng, mỗi người hãy mang hết sức mình cho Tổ quốc, sống vì Đảng, chết vì dân, để sớm thực hiện lý tưởng cao đẹp của Bác, độc lập-tự do và chủ nghĩa xã hội: Ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Khi viết bài thơ này, Xôm-xi-đê-xa đi từ việc Vĩnh biệt đau thương đến Về nơi vĩnh viễn của Bác đến Thiêng liêng, thơ có kết cấu chặt chẽ như thế mà thật rung động lòng người quả không dễ có: Người để lại một lời di chúc Còn quý hơn mọi châu báu ngọc ngà Lời di chúc tương lai chỉ hướng Gương sáng soi năm châu bốn bể Rọi chiếu khắp nhân gian Soi sáng mãi không bao giờ tắt Tuy đã đi rồi Lời di chúc do chính tay Người viết Nét bút của Người Còn đó cho ta Văn học hiện đại Cách mạng Lào viết về Bác có sự đóng góp của nhiều thế hệ tác giả. Có người đi suốt hai cuộc kháng chiến như Xôm-xi-đê-xa và có người bắt đầu xuất hiện trong cao trà chống Mỹ. Đặc biệt, ở phần dầu tác phẩm Một vài kinh nghiệm chính và một số vấn đề về phương hướng mới của Cách mạng Lào (1979), đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hẳn (Tổng Bí thư Đảng nhân dân Cách mạng Lào) đã viết: Do tìm được chân lý vĩ đại từ Cách mạng tháng Mười: Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc, không có con đường nào khác con đường Cách mạng vô sản. Đồng chí Hồ Chí Minh, người chiến sĩ cộng sản lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc tế đã truyền bá vào Đông Dương chủ nghĩa yêu nước chân chính kết hợp chủ nghĩa Mác-Lênin, gắn phong trào Cách mạng Đông Dương với phong trào Cách mạng thế giới. Tình hữu nghị Việt - Lào mãi xanh tươi, đời đời bền vững, chắc chắn đề tài Việt Nam - Hồ Chí Minh trong văn học Lào sẽ còn nhiều tác phẩm hay hơn nữa. Nhân dân Việt Nam trân trọng cảm ơn, giữ gìn và thưởng thức văn học Lào như chính nền văn học của mình. Việt Nam – Hồ Chí Minh đã trở thành danh từ quen thuộc trên toàn cầu. Hà Nội – thủ đô nghìn năm văn hiến và Viêng Chăn – kinh thành khởi sắc đang cùng nhau vươn tới trở thành hai trung tâm văn hóa làng giềng, có quan hệ ngày càng gắn bó.