Tính kế thừa của phủ định biện chứng và vận dung, xem xét công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam

TiÓu luËn triÕt. Lêi më ®Çu. §æi míi lµ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o kh«ng ngõng, c¸ch m¹ng lµ s¸ng t¹o. C«ng cuéc ®æi míi ngµy cµng ®ßi hái ph¶i ph¸t huy cao ®é tinh thÇn s¸ng t¹o kh«ng ngõng cña chñ thÓ. Tr­íc hÕt lµ cña ®éi tiªn phong c¸ch m¹ng. §¹i héi VI cña §¶ng( 1986) quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc. §©y lµ sù lùa chän hîp quy luËt, t¹o b­íc ngoÆt quan träng trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Sau 18 n¨m võa t×m tßi võa ph¶i tù v­ît qua mu«n vµn khã kh¨n, thö th¸ch ®Ó ®æi míi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ®Õn nay b»ng nh÷ng thµnh tùu cña m×nh ®ñ ®Ó chóng ta kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng ®­êng lèi, chiÕn l­îc cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta tõ khi ®æi míi ®Õn nay. Ngay tõ ®Çu, §¶ng ta x¸c ®Þnh ®æi míi toµn diÖn, trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, x©y dùng §¶ng lµ then chèt. Coi ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, §¶ng ta chuyÓn c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn g¾n víi thÞ tr­êng, d­íi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. MÊu chèt cña sù ®æi míi nµy lµ thiÕt lËp c¬ chÕ míi, thõa nhËn trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ t¹o c¬ héi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ Êy ph¸t triÓn v× môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. ChÝnh nhê ®­êng lèi ®ã mµ chØ 18 n¨m ®æi míi ®· ®em l¹i cho ®Êt n­íc ta bé mÆt míi víi sù r¹ng rì, phån vinh lµm biÕn ®æi s©u s¾c ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, nhÊt lµ æn ®Þnh t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ v¨n ho¸ ph¸t triÓn quèc phßng v÷ng ch¾c, më réng ®èi ngo¹i, vÞ thÕ ®Êt n­íc ta kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ. §iÓm nhÊn m¹nh lµ c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam diÔn ra trong bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc diÔn biÕn rÊt phøc t¹p. §¶ng ta chñ tr­¬ng ph¶i nh×nh th¼ng vµo sù thËt, thÊy râ thùc chÊt cña nh÷ng sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, kh«ng t«n träng thùc tÕ kh¸ch quan, kh«ng hµnh ®éng theo quy luËt cña sù ph¸t triÓn. §¶ng ta yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc lèi t­ duy cò, ®æi míi t­ duy, t×m kiÕm nh÷ng nhËn thøc vµ hµnh ®éng míi cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña cuéc sèng phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. Sù ®æi míi t­ duy ®· ®Þnh h­íng ®óng cho sù ph¸t triÓn vÒ chiÒu s©u cña suèt qu¸ tr×nh ®æi míi vÒ sau. Thùc tiÔn ®æi míi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi v­µ lµ kÕt qu¶ cña ®æi míi t­ duy l¹i võa ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi t­ duy ë giai ®o¹n tiÕp cao h¬n. Song ®©y lµ qu¸ tr×nh kh«ng ®¬n gi¶n, nã diÔn ra cuéc ®Êu tranh phøc t¹p gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò, c¸i ®óng vµ c¸i sai, gi÷a c¸i tiÕn bé vµ c¸i l¹c hËu ®Ó ®i ®Õn sù thèng nhÊt nhËn thøc trong toµn §¶ng toµn d©n. H¬n lóc nµo hÕt thùc tiÔn ®ßi hái chóng ta ph¶i ®øng trªn tinh thÇn phñ ®Þnh biÖn chøng ®Ó nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ mäi vÊn ®Ò ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®­êng lèi, s¸ch l­îc, chiÕn l­îc mang tÝnh ®óng ®¾n quyÕt ®Þnh c¶ vËn mÖnh nÒn kinh tÕ, quyÕt ®Þnh vËn mÖnh c¶ chÕ ®é x· héi, c¶ ®an téc ViÖt Nam. MÆt kh¸c n­íc ta sau khi dµnh chÝnh quyÒn vµ b¾t tay vµo x©y dùng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp nghÌo nµn, l¹c hËu chñ yÕu lµ nÒn s¶n xuÊt nhá tù cÊp tù tóc. Nh­ng khi kh«i phôc nÒn kinh tÕ l¹i kh«ng cho phÐp chóng ta g¹t bá hoµn toµn quan hÖ s¶n xuÊt cò, nh­ vËy lµ tr¸i ng­îc víi quy luËt cña sù ph¸t triÓn. Mµ ®ßi hái thiÕt yÕu lµ ph¶i s¸ng suèt ®Ó kÕ thõa mét c¸ch cã chän läc nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, tiÕn bé cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cò, nh÷ng yÕu tè tiÕn bé kh«ng thÓ phñ nhËn cña nÒn kinh tÕ d­íi chñ nghÜa t­ b¶n vµ ®Æc biÖt ph¶i ph¸t huy, b¶o tån vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc ®Ó gãp phÇn x©y dùng, hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chÞu sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc. §ã lµ lÝ do t«i lùa chän ®Ò tµi: “TÝnh kÕ thõa cña phñ ®Þnh biÖn chøng vµ vËn dung, xem xÐt c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam” 1: Phñ ®Þnh biÖn chøng vµ tÝnh kÕ thõa cña phñ ®Þnh biÖn chøng. 1.1: Phñ ®Þnh biÖn chøng. _Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ g×? BÊt cø sù vËt, hiÖn t­îng nµo trong thÕ giíi còng ®Òu tr¶i qua qu¸ tr×nh sinh, trô,dÞ, diÖt víi thêi gian dµi ng¾n kh¸c nhau .Sù vËt cò mÊt ®i ®­îc thay thÕ b»ng sù vËt míi. Sù thay thÕ ®ã lµ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ phat triÓn cña sù vËt. Kh«ng nh­ vËy, sù vËt kh«ng ph¸t triÓn ®­îc.Sù thay thÕ ®ã ®­îc triÕt häc gäi lµ sù phñ ®Þnh. Sù phñ ®Þnh lµ sù thay thÕ sù vËt nµy b»ng sù vËt kh¸c trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. _Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ g×? Trong lÞch sö triÕt häc,tuú theo thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn, c¸c nhµ triÕt häc vµ c¸c tr­êng ph¸i triÕt häc co s quan niÖm kh¸c nhau vÒ sù phñ ®Þnh.Theo quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng, sù chuyÓn ho¸ tõ nh÷ng sù thay ®æi vÒ l­îng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt, sù ®Êu tranh th­êng xuyªn gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, tõ ®ã dÉn ®Õn sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi thay thÕ. Sù thay thÕ liªn tôc t¹o nªn sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña sù vËt. Sù vËt míi ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña sù phñ ®Þnh sù vËt cò. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ sù phñ ®Þnh lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña c¸i míi thay thÕ c¸i cò.§ã lµ phñ ®Þnh biÖn chøng. Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ sù phñ ®Þnh tù th©n, sù ph¸t triÓn tù th©n,lµ m¾t kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh dÉn tíi sù ra ®êi sù vËt míi, tiÕn bé h¬n sù vËt cò. 1.2: TÝnh kÕ thõa cña phñ ®Þnh biÖn chøng Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn tù th©n cña sù vËt,nªn nã kh«ng thÓ lµ sù thñ tiªu, sù ph¸ huû hoµn toµn c¸i cò. C¸i míi chØ cã thÓ ra ®êi trªn nÒn t¶ng cña c¸i cò, chóng kh«ng thÓ tõ h­ v«. C¸i míi ra ®êi lµ sù ph¸t triÓn tiÕp tôc cña c¸i cò trªn c¬ së g¹t bá ®i nh÷ng yÕu tè tiªu cùc, lçi thêi, l¹c hËu cña c¸i cò vµ chän läc, gi÷ l¹i, c¶i to¹ vµ ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè hîp lÝ, tiÕn bé tÝch cùc cña c¸i cò, cho tham gia vµo c¸i míi. Sù ph¸t triÓn ch¼ng qua lµ sù biÕn ®æi ttrong ®ã giai ®o¹n sau b¶o tån tÊt c¶ nh÷ng mÆt tÝch cùc ®­îc t¹o ra ë giai ®o¹n trøoc, bæ sung thªm nh÷ng mÆt míi cho phï hîp víi hiÖn thùc. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng, phñ ®Þnh biÖn chøng mang tÝnh kÕ thõa.Trong qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn chøng, sù vËt kh¼ng ®Þnh l¹i nh÷ng mÆt t«t, mÆt tÝch cùc vµ chØ phñ ®Þnh nh÷ng c¸i l¹c hËu c¸i tiªu cùc. Do ®ã, phñ ®Þnh ®ång thêi còng lµ kh¼ng ®Þnh. 2: VËn dông, ph¸t huy tÝnh kÕ thõa cña phñ ®Þnh biÖn chøng trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. 2.1: C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë Viªt Nam. 2.1.1: Bèi c¶nh lÞch sö Trong kho¶ng hai thËp kû sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, kinh tÕ thÕ giíi co b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc, víi ®Æc ®iÓm: Tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ kh¸ æn ®Þnh; l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ, tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m.Nh­ng tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 ®Õn ®Çu thËp kû 80(thÕ kû XX) “ thÕ giíi ®ang tr¶i qua mét trong nh÷ng cuéc khñng ho¶ngkinh tÕ tåi tÖ nhÊt trong lÞch sö cña m×nh”. Tõ thËp kØ 80, toµn cÇu ho¸ lµ hiÖn t­îng næi bËt vµ lµ xu thÕ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Mçi n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh«ng thÓ t¸ch rêi sù t¸c ®éng cña thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Liªn kÕt kinh tÕ vµ héi nhËp trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i. Trong bèi c¶nh ®ã, hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· cã sù ®iÒu chØnh hoÆc c¶i c¸ch kinh tÕ ë c¸c møc ®é vµ h×nh thøc kh¸c nhau. ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh ®iÒu chØnh kinh tÕ. Néi dung c¬ b¶n cña ®iÒu chØnh kinh tÕ ë c¸c n­íc nµy lµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc kÜ thuËt cao, thùc hiÖn ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ chñ yÕu th«ng qua c«ng cô chÝnh s¸ch vÜ m«, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Hä thùc hiÖn t­ nh©n ho¸ nhiÒu doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n­íc, t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ t­ nh©n. Cßn ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh kinh tÕ còng diÔn ra nhÊt lµ ë mét sè n­íc §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ 20 c¸c n­íc nµy ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ vµ trë thµnh khu vùc ph¸t triÕn n¨ng ®éng cña thÕ giíi. ¥ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa nh­ Liªn X«, §«ng ¢u , Trung Quèc ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ. C¶i c¸ch ë c¸c n­íc nµy ®· diÔn ra ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau song ®Òu cã nÐt chung lµ nh»m kh¾c phôc sù tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ do hËu qu¶ cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Cuéc c¶i c¸ch ®ã ë Liªn X« b¾t ®Çu tõ n¨m 1985 vµ c¸c n­íc §«ng ¢u kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn, dÇn dÇn dÉn ®Õn khñng ho¶ng vµ sôp ®æ c¶ chÕ ®é kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa. Trong khi ®ã, c¶i c¸ch vµ më cöa kinh tÕ ë Trung Quèc tõ nh÷ng n¨m 1978 ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín: nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, møc sèng cña nh©n d©n ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ Nh­ vËy, lµn sãng c¶i c¸ch kinh tÕ réng kh¾p ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi tõ cuèi thËp kû 70 ®· t¹o nªn ¸p lùc m¹nh mÏ cho c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn s«i ®éng cña kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc trong khu vùc, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi tiÕn tr×nh ®ã. 2.1.2: Yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. B¶o ®¶m sù thèng nhÊt quan hÖ vÒ së h÷u víi quan hÖ vÒ tæ chøc qu¶n lý vµ quan hÖ vÒ ph©n phèi trong x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ. ViÖc t×m tßi, thö nghiÖm,x©y dùng chÕ ®é c«ng h÷u diÔn ra tõng b­íc g¾n liÒn víi viÖc xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu,bao cÊp. VËn dông s¸ng t¹o nguyªn t¾c ph©n phèi x· héi chñ nghÜa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ thùc hiÖn ph©n phèi chñ yªu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸cvµo s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng qua phóc lîi x· héi. T¹o nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ b¶o ®¶m sù g¾n bã së h÷u x· héi víi së h÷u c¸ nh©n trong chÕ ®é c«ng h÷u.Thùc tiÔn ®æi míi cho thÊy, trong chñ nghÜa x· héi, së h÷u c¸ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng chØ tån t¹i trong thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ mµ cån trong kinh tÕ c«ng h÷u.§ã còng lµ tinh thÇn cña C.Mac khi «ng cho r»ng: së h÷u t­ nh©n mµ biÓu hiÖn cuèi cïng vµ hoµn bÞ nhÊt lµ së h÷u t­ s¶n, lµ sù phñ ®Þnh së h÷u c¸ nh©n cña ng­êi lao ®éng. V× vËy, chÕ ®é c«ng h÷u khi phñ diÞnh t­ s¶n nã kh«ng kh«i phôc së h÷u t­ nh©n mµ l¹i kh«i phôc së h÷u c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. X©y dùng chÕ ®é c«ng h÷u tõng b­íc vµ cã b­íc ®i thÝch hîp. Ph. ¡nghen ®· kh¼ng ®Þnh, kh«ng thÓ thñ tiªu chÕ ®é t­ h÷u ngay lËp tøc nh­ thÓ kh«ng thÓ lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ngay lËp tøc ®Õn møc cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ c«ng h÷u. 2.2: TÝnh kÕ thõa cña phñ ®Þnh biÖn chøng víi c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. 2.2.1: KÕ thõa nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, hîp lý cña c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Tr­íc thêi kú ®æi míi, suèt nhiÒu thËp kû,ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c, thùc hiÖn c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo m« h×nh chñ nghÜa x· héi hµnh chÝnh bao cÊp dùa trªn quan niÖm lóc bÊy giê lµ chÕ ®é së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Trong hoµn c¶nh ®Êt n­íc cã chiÕn tranh, viÑc ¸p dông m« h×nh nµy ®· thùc sù mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ to lín kh«ng thÓ phñ nhËn. Chóng ta ®· huy ®éng mäi lùc l­îng, tËp trung võa ®¸nh b¹i cuéc chiÕn tranh rÊt ¸c liÖt do ®Õ quèc Mü g©y ra, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc, võa x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c,t¹o c¬ së vËt chÊt-kü thuËt quan träng cho chñ nghÜa x· héi. Thùc tÕ m« h×nh chñ nghÜa x· héi nµy,nhÊt lµ thêi kú 10 n¨m sau ngµy gi¶i phãng miÒn Nam (1976 – 1986) ®· chøng tá nh÷ng ®iÒu kh«ng phï hîp víi quy luËt ®i lªn chñ nghÜa x· héi. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ sù thõa nhËn chØ cã hai thµnh phÇn kinh tÕ ( quèc doanh, tËp thÓ ) ®· k×m h·m søc s¶n xuÊt, lµm cho nhiÒu n¨ng lùc cña x· héi kh«ng ®­îc ph¸t huy,c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt cña ®êi s«ng nh©n d©n kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt.V× thÕ chóng ta kh«ng t¹o ra nh÷ng thay ®æi ;kh«ng t¹o ra ®­îc sù bøt ph¸ trong ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng; kh«ng t¹o ra nguån sinh lùc míi cho x· héi. T×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ ngµy cµng trÇm träng,nh©n d©n kÐm nhiÖt t×nh lao ®éng vµ mÊt ®i nh÷ng ®éng lùc s¸ng t¹o. Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c nguån lùc quý gi¸ kh¸c chËm ®­îc khai th¸c, s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng suy gi¶m …dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr× trÖ trong x· héi. Thùc tÕ cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX, ®Êt n­íc ®· l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi nghiªm träng. Tuy vËy, xÐt cho cïng, khi n­íc ta b¾t ®Çu b¾t tay vµo ®æi míi, nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn g¾n víi thÞ tr­êng, d­íi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, theo ®inh h­íng x· héi chñ nghÜa th× viÖc kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc hîp lý cña c¬ chÕ cò lµ rÊt cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ phñ nhËn.Chóng ta ®æi míi nh­ng kh«ng phñ ®Þnh s¹ch tr¬n. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ChØ thÞ 100 vÒ kho¸n s¶n phÈm cuèi cïng ®Õn nhãm vµ ng­êi lao ®éng. §©y lµ mét h×nh thøc qu¶n lý tiÕn bé, thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng cña ta – chñ yÕu cån lµ thñ c«ng vµ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChØ thÞ 100 cã t¸c dông g¾n chÆt tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng víi s¶n phÈm cuèi cïng. C¸c hîp t¸c x· vµ tËp ®oµn s¶n xuÊt ®· ph¸t huy tèt h¬n kh¶ n¨ng lao ®éng, t¹o ra ®­îc khÝ thÕ lao ®éng s«i næi, tËn dông ®­îc ®iÒu kiÖn vÒ vèn, vËt t­, chó trängc¸c biÖn ph¸p th©m canh,t¨ng n¨ng suÊt,t¨ng thu nhËp, gi¶i quyÕt tèt viÖc kÕt hîp 3 lîi Ých ( lîi Ých nhµ n­íc, lîi Ých tËp thÓ, lîi Ých c¸ nh©n )cho nªn chØ thÞ ®ã nãi chung ®· lµ mét ®éng lùc thóc ®Èy ®èi víi viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Song, do c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp céng víi sù yÕu kÐm vÒ tæ chøc, qu¶n lý cña hîp t¸c x· còng ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn viÖc thùc hiÖn kho¸n s¶n phÈm. V× thÕ, giai ®o¹n ®æi míi kinh tÕ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kÕ thõa vµ hoµn thiÖn dÇn chÕ ®é kho¸n s¶n phÈm. Kinh tÕ hîp t¸c vÉn ®­îc gi÷ l¹i nh­ng hîp t¸c x· chØ lµm mét sè kh©u dÞch vô ®Çu vµo hoÆc tiªu thô s¶n phÈm cho x· viªn.ChuyÓn c¸c hîp t¸c x· cßn ho¹t ®éng kinh doanh thµnh c¸c hîp t¸c x· cæ phÇn, ho¹t ®éng theo LuËt Hîp t¸c x· (ban hµnh 1997). VÒ ®æi míi c¸c c«ng cô vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ trong c¬ chÕ cò ®­îc coi lµ c«ng cô chñ yÕu nhÊt ®Ó qu¶n lý kinh tÕ. Th«ng qua hÖ thèng c¸c c¬ quan kÕ ho¹ch nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho c¸c c¬ së kinh tÕ ,®iÒu hµnh, theo dâi thùc hiÖn vµ xÐt duyÖt viÖc hoµn thµnh kÕ ho¹ch mµ nhµ n­íc cã thÓ “chØ huy” ®­îc nÒn kinh tÕ. ViÖc thùc hiÖn c¬ chÕ ®ã ®Õn ®Çu thËp kû 80 ®· trë thµnh lùc c¶n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. C«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ trong thêi kú ®æi míi ®­îc c¶i tiÕn dÇn theo h­¬ng chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mang tÝnh chÊt ph¸p lÖnh trùc tiÕp sang kÕ ho¹ch ho¸ gi¸n tiÕp. Nhµ n­íc x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn víi c¸c môc tiªu lín, c¸c chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ b»ng c¸c chÝnh s¸ch, c¸c c«ng cô kinh tÕ vÜ m« ®Ó dÉn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng ®Ò ra cho tõng giai ®o¹n… 2.2.2: KÕ thõa, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc,v¨n ho¸ truyÒn thèng trong ph¸t triÓn kinh tÕ míi. Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc víi t­ c¸ch lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi hiÖn nay ®­îc §¶ng ta x¸c ®Þnh lµ: “võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi”. ThËt vËy, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ë mét n­íc mµ cho ®Õn nay, cã thÓ nãi, vÉn ®ang lµ mét n­íc nghÌo l¹c hËu th× tr­íc tiªn chóng ta ph¶i chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ, coi ®ã lµ nhiÖm vô hµng ®Çu. Song sÏ lµ sai lÇm nghiªm träng víi nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng mét khi t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i kh«ng g¾n liÒn víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. §Ó cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, lµnh m¹nh vµ v÷ng ch¾c, chung ta kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo c¸c ®éng lùc kinh tÕ thuÇn tuý, chØ dùa vµo c¸c ®éng lùc kinh tÕ thuÇn tuý Êy. Bëi lÏ, thùc tiÔn cho thÊy, m«i tr­êng v¨n ho¸ vµ cïng víi nã, m«i tr­êng x· héi,chÝnh trÞ vµ c¶ bèi c¶nh kinh tÕ còng ®· trë thµnh nh÷ng t¸c nh©n hÕt søc quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh, bÒn v÷ng. Víi t­ c¸ch lµ c¸i ph¶n ¸nh vµ thÓ hiÖn mét c¸ch tæng qu¸t mäi mÆt cña ®êi sèng con ng­êi, cña mçi c¸ nh©n, mçi céng ®ång d©n téc, lµ th­íc ®o: “tr×nh ®é ng­êi” trong c¸c mèi quan hÖ x· héi. V¨n ho¸ thÓ hiÖn vai trß ®éng lùc cña nã qua viÖc lµm cho con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn, trë nªn phong phó vÒ trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, t©m hån, lèi sèng, mang l¹i cho con ng­êi nh©n c¸ch cao ®Ñp, gióp con ng­êi thùc hiÖn kh¸t väng v­¬n tíi hÖ gi¸ trÞ ch©n – thiÖn - mü. V¨n ho¸ lµm cho chÊt l­îng con ng­êi ngµy mét hoµn thiÖn, kh¶ n¨ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi ngµy mét n©ng cao, ph­¬ng thøc øng xö cña con ng­êi ngµy mét cao ®Ñp. Cïng víi ®ã, b»ng viÖc tham gia cã hiÖu qu¶ vµo qu¸ tr×nh “n©ng cao c¶ mÆt b»ng d©n trÝ vµ ®Ønh cao d©n trÝ”, båi d­ìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ng­êi,mang l¹i cho con ng­êi n¨ng lùc t­ duy, kh¶ n¨ng tiÕp thu c¸i míi, hiÓu biÕt thùc tiÔn, v¨n ho¸ trë thµnh ®éng lùc kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi bÒn v÷ng. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, v¨n ho¸ kinh tÕ lµ c¸i kh«ng thÓ. Nã mang l¹i cho chóng ta kiÕn thøc vµ sù hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o ra ë chóng ta n¨ng lùc t­ duy kinh doanh s¸ng t¹o, hiÖu qu¶. Nã cßn lµ c¸i t¹o ra m«i tr­êng t©m lý thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éngkinh doanh lµm giµu,ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng giao tiÕp x· héi vÒ kinh tÕ. V¨n ho¸ trong kinh doanh lµm xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn tÇng líp kinh doanh giái, v¨n minh, cã ý chÝ lµm giµu, biÕt chÊp nhËn nh÷ng rñi rætng lµm ¨n ch©n chÝnh ®Ó råi thµnh ®¹t h¬n trong s¶n xuÊt kinh doanh. §ã chÝnh lµ lý do ®Ó chóng ta ph¸t huy, kÕ thõa c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc, v¨n ho¸ truyÒn thèngtrong ®æi míi kinh tÕ: _KÕ thõa vµ ph¸t huy tinh thÇn yªu n­íc. Tinh thÇn yªu n­íc lµ gi¸ trÞ c¬ b¶n trong hÖ gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, tinh thÇn yªu n­íc truyÒn thèng ph¶i ®­îc kÕ thõa vµ ph¸t huy mét c¸ch cao ®é h¬n bao giê hÕt, nh­ng tinh thÇn ®ã còng cÇn ph¶i ®­îc bæ sung nh÷ng néi dung vµ h×nh thøc míi cho phï hîp. §èi víi mçi ng­êi d©n ViÖt Nam ngµy nay,yªu n­íc lu«n lµ ý thøc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Tr­íc tiªn, ph¶i cã lßng tù hµo d©n téc, cã ý thøc t«n träng, gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn mµ d©n téc ta ®· t¹o dùng ®­îc tõ bao ®êi nay. Trong x©y dùng kinh tÕ, yªu n­íc chÝnh lµ cè g¾ng phÊn ®Êu,häc tËp, tu d­ìng,rÌn luyÖn, lao ®äng ®Ó lµm ra ngµy cµng nhiªï vËt chÊt cho x· héi. Yªu n­íc thóc ®Èy mçi ng­êi ®em hÕt tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ cña m×nh ®Ó lµm giµu mét c¸ch chÝnh ®¸ng cho b¶n th©n; Dï ë c­¬ng vÞ nµo còng ph¶i cè g¾ng hoµn thµnh mét c¸ch xuÊt s¾c nhiªm vô cña m×nh; BiÕt h­ëng quyÒn lîi nh­ng ®«ng thêi còng ph¶i thùc hiÖn tèt mäi nghÜa vô cña c«ng d©n, phÊn ®Êu gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu. _KÕ thõa vµ ph¸t huy ®øc tÝnh cÇn cï. Cã thÓ nãi, cÇn cï lµ mét ®øc tÝnh cã truyÒn thèng l©u ®êi cña ng­êi ViÖt Nam. §øc tÝnh nµy ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím, cã nguån gèc s©u xa vµ g¾n víi ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n d©n vµ lèi sèng d©n téc. HÇu hÕt c¸c tõ ®iÓn H¸n – ViÖt ®Òu gi¶i thÝch “cÇn cï”,cã nghÜa lµ,dèc hÕt søc, ch¨m chØ,siªng n¨ng. Khi bµn vÒ “ cÇn”,B¸c Hå tr¶ lêi: “cÇn tøc lµ t¨ng n¨ng suÊt trong c«ng t¸, bÊt kú c«ng t¸c g×”. Cßn theo GS. TrÇn V¨n Giµu:” cÇn tr­íc hÕt lµ lµm viÖc. Ph¶i lµm viÖc siªng n¨ng, lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao th× míi gäi lµ cÇn. CÇn cã nghÜa lµ siªng “.Nh­ vËy khi nãi ®Õn kh¸i niÖm: “ cÇn cï”, cÇn chó ý ®Õn mÊy khÝa c¹nh: Thø nhÊt, cÇn lµ kh¸i niÖm chØ sù lµm viÖc cña con ng­êi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt còng nh­ ho¹t ®éng tinh thÇn.B¸c Hå tõng nãi: “ cÇn trong v« luËn nghÒ nghiÖp, chøc tr¸ch g× x­a gäi lµ cÇn nghiÖp; cÇn trong lao ®éng s¶n xuÊt x­a gäi lµ cÇn lao; CÇn trong viÖc häc hµnh x­a gäi lµ cÇn häc”. Thø hai,cÇn chØ sù chÞu khã lµm viÖc, ch¨m chØ, siªng n¨ng, vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Do vËy kh«ng nªn hiÓu cÇn chØ lµ ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt hay lµm viÖc ®¬n thuÇn bëi lÏ nÕu lµm viÖc mµ Ýt hiÖu qu¶ th× ch­a gäi lµ cÇn. Do vËy cÇn cï lµ mét phÈm chÊt riªng cã cña con ng­êi, nã mang tÝnh ng­êi. Trong Kinh DÞch, “ cÇn” tr­íc hÕt lµ ®øc lín cña trêi ®Êt chø kh«ng ph¶i chØ lµ nghÜa, lµ bæn phËn vµ ®øc tÝnh cña con ng­êi. Nh­ vËy cÇn cï lµ mét phÈm chÊt kh«ng ph¶i chØ d©n téc ViÖt Nam míi cã.Tuy nhiªn, mçi d©n téc ®ªï cã ®Æc ®iªm t©m lý, ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi kh¸c nhau nªn th¸i ®é cÇn cï còng kh¸c nhau. Tõ buæi b×nh minh cña lÞch sö d©n téc, con ng­êi ViÖt Nam ®· võa ph¶i chèng chäi víi thiªn tai, lò lôt, h¹n h¸n võa ph¶i chèng giÆc ngo¹i x©m. ChÝnh hoµn c¶nh nµy ®· gãp phÇn h×nh thµnh nªn nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng cho ®øc tÝnh cÇn cï cña d©n téc , nã kh«ng gièng víi bÊt kú d©n téc nµo kh¸c. §Êt n­íc b×nh yªn, c¶ n­íc ®i vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc. NhiÖm vô c¸ch m¹ng trong x©y dùng con ng­êi ViÖt Nam giai ®o¹n míi ph¶i cã 5 ®øc tÝnh c¬ b¶n mµ héi nghÞ lÇn thø 5 ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng kho¸ 8 ®· ®Ò ra, trong ®ã cÇn cï lao ®éng vµ häc tËp lµ nh÷ng ®øc tÝnh lín: “lao ®éng ch¨m chØ víi l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp, cã kü thuËt , s¸ng t¹o, n¨ng suÊt cao v× lîi Ých cña b¶n th©n, gia ®×nh, tËp thÓ vµ x· héi…Th­êng xuyªn häc tËp, n©ng cao hiÓu biÕt, tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é thÈm mü vµ thÓ l­c”. Trong ®iÒu kiÖn cña mét x· héi th«ng tin nh­ hiÖn nay cÇn cï trong lao ®éng ®ßi hái ph¶i ®i ®«i víi cÇn cï trong häc tËp. Bëi lÏ con ng­êi kh«ng cã tri thøc ®Æc biÖt lµ tri thøc khoa häc th× khã cã thÓ lao ®éng ®¹t hiÖu qu¶, ®¸p øng yªu cÇu cu¶ thêi ®¹i, cña sù ph¸t triÓn x· héi. Cã lÏ c©u nãi cña «ng cha ta: “ häc ¨n, häc nãi, häc gãi, häc më” ®ñ cho thÊy r»ng nh©n d©n ta cã nh©n sinh quan vµ th¸i ®é ®óng ®¾n, toµn diÖn trong cuéc sèng. NÕu nh­, V.I. Lª Nin cã quan niÖm rÊt hay lµ: “ häc, häc n÷a, häc m·i” th× «ng cha ta tõ l©u ®· cã mét quan niÖm ®Ó ®êi, thÊm s©u vµo t©m trÝ cña ng­êi ViÖt lµ: häc ®Õn giµ. Râ rµng ®øc tÝnh cÇn cï lµ mét ®øc tÝnh lín cña d©n téc ViÖt Nam gãp phÇn lµm nªn b¶n s¾c cña nÒn v¨n ho¸. Trong nh÷ng n¨m qua, cã thÓ nãi ®øc tÝnh cÇn cï ®­îc nh©n d©n ta kÕ thõa vµ ph¸t huy mét c¸ch tÝch cùc. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt trong lèi sèng cña nh÷ng c¸ nh©n trong céng ®ång x· héi. Khi n­íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhµ n­íc cho phÐp nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ t­ nh©n th× ®øc tÝnh cÇn cï, ®Æc biÖt lµ lao ®éng cÇn cï ®­îc nh©n d©n ta xem lµ mét phÈm chÊt quý nhÊt vµ ®­îc kÕ thõa ph¸t huy cao ®é. Theo sè liÖu ®iÒu tra x· héi häc cña ViÖn nghiªn cøu V¨n häc - NghÖ thuËt vµ Trung t©m C«ng nghÖ - Th«ng tin cña V¨n phßng Bé V¨n ho¸- Th«ng tin vÒ phÈm chÊt ®¸ng quý cña con ng­êi ®èi víi 1120 c«ng nh©n vµ 498 n«ng d©n víi c©u hái: “xin «ng(bµ) cho biÕt phÈm chÊt nµo ë con ng­êi lµ ®¸ng quý”. KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng sau: PhÈm chÊt Sè ng­êi chän phÈm chÊt quý nhÊt c«ng nh©n n«ng d©n sè l­îng tû lÖ sè l­îng tØ lÖ Th«ng minh, s¸ng t¹o 619 55.26 236 47.4 lao ®éng chuyªn cÇn 552 49.28 313 62.9 chÝnh trùc, thËt thµ 543 48.48 232 46.5 träng ch÷ tÝn, gi÷ lêi høa 536 47.85 167 33.5 tiÕt kiÖm, gi¶n di 287 25.62 155 31.1 ®oµn kÕt, réng l­îng 267 22.83 184 36.9 lo viÖc chung 264 23.57 122 24.5 hay th­¬ng ng­êi, gióp ng­êi kh¸c 271 24.19 142 28.5 cëi më, hoµ nh· 111 9.91 81 16.3 dòng c¶m 112 10 66 13.3 Ta thÊy trong b¶ng trªn gi¸ trÞ lao ®éng cÇn cï chiÕm tØ lÖ cao nhÊt 62.58% Trong lao ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ng­êi ng­êi thi ®ua nhau lµm ¨n, kh«ng ng¹i khã kh¨n nh»m t¨ng thªm thu nhËp chÝnh ®¸ng, tÝch luü tiÒn cña, x©y dùng cuéc sèng æn ®Þnh. Ngay c¶ nh÷ng c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc nhµ n­íc, ngoµi giê lµm viÖc ë c¬ quan, hä tranh thñ lµm kinh tÕ phô, më thªm dÞch vô ®Ó t¨ng thu nhËp cho gia ®×nh, ngoµi nguån l­¬ng chÝnh. Trong häc tËp hay lao ®éng trÝ ãc nãi chung còng cã kh«ng Ýt ng­êi cÇn cï nghiªn cøu, lµm viÖc tËn t©m, häc hµnh nghiªm tóc, cÇu tiÕn nh»m tÝch luü kiÕn thøc, ®¶m d­¬ng c«ng viÖc trong thêi ®¹i míi. Nh×n vµo tr­êng häc, ë c¸c thµnh phè lín vµ c¸c tØnh ®©u ®©u ta còng thÊy tinh thÇn häc tËp h¨ng say cÇn mÉn. Cã sinh viªn tranh thñ häc hai hay ba tr­êng ®¹i häc cïng lóc. Kh«ng chØ sinh viªn, häc sinh mµ c¶ c¸n bé, c«ng nh©n viªn còng ®Òu ý thøc ®­îc viÖc häc tËp ®Ó n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña m×nh. Hä nhËn ra r»ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp toµn cÇu h«m nay viÖc n©ng cao kiÕn thøc lµ rÊt quan träng. §Êt n­íc ta b­íc vµo thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña viÖc kÕ thõa ph¸t huy ®øc tÝnh cÇn cï, nh©n d©n ta cÇn phat huy tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o, chèng l¹i lèi sèng xa hoa, l·ng phÝ ®ua ®ßi, thùc dông. Tãm l¹i, cÇn cï lµ mét trong gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng ®¸ng quý cña d©n téc ViÖt Nam. Nã ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím, ®­îc kÕ thõa vµ ph¸t huy trong lèi sèng cña bao thÕ hÖ ®i tr­íc.Ngµy nay,trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ, ®øc tÝnh cÇn cï ph¶i ®­îc mçi c¸ nh©n kª thõa vµ ph¸t huy trong x©y dùng lèi sèng cña m×nh ®Ó gã