Tổ chức cơ thể thực vật

Chương 4 TỔ CHỨC CƠ THỂ THỰC VẬT I. Tầm quan trọng của thực vật 1. Thực vật và con người Việc trồng trọt: Trong hơn 350.000 loài thực vật, con người đã sử dụng khoảng 10.000 loài làm thực phẩm. Việc trồng cây để lấy thực phẩm đã được thực hiện khoảng 11.000 năm trước 1. Thực vật và con người Gieo trồng thực vật nhằm: Ngũ cốc: gạo, lúa mì, bắp, yến mạch… Củ: khoai mì, khoai tây, khoai lang, khoai sọ… Đậu: đậu nành, đậu phọng, đậu Hà lan… Trái cây: cam, chuối, bơ, xoài… Rau: xalách, cải, thì là… Quả hạch: óc chó, điều, dừa… Dầu: dừa, đậu nành, hạt vải… Đồ uống: café, cacao, trà, bia… 1. Thực vật và con người Gieo trồng thực vật nhằm Chất làm ngọt: mía, cải đường, bắp… Gia vị: hành, tiêu, ớt, hồi… Thảo mộc: xạ hương, ngải đắng, thì là… Hương liệu: cacao, dừa, quinin… Màu: nghệ, dứa, cà chua… Phụ gia: cao su, chanh, cam… Trang trí: các loại hoa, cỏ…. Các bữa ăn nhanh: bắp, hạt bí, hướng dương.. Quả cà phê 1. Thực vật và con người Thực vật được sử dụng làm thuốc: từ thời Hy Lạp cổ đại, con người đã biết sử dụng vỏ cây liễu trắng để chữa bệnh đau đầu. Ngày nay, hầu hết các loại thuốc đều dùng để phòng và trị bệnh đều có nguồn gốc từ tất cả các bộ phận của thực vật 1. Thực vật và con người Thực vật được sử dụng làm chất nhuộm vải và dệt quần áo: hầu hết các loại vải để may quần và các chất dùng để nhuộm vải đều có nguồn gốc từ thực vật Cánh đồng bông vải 1. Thực vật và con người Thực vật được sử dụng làm nhiên liệu: Các nguồn nhiên liệu cung cấp năng lượng cho nhân loại hiện nay hầu hết có nguồn gốc từ thực vật 1.Thực vật và con người Những công dụng khác của thực vật: Hiện nay thực vật đựoc ứng dụng vào nhiều lĩnh vực quan trọng khác phục vụ đời sống con người như làm vật trang trí, mỹ phẩm, xà phòng, bột giặt, làm vật liệu xây dựng…. 2. Thực vật và môi trường Thực vật là một phần tất yếu của sinh quyển, chúng hấp thu CO2 và cung cấp O2 cũng như những hợp chất hữu cơ cho những loài sinh vật khác. Thực vật góp phần cung cấp các loại khoáng cũng như tham gia vào việc giữ ổn định cấu trúc đất và giữ vững cân bằng sinh thái 2. Thực vật và môi trường Mối quan hệ giữa thực vật và động vật 2. Thực vật và môi trường Mối quan hệ giữa thực vật và vi sinh vật 3. Thực vật gây nguy hiểm Tuy nhiên trong thực tế cũng thấy nhiều cái chết bởi sử dụng thuốc lá, cocain, heroin, rượu… Cũng có những người chết do ăn trực tiếp một vài loài thực vật nào đó. Cũng có những loài thực vật gây nên dị ứng như ho, chảy nước mũi, chảy nước mắt…(phấn hoa, hạt cỏ, mùi hoa…) II. Tổ chức cơ thể thực vật Cơ thể của hầu hết sinh vật đa bào đều có Mô (tissue) Cơ quan (organ) Hệ cơ quan (system). Mô gồm nhiều tế bào giống nhau về cấu trúc và chức năng và được liên kết lại với nhau. Cơ quan bao gồm nhiều mô khác nhau, liên kết lại để hình thành một đơn vị cấu trúc và chức năng. Hệ cơ quan gồm một số các cơ quan phối hợp lại là một phức hệ chức năng trong đời sống của sinh vật Cấu trúc tế bào thực vật Các cấu trúc mô ở thực vật Tổ chức cơ thể thực vật 1.Moâ thực vật Moâ thöïc vaät coù theå ñöôïc chia laøm hai loaïi: - Moâ phaân sinh - Moâ chuyeân hoùa hay moâ vónh vieãn. - Moâ phaân sinh goàm nhöõng teá baøo coøn non, phaân caét tích cöïc ñeå taïo ra nhöõng teá baøo môùi. Moâ phaân sinh coù ôû nôi coù söï taêng tröôûng maïnh: ngoïn reã vaø ngoïn thaân, voû caây, giöõa phaàn voû vaø goã - Nhöõng teá baøo ñöôïc sinh ra töø moâ phaân sinh lôùn leân vaø chuyeân hoùa thaønh moâ tröôûng thaønh vónh vieãn, thöôøng vaãn giöõ ñaëc ñieåm veà caáu truùc vaø chöùc naêng trong suoát ñôøi soáng cuûa chuùng vaø khoâng phaân chia. a. Moâ phaân sinh * Moâ phaân sinh ngoïn - Nhöõng vuøng moâ phaân sinh ngoïn naèm ôû ñaàu reã vaø ñaàu thaân. Moâ phaân sinh ngoïn taïo ra teá baøo môùi giuùp cho caây taêng tröôûng theo chieàu daøi. Moâ ñöôïc taïo ra bôûi moâ phaân sinh ngoïn goïi laø moâ sô caáp. - ÔÛ caùc caây hoï Hoøa baûn (Poaceae) coøn coù theâm moâ phaân sinh loùng. Moâ phaân sinh ñænh choài Moâ phaân sinh ñænh reã Moâ phaân sinh loùng * Moâ phaân sinh beân (töôïng taàng) Naèm giöõa moäc vaø voû cuûa caây vaø ngay trong vuøng voû. Moâ phaân sinh beân phaân caét baèng caùch ngaên vaùch theo maët ngoaøi vaø maët trong taïo ra nhöõng teá baøo seõ chuyeân hoùa thaønh hai loaïi moâ khaùc nhau ôû hai maët cuûa töôïng taàng. Coù hai loaïi töôïng taàng: - töôïng taàng libe moäc naèm giöõa moäc vaø libe sô caáp, taïo ra libe thöù caáp ôû ngoaøi vaø moäc thöù caáp ôû trong - töôïng taàng sube nhu bì ôû vuøng voû, taïo ra sube ôû ngoaøi vaø nhu bì ôû trong. Töôïng taàng chæ hieän dieän ôû caây Song töû dieäp. Töôïng taàng giuùp cho caây taêng tröôûng theo ñöôøng kính vaø taïo ra moâ thöù caáp. Töôïng taàng sube nhu bì Töôïng taàng libe moäc b. Moâ chuyeân hoùa Moâ chuyeân hoùa coù theå ñöôïc chia laøm ba loaïi: - moâ che chôû (biểu bì) - moâ caên baûn: nhu moâ, giao moâ, cöông moâ - moâ daãn truyeàn: moäc (goã), libe Moâ che chôû Moâ che chôû naèm ôû beà maët ngoaøi ñeå baûo veä cho caây. ÔÛ nhöõng caây coøn non hay caùc caây coû tröôûng thaønh, moâ che chôû ôû reã, thaân, laù laø bieåu bì. Teá baøo bieåu bì ôû nhöõng phaàn tieáp xuùc vôùi khoâng khí cuûa caây thöôøng tieát ra chaát cutin (töông töï nhö saùp) khoâng thaám nöôùc taïo thaønh lôùp cutin treân maët ngoaøi cuûa chuùng. Lôùp cutin vaø phaàn vaùch ngoaøi daøy cuûa bieåu bì giuùp baûo veä caây, choáng laïi söï maát nöôùc, caùc toån thöông cô hoïc vaø söï xaâm nhaäp cuûa naám kyù sinh. ÔÛ moät soá loaøi thöïc vaät, teá baøo bieåu bì coù theå bieán ñoåi thaønh moät soá caáu truùc ñaëc bieät: Loâng che chôû Teá baøo khí khaåu Loâng huùt Caáu taïo cuûa khí khaåu. (A) Teá baøo baûo veä coù vaùch phía trong daøy, (B) Nöôùc vaøo teá baøo baûo veä, aùp suaát laøm vaùch cong leân laøm môû loã khí, (C) Nöôùc thoaùt ra, aùp suaát giaûm laøm vaùch chuøng xuoáng, loã khí ñoùng laïi Loâng huùt ôû caây maàm, Loâng huùt trong ñaát Bieåu bì bieán ñoåi thaønh loâng Moâ caên baûn nhu moâ vaø giao moâ cöông moâ * Nhu moâ Hieän dieän ôû haàu heát caùc phaàn cuûa caây: hoa, traùi, reã, thaân, laù... Nhu moâ bao goàm nhöõng teá baøo chöa chuyeân hoùa, coù khaû naêng phaân caét vaø trong moät soá tröôøng hôïp coùù theå hoaït ñoäng nhö moâ phaân sinh. Teá baøo nhu moâ laø nhöõng teá baøo soáng luùc tröôûng thaønh chæ coù vaùch sô caáp vaø khoâng coù vaùch thöù caáp. Giöõa caùc teá baøo thöôøng coù nhieàu khoaûng troáng. Nhu moâ ôû laù laø luïc moâ nôi xaûy ra söï quang hôïp. Nhu moâ cuûa reã vaø thaân coù chöùc naêng döï tröõ chaát dinh döôõng vaø nöôùc. * Giao moâ Laø loaïi moâ sô caáp ñôn giaûn coù vai troø quan troïng trong söï naâng ñôõ cho nhöõng thaân non vaø laù. Gioáng nhu moâ, giao moâ goàm nhöõng teá baøo soáng gaàn nhö suoát thôøi gian chuùng hieän dieän trong caây. Giao moâ coù caáu taïo töông töï nhu moâ nhöng teá baøo daøi hôn vaø coù vaùch sô caáp daøy khoâng ñoàng ñeàu. Choã daøy nhaát thöôøng ôû caùc goùc cuûa teá baøo, ñaây laø ñaëc ñieåm cuûa moâ laøm nhieäm vuï naâng ñô * Cöông moâ Laø moät loaïi moâ caên baûn ñôn giaûn, töông töï giao moâ, laøm nhieäm vuï choáng ñôõ. Ñaëc ñieåm cuûa teá baøo cöông moâ laø coù vaùch thöù caáp raát daøy, thöôøng chieám gaàn heát xoang teá baøo. Cöông moâ laø nhöõng teá baøo cheát khi tröôûng thaønh. Moâ daãn truyeàn ï Moâ daãn truyeàn goàm nhöõng teá baøo hình oáng, daãn truyeàn nöôùc vaø caùc chaát hoøa tan ñi töø vuøng naøy ñeán vuøng khaùc trong cô theå thöïc vaät. Coù hai loaïi moâ daãn truyeàn chính: moâ moäc vaø moâ libe. Caû hai loaïi moâ naøy ñeàu ñöôïc taïo ra töø moâ phaân sinh ngoïn vaø moâ phaân sinh beân. Moâ moäc Moâ moäc coù nhieäm vuï daãn truyeàn nöôùc vaø muoái khoaùng töø reã leân. Moâ moäc laøm thaønh moät ñöôøng daãn xuyeân suoát chaïy töø reã leân thaân vaø laù. Teá baøo chaát vaø nhaân cuûa nhöõng teá baøo mô mộc ñeàu thoaùi hoùa khi tröôûng thaønh, vaùch teá baøo vôùi lôùp thöù caáp, vaùch taåm moäc toá daøy Sôïi moäc vaø maïch moäc Moâ libe Moâ libe vaän chuyeån caùc vaät chaát höõu cô nhö carbohydrat ñöôïc toång hôïp trong quang hôïp vaø acid amin. Trong moâ libe, vaät chaát coù theå di chuyeån theo caû hai höôùng leân vaø xuoáng Moâ libe laø moät loaïi moâ phöùc taïp, goàm caùc oáng saøng, caùc teá baøo keøm vaø nhu moâ libe. oáng saøng laø nhöõng teá baøo daãn truyeàn cuûa moâ libe, chuùng vaãn laø nhöõng teá baøo soáng khi teá baøo tröôûng thaønh. Vaùch ngaên ngang cuûa chuùng thuûng thaønh saøng vôùi caùc loã saøng ñeå daãn truyeàn vaät chaát leân xuoáng trong caây. Moâ libe Moâ libe 2. CÔ QUAN DINH DÖÔÕNG CUÛA THÖÏC VAÄT Cô quan dinh döôõng cuûa thöïc vaät goàm: - Reã - Thaân - Laù Reã a. Hình thaùi cuûa reã Reã laø cô quan dinh döôõng cuûa caây coù nhieäm vuï haáp thu nöôùc vaø muoái khoaùng, vaän chuyeån caùc chaát naøy ñi khaép trong caây ñoàng thôøi giuùp giöõ chaët caây vaøo ñaát. Heä thoáng reã cuûa caây thöôøng phaân nhaùnh raát nhieàu vaø moïc raát xa vaøo trong ñaát. Ñeå thöïc hieän chöùc naêng haáp thu, ngoaøi söï phaân nhaùnh thaønh reã con vaø taêng daøi ôû ñaàu reã, reã coù moät vuøng mang caùc loâng huùt laø nhöõng teá baøo caên bì moïc daøi. . (A) Reã truï, (B) Reã chuøm Thí dụ ở cây Lúa, cao không quá 1m, người ta ước tính có đến 14 triệu rễ con với tổng chiều dài khoảng 600 km Rễ đặc biệt của một số loài cây So sánh cấu trúc rễ song tử diệp và rễ đơn tử diệp b. Caáu truùc cuûa reã Ngoaøi cuøng laø moät lôùp teá baøo caên bì, khoâng coù lôùp cutin treân beà maët. Moät soá teá baøo caên bì döôùi ñaàu reã moïc daøi ra thaønh loâng huùt. Beân döôùi caên bì laø vuøng voû daøy chæ goàm nhu moâ vaø voâ soá khoaûng troáng giöõa caùc teá baøo. Caùc teá baøo nhu moâ voû thöôøng chöùa nhieàu tinh boät. Voû thöôøng daøy vaø quan troïng ôû reã non nhöng raát tieâu giaûm hay khoâng coøn ôû nhöõng reã giaø, khi ñoù voû vaø caên bì ñöôïc thay theá baèng chu bì. Trong cuøng cuûa vuøng voû laø noäi bì goàm moät lôùp teá baøo . Ñaëc ñieåm cuûa teá baøo noäi bì laø coù moät khung Caspary, laø daûi moäc toá vaø suberin khoâng thaám nöôùc. Vaùch cuûa teá baøo noäi bì tröôûng thaønh raát daøy vaø raén chaéc. Noäi bì laø ranh giôùi giöõa phaàn ngoaøi vaø loõi chöùa moâ daãn truyeàn. Phaàn loõi naøy ñöôïc goïi laø truï. Ngay beân trong noäi bì laø moät lôùp teá baøo nhu moâ vaùch moûng ñöôïc goïi laø chu luaân; nhöõng teá baøo naøy coù khaû naêng phaân sinh vaø coù theå taïo ra nhöõng teá baøo môùi moïc daøi töø truï ra ngoaøi ñeå taïo ra reã con. Noäi bì. (A) Noäi bì ôû laùt caét ngang, (B) Noäi bì vôùi khung Caspary Noäi bì. (A) Noäi bì ôû laùt caét ngang, (B) Noäi bì vôùi khung Caspary Noäi bì. (A) Noäi bì ôû laùt caét ngang, (B) Noäi bì vôùi khung Caspary ÔÛ reã caây Song töû dieäp, phaàn giöõa cuûa truï thöôøng chæ coù hai loaïi moâ laø moâ moäc vaø moâ libe. Moâ moäc vôùi vaùch daøy thöôøng laøm thaønh hình chöõ thaäp hay hình sao vaø caùc moâ libe naèm xen keû vôùi caùc moâ moäc. Nhu moâ ôû giöõa truï (nhu moâ tuûy) chöa coù hoaëc raát ít phaùt trieån hôn vuøng voû. Reã to ñôn töû dieäp thöôøng coù vuøng nhu moâ ôû giöõa truï, ñöôïc goïi laø tuûy, moâ moäc vaø moâ libe cuõng xen keû nhau nhöng moâ moäc khoâng coù hình sao nhö ôû reã Song töû dieäp Hình thaùi cuûa thaân Thaân laø cô quan mang laù, nôi laù gaén vaøo thaân laø maét, khoaûng giöõa hai maét laø loùng. ÔÛ naùch laù, nôi laù gaén vaøo thaân coù caùc choài naùch, choài naùch hoaït ñoäng cho ra nhaùnh. ÔÛ ngoïn thaân vaø ngoïn nhaùnh coù choài ngoïn, choài ngoïn moïc cho ra laù vaø loùng khaùc laøm cho thaân cao leân. Thaân thöôøng ñöôïc chia laøm hai loaïi: thaân coû vaø thaân goã. Thaân coû meàm, moïng nöôùc, trong khi thaân goã thì cöùng vaø raén chaéc. Thaân Các dạng thân ở thực vật Thaân coû goàm nhöõng thaân coû Song töû dieäp vaø ñôn töû dieäp. Haàu heát caây thaân coû ôn töû dieäp nhaát nieân: Luùa, baép, Lan, Hueä… Phaàn lôùn caùc caây Song töû dieäp thaân coû cuõng nhaát nieân nhö hoa maøu: Caûi, Ñaäu... Moät soá caây Song töû dieäp thaân coû khaùc thì ña nieân. Taát caû caùc Song töû dieäp thaân goã ñeàu ña nieân. Nhöõng caây coù laù ruïng theo muøa vaø haàu heát nhöõng thöïc vaät coù hoa laø nhöõng caây Song töû dieäp thaân goã. Moät soá caây ñôn töû dieäp coù thaân goã nhö Cau, Döøa... laø kieåu thaân goã tieán hoùa töø thaân coû khoâng coù cô caáu thöù caáp. Thaân Cấu trúc thân Hoạt động của thân Sô ñoà caét ngang thaân. (A) Ñôn töû dieäp, (B) Song töû dieäp non, (C) Song töû dieäp giaø b. Cô caáu cuûa thaân * Cô caáu cuûa thaân caây ñôn töû dieäp Moâ ngoaøi cuøng laø bieåu bì. Moâ daãn truyeàn cuûa thaân laøm thaønh nhöõng boù thaúng ñöùng rieâng bieät raûi raùc khaép trong nhu moâ cuûa thaân, taïo neân nhieàu voøng boù libe moäc. Moãi boù maïch ñöôïc bao quanh bôûi bao boù maïch, trong ñoù moäc chuyeân hoùa chu vi bao laáy libe neân boù maïch coù hình chöõ V. Khi thaân gia taêng ñöôøng kính, nhieàu boù môùi ñöôïc thaønh laäp veà phía ngoaïi bieân. Thaân Sô ñoà thaân Ñôn töû dieäp. (A) Thaân non, (B) Thaân giaø, (C) Chi tieát moät boù maïch * Cô caáu cuûa thaân caây Song töû dieäp ÔÛ thaân Song töû dieäp thaân coû, moâ ngoaøi cuøng cuûa thaân laø bieåu bì. Keá ñeán laø vuøng voû, ngay döôùi bieåu bì laø nhu moâ vaø vuøng teá baøo giao moâ coù vaùch daøy. Beân trong cuûa vuøng voû laø truï vôùi moâ daãn truyeàn. Nhö caây non ñôn töû dieäp, moâ moäc vaø moâ libe cuûa caây thaân coû Song töû dieäp cuõng saép xeáp thaønh nhöõng boù rieâng bieät. Thaân Sô ñoà thaân Song töû dieäp. (A) Laùt caét ngang, (B) Chi tieát boù maïch Caáu taïo thaân goã song töû dieäp Laù a. Caùch saép xeáp cuûa laù treân thaân Laù gaén vaøo thaân ôû maét. Cô caáu vaø caùch saép xeáp cuûa laù coù xu höôùng sao cho nhaän ñöôïc aùnh saùng toái ña nhöng maát nöôùc toái thieåu vaø cho pheùp CO2 töø khí quyeån vaøo ñöôïc beân trong. Laù saép xeáp treân thaân theo moät traät töï nhaát ñònh, kieåu saép xeáp naøy ñöôïc goïi laø dieäp töï vaø ñaõ ñöôïc ñònh saün trong ñænh ngoïn cuûa thaân. Caùc dieäp töï ñeàu coù xu höôùng saép xeáp sao cho laù naøy che khuaát laù khaùc moät caùch ít nhaát vaø nhaän ñöôïc aùnh saùng nhieàu nhaát. Laù Laù coù ñôøi soáng giôùi haïn, thöôøng laø moät muøa dinh döôõng. ÔÛ caùc caây thöôøng xanh, caây lieân tuïc thay caùc laù giaø baèng caùc laù non môùi coøn ôû caùc caây coù laù ruïng theo muøa thì laù seõ ruïng tröôùc khi muøa ñoâng hay muøa khoâ ñeán. Laù b. Hình thaùi cuûa laù Phaàn lôùn laù coù moät cuoáng heïp vaø moät phieán to, deïp, moûng, treân maët coù moät heä gaân laù. Laù caây Song töû dieäp thöôøng coù moät gaân chính to töø ñoù phaùt xuaát ra nhieàu gaân phuï nhoû hôn, trong khi ôû laù ñôn töû dieäp thöôøng caùc gaân gaàn baèng nhau vaø gaàn nhö song song theo truïc doïc cuûa phieán laù. Laù ñôn vôùi moät phieán duy nhaát nhö laù Maän, Xoaøi..., laù keùp goàm nhieàu laù phuï, moãi laù coù moät cuoáng rieâng nhö laù So ñuõa, Phöôïng... Laù non coù theå thay ñoåi hình daïng vaø maøu saéc khi tröôûng thaønh. Kích thöôùc cuûa laù thay ñoåi töø vaøi meùt ôû laù Cau, Döøa... ñeán chæ vaøi milimet ôû nhieàu loaøi. Các dạng lá cây Laù c. Cô caáu cuûa phieán laù Ñaëc tính cô caáu cuûa laù laø coù ñoái xöùng hai beân nhôø ñoù deã phaân bieät vôùi reã vaø thaân coù ñoái xöùng qua truïc. Moät laù ñieån hình coù caáu taïo goàm bieåu bì treân vaø bieåu bì döôùi bao laáy dieäp nhuïc coù chöùa luïc laïp beân trong. Moâ daãn truyeàn töø thaân ñi vaøo cuoáng laù, vaøo laù chuùng phaân nhaùnh thaønh heä gaân laù Laù Caáu truùc laù caây C3 vaø C4 Cấu trúc lá cây SỰ SINH SẢN VÔ TÍNH (asexual reproduction)  Sinh sản vô tính trong đó thế hệ con cháu xuất xứ từ một cá thể cha mẹ duy nhất Do sự nguyên phân của tế bào Không có sự phối hợp giao tử; do đó con cháu đồng nhất về kiểu di truyền Giâm cành (clone from cuttings) Chiết cành Ghép cành Cây trong ống nghiệm I. SÖÏ SINH SAÛN VOÂ TÍNH I. SÖÏ SINH SAÛN VOÂ TÍNH * Gheùp caønh I. SÖÏ SINH SAÛN VOÂ TÍNH I. SÖÏ SINH SAÛN VOÂ TÍNH * Chiết caønh Các bước của kỹ thuật chiết cành Thao taïc chiãút caình Cấu trúc bầu chiết Quy trình kỹ thuật giâm cành Cắt cành giâm Xử lý hormon và chuẩn bị môi trường giâm Trồng cành giâm Cành giâm ra rễ I. SÖÏ SINH SAÛN VOÂ TÍNH * Caây trong oáng nghieäm Laø moät trong caùc kyõ thuaät môùi cuûa ngaønh thöïc vaät hoïc vaø coâng ngheä di truyeàn, öùng duïng söï sinh saûn dinh döôõng cuûa thöïc vaät. Ngöôøi ta coù theå nuoâi caáy taïo ra moät caây hoaøn chænh töø moät phaàn nhoû cuûa moät caây; töø moät maûnh moâ hay töø moät teá baøo. Trong moâi tröôøng nhaân taïo vôùi caùc döôõng chaát vaø hormon, caùc teá baøo phaân caét taïo ra moâ seïo, töø moâ seïo ñöôïc nuoâi tieáp tuïc vôùi caùc hoùa chaát vaø caùc chaát kích thích taêng tröôûng, moâ seïo seõ phaùt trieån thaønh caây hoaøn chænh. Nhieàu loaøi caây ñöôïc nhaân gioáng theo kieåu naøy coù theå ñöôïc troàng vaø taêng tröôûng toát ngoaøi ñoàng Caùc böôùc caên baûn cuûa nuoâi caáy moâ thöïc vaät SỰ SINH SẢN HỮU TÍNH (sexual reproduction) Chu kỳ sống của thực vật hạt kín có sự xen kẻ thế hệ (alternation of generation), gồm thế hệ đơn bội và thế hệ lưỡng bội Sự nguyên phân trong giao tử thực vật tạo ra giao tử, tinh trùng hoặc trứng Ở các cây hạt kín (angiosperm) bào tử và cây giao tử thực vật được tạo ra trong hoa Sự sinh sản ở rêu Sự sinh sản ở khuyết thực vật Sự sinh sản ở thực vật hạt trần Tổ chức sinh sản của hiển hoa Hoa là một chồi cành tăng trưởng có hạn định mang các lá biến đổi để đảm nhiệm chức năng sinh sản Ðài hoa Tràng hoa Bộ nhị đực Bộ nhụy cái II. SÖÏ SINH SAÛN HÖÕU TÍNH Söï xen giai ñoaïn ôû thöïc vaät haït kín Toå chöùc cuûa cô quan sinh saûn Sự hình thành giao tử cái Sự hình thành giao tử cái Trong một bầu noãn có một hay nhiều noãn (ovule), Mỗi noãn có chứa một tế bào sinh bào tử đặc biệt gọi là bào tử nang (sporangium), Sự giảm phân xảy ra một lần trong mỗi noãn tạo ra bốn đại bào tử (megaspore) đơn bội, ba trong số đó sẽ hoại đi. Ðại bào tử còn lại tiếp tục gián phân một vài lần Sự hình thành giao tử đực Sự hình thành giao tử đực Mỗi bao phấn có bốn túi phấn, tế bào đặc biệt giảm phân tạo ra nhiều tiểu bào tử (microspore) đơn bội. Mỗi tiểu bào tử phân chia một lần tạo ra hai nhân đơn bội là nhân dinh dưỡng và nhân sinh dục. Tế bào này phát triển thành hạt phấn (pollen grain). là cây giao tử thực vật đực. Hạt phấn được phóng thích. Khi hạt phấn được nướm tiếp nhận do sự thụ phấn (pollination), ống phấn mọc dài ra; Sự tăng trưởng do nhân dinh dưỡng điều khiển, cùng lúc đó nhân sinh dục phân chia tạo ra hai tinh trùng. Sự thụ phấn và thụ tinh Sự thụ phấn và sự thụ tinh Sự thụ phấn (pollination) Sự thụ phấn là sự chuyển hạt phấn từ bao phấn đến nướm của hoa Sự thụ tinh (fertilization) Hạt phấn rơi trên nướm của nhụy cái. Sau đó hạt phấn nẩy mầm và mọc ra ống phấn. Hai nhân trong hạt phấn đi vào trong ống phấn: một nhân dinh dưỡng (tube nucleus) điều khiển sự mọc dài của ống phấn; nhân còn lại phân cắt tạo ra hai tinh trùng (giao tử đực) Ống phấn mọc xuyên qua mô của nướm, vòi và vào trong bầu noãn. Khi đầu của ống phấn vào trong noãn, chúng phóng thích hai tinh trùng vào túi phôi Cấu trúc của hạt 2. Quang kyø vaø söï troå hoa Döïa vaøo aûnh höôûng cuûa quang kyø, thöïc vaät ra laøm ba nhoùm: + Caây ngaøy ngaén: caây chæ troå hoa trong ñieàu kieän ngaøy ngaén, thöôøng laø caùc caây troå hoa vaøo muøa xuaân vaø muøa thu nhö caùc caây Ñaäu xanh (Vigna aureus), Traïng nguyeân (Poinsettia pulcherrima ), Thöôïc döôïc (Dahlia pinnata), Caûi baép (Brassica vulgaris), Thuoác laù(Nicotiana tabacum) ñoät bieán neâu treân ... + Caây ngaøy daøi: thöôøng laø caùc caây troå hoa vaøo muøa heø nhö Haønh (Allium cepa), Caø roát (Dacus carota), Thuoác laù(Nicotiana tabacum), Cuû caûi ñöôøng (Beta vulgaris)... + Caây trung tính: khoâng bò aûnh höôûng, troå hoa duø ngaøy daøi hay ngaén nhö caây Huùng queá (Ocimum basilicum), Höôùng döông (Helianthus annuus), Caåm chöôùng (Dianthus caryophyllus), Caø chua (Lycopersicum esculentum)... So saùnh caây ngaøy daøi vaø caây ngaøy ngaén Thí nghieäm cuûa Chailakian Caáu truùc Phytochrome 3. Söï phaùt sinh giao töû Söï hình thaønh giao töû ñöïc Söï hình thaønh giao tröû caùi 4. Söï thuï phaán vaø söï thuï tinh Söï phaùt trieån cuûa phoâi Caáu taïo cuûa haït. (A) Haït ñaäu, (B) Haït baép Söï lieân quan giöõa hoa vaø traùi III. SÖÏ PHAÙT TAÙN CUÛA HAÏT Traùi coù loâng phaùt taùn nhôø gioù.(A) Hoï Cuùc, (B) Hoï Thieân lyù Sự dinh dưỡng và vận chuyển trong cơ thể thực vật Nước và các ion được hấp thu và dẫn truyền từ rễ hướng lên thân và lá Thế nước Gradien nồng độ Chúng được dẫn truyền trong những ống mạch Xylem(vách tế bào chết hoá lignin) Nước đóng vai trò rất quan trọng đối với thực vật trong quang hợp Các ion là thành phần trong tổng hợp enzym(cofactor) Ion và chức năng 3.3. Hormon thực vật Hormon thực vật Hoạt động của Auxin Thí nghiệm với cây dâu tây Thí nghiệm với cây tía tô Hoạt động của Gibberellin Tính hướng động của thực vật Quang hướng động Tính hướng động của thực vật Địa hướng động Tính hướng động của thực vật Hoá hướng động: sự phát triển của ống phấn khi rơi lên nuốm nhụy của vòi nhụy Xúc hướng động: hoa hướng dương quay theo đường đi của mặt trời Sự cử động của thực vật Sự phát triển của thực vật