Văn học - Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự

TRƯỜNG THCS – THPT BÁC ÁI Tên bài dạy: LUYỆN TẬP TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ Người soạn: Trương Thị Hồng Dịu Ngày soạn: 17/08/2015 Giáo án giảng dạy: LUYỆN TẬP TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ A. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức: Giúp HS: - Các yếu tố của thể loại tự sự (nhân vật, sự việc, cốt truyện..) - Yêu cầu cần đạt của một văn bản tóm tắt tác phẩm tự sự. - OÂn laïi muïc ñích vaø caùch thöùc toùm taét vaên baûn töï söï. 2. Về kĩ năng: - Reøn luyeän kyø naêng toùm taét vaên baûn töï söï. 3. Về thái độ: - Nghiêm túc, tự tin, mạnh dạn hơn. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH Giáo viên: SGK, SGV, giáo án bài soạn, đọc tài liệu, nghiên cứu soạn bài. Học sinh: SGK, bài soạn. C. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH - Đọc, thảo luận, gợi mở, hướng dẫn học sinh làm việc với SGK, vấn đáp, minh họa – giải thích, thảo luận. D.CÁC BƯỚC LÊN LỚP Ổn định lớp Kiểm tra bài cũ: Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự ? Kỹ năng tóm tắt văn bản tự sự ? Bài mới:  Lời vào bài Văn bản tự sự là những văn bản phản ánh cuộc sống bằng cách kể lại các sự việc theo một chuỗi liên tục có quá trình, có các mối liên hệ với nhau nhằm bọc lộ ý nghĩa, phơi bày mâu thuẫn khắc hoạ hình tượng các nhân vật, và sau khi học xong các văn bản tự sự việc tóm tắt được nội dung các văn bản đó là rất cần thiết. Tiến trình dạy bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu sự cần thiết của việc tóm tắt một văn bản tự sự * OÂn laïi kieán thöùc toùm taét vaên baûn töï söï lôùp 8. Theá naøo laø toùm taét vaên baûn töï söï? - Toùm taét vaên baûn töï söï laø duøng lôøi vaên cuûa mình trình baøy moät caùch ngaén goïn noäi dung chính(bao goàm söï vieäc tieâu bieåu vaø nhaân vaät quan troïng) cuûa vaên baûn ñoù. Nhöõng yeâu caàu vaø caùc böôùc toùm taét vaên baûn töï söï? - Vaên baûn toùm taét caàn phaûn aùnh trung thaønh noäi dung cuûa vaên baûn ñöôïc toùm taét. - Muoán toùm taét vaên baûn töï söï: Caàn ñoïc kyõ ñeå hieåu ñuùng chuû ñeà vaên baûn, xaùc ñònh noäi dung chính caàn toùm taét, saép xeáp caùc noäi dung aáy theo moät thöù töï hôïp lyù, sau ñoù vieát thaønh vaên baûn toùm taét. GV höôùng daãn tìm hieåu caùc tình huoáng caàn phaûi toùm taét vaên baûn töï söï. GV yeâu caàu HS ñoïc ba tình huoáng SGK/58 vaø traû lôøi caâu hoûi. Trong caû ba tình huoáng, ngöôøi ta ñeàu phaûi toùm taét vaên baûn. Haõy ruùt ra nhaän xeùt veà söï caàn thieát phaûi toùm taét vaên baûn töï söï? Toùm laïi: Trong thöïc teá, khoâng phaûi luùc naøo chuùng ta cuõng coù thôøi gian vaø ñieàu kieän ñeå tröïc tieáp xem phim hoaëc tröïc tieáp ñoïc nguyeân vaên taùc phaåm vaên hoïc; vì vaäy, coù theå noùi, vieäc toùm taét vaên baûn töï söï laø moät nhu caàu taát yeáu do cuoäc soáng ñaët ra. Hình thöùc cuûa vaên baûn toùm taét? - Vaên baûn toùm taét: ngaén goïn, deã nhôù. Tìm hieåu vaø neâu caùc tình huoáng khaùc trong cuoäc soáng caàn phaûi vaän duïng kyõ naêng toùm taét vaên baûn töï söï? - Baø em maét keùm, khoâng ñoïc ñöôïc saùch, baø nhôø em ñoïc vaø keå laïi cho baø nghe moät caâu chuyeän treân baùo vaên ngheä. - Lôùp tröôûng baùo caùo vaén taét cho coâ giaùo chuû nhieäm nghe veà moät hieän töôïng vi phaïm noäi qui cuûa lôùp mình(söï vieäc gì?, ai vi phaïm?, haäu quaû?) - Con keå laïi vaén taét cho meï nghe veà moät thaønh tích naøo ñoù cuûa mình vöøa ñöôïc nhaø tröôøng taëng giaáy khen(laøm ñöôïc vieäc gì? Taùc duïng cuûa vieäc laøm aáy? Coù ai giuùp ñôõ hay töï laøm?) - Chuù boä ñoäi keå laïi moät traän ñaùnh(söï vieäc dieãn ra nhö theá naøo? nhöõng ai tham gia? Keát quaû?) Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn thöïc haønh toùm taét vaên baûn töï söï. GV yeâu caàu HS ñoïc caâu 1 muïc II SGK/58-59 vaø traû lôøi caâu hoûi. Caùc söï vieäc chính ñöôïc neâu ñaày ñuû chöa?Coù thieáu söï vieäc naøo quan troïng khoâng? Neáu coù thì ñoù laø söï vieäc gì? Taïi sao ñoù laïi laø söï vieäc quan troïng caàn phaûi neâu? - Nhìn chung, 7 söï vieäc vaø caùc nhaân vaät do baïn neâu ra laø ñuû; tuy vaäy vaãn coøn thieáu moät söï vieäc quan troïng, ñoù laø vieäc moät ñeâm Tröông Sinh cuøng con trai ngoài beân ñeøn, ñöùa con trai chæ vaøo chieác boùng cuûa Tröông Sinh treân töôøng vaø noùi ñoù chính laø ngöôøi hay ñeán vôùi meï vaøo nhöõng ñeâm tröôùc ñaây; nhôø vieäc naøy, Tröông Sinh hieåu ngay ra raèng vôï mình ñaõ bò oan, nghóa laø chaøng bieát söï thaät töø tröôùc khi gaëp Phan Lang. Ñaây laø söï vieäc quan troïng laøm roõ kòch tính cuûa caâu chuyeän. - Caùc söï vieäc neâu treân ñaõ hôïp lyù chöa? Coù gì caàn thay ñoåi khoâng? * Caùc söï vieäc trong SGK neâu chöa hôïp lyù neân caàn phaûi boå sung yù quan troïng ñaõ tìm ôû treân vaøo sau yù thöù tö cuûa SGK tröôùc khi vieát vaên baûn toùm taét. - Treân cô sôû ñaõ boå sung ñaày ñuû vaø saép xeáp hôïp lyù caùc söï vieäc, nhaân vaät, haõy vieát moät vaên baûn toùm taét Chuîeän ngöôøi con gaùi Nam Xöông trong khoaûng 20 doøng? - Neáu phaûi toùm taét taùc phaåm naøy moät caùch ngaén goïn hôn, em seõ toùm taét nhö theá naøo ñeå vôùi soá doøng ít nhaát maø ngöôøi ñoïc vaãn hieåu ñöôïcnoäi dung chính cuûa vaên baûn? HS thảo luận, trình bày, nhận xét bản tóm tắt của bạn. - Sau khi tìm hieåu GV yeâu caàu HS ñoïc phaàn ghi nhôù SGK/ 59. HS ñoïc phaàn ghi nhôù theo yeâu caàu cuûa GV. Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn HS luyện tập GV: Hãy tóm tắt miệng trước lớp về một câu chuyện xảy ra trong cuộc sống mà em đã nghe hoặc chứng kiến ? (một vụ trộm cắp, tai nạn giao thông, câu chuyện về gương người tốt việc tốt có thật trong đời sống) - HS thực hành tóm tắt, GV nhận xét , cho điểm. I. Sự cần thiết của việc tóm tắt một văn bản tự sự 1. Các tình huống SGK/58 2. Khái niệm: - Toùm taét moät vaên baûn töï söï laø caùch laøm giuùp ngöôøi ñoïc vaø ngöôøi nghe naém ñöôïc noäi dung chính cuûa vaên baûn doù. Vaên baûn toùm taét phaûi neâu ñöôïc moät caùch ngaén goïn nhöng ñaày ñuû caùc nhaân vaät vaø söï vieäc chính, phuø hôïp vôùi vaên baûn ñöôïc toùm taét. 3.Mục đích của việc tóm tắt văn bản tự sự: + Dùng để trao đổi vấn đề liên quan đến các tác phẩm được tóm tắt. + Dùng để lưu trữ tài liện học tập. + Dùng để giới thiệu tác phẩm tự sự. 4. Yêu cầu khi tóm tắt văn bản tự sự: + Văn bản phải ngắn gọn, phù hợp với mục đích sử dụng. + Các sự việc chính phải được tổ chức thành một chỉnh thể thống nhất, dễ theo dõi, trung thành với cốt truyện + Ngôn ngữ cần cô đọng, khái quát, câu văn có khả năng bao quát nhiều sự kiện. II. Thöïc haønh toùm taét moät vaên baûn töï söï: Caâu a,b SGK/ 58-59. - Có 7 sự việc chính, còn thiếu 1 sự việc: đứa con chỉ cái bóng trên tường. -> Sự việc này đã giúp Trương Sinh hiểu ra vợ mình đã bị oan chứ không phải đợi đến khi Phan Lang kể lại Trương Sinh mới biết (như sự việc thứ 7 trong Sgk). - Bổ sung vào sau sự việc thứ 4. 2. Vieát vaên baûn toùm taét 20 dòng: Xöa coù chaøng Tröông Sinh, vöøa cöôùi vôï xong ñaõ phaûi ñaàu quaân ñi lính ñeå laïi meï giaø vaø ngöôøi vôï treû laø Vuõ Nöông ở nhà. Meï Tröông Sinh oám cheát, Vuõ Nöông lo ma chay chu taát. Giaëc tan, Tröông Sinh trôû veà nhaø, nghe lôøi con trai, nghi laø vôï mình khoâng chung thuyû. Vuõ Nöông bò oan, beøn gieo mình xuoáng soâng Hoaøng Giang töï vaãn. Sau khi vôï traàm mình töï töû, moät ñeâm Tröông Sinh cuøng con trai ngoài beân ñeøn, ñöùa con chæ chieác boùng treân töôøng vaø noùi ñoù chính laø ngöôøi hay tôùi vôùi meï ñeâm ñeâm. Luùc ñoù Tröông Sinh chôït hieåu ra raèng vôï mình ñaõ bò oan. Phan Lang laø ngöôøi cuøng laøng vôùi Vuõ Nöông, do cöùu naïn thaàn ruøa Linh Phi, vôï vua Nam Haûi neân khi chaïy naïn cheát ñuoái ôû bieån ñaõ ñöôïc Linh Phi cöùu soáng ñeå traû ôn. Phan Lang gaëp laïi Vuõ Nöông trong ñoäng cuûa Linh Phi, hai ngöôøi nhaän ra nhau vaø cuøng troø chuyeän. Nhaân vieäc Phan Lang ñöôïc trôû veà traàn gian, Vuõ Nöông beøn göûi chieác hoa vaøng cuøng lôøi nhaén Tröông Sinh. Tröông Sinh nghe Phan Lang keå, beøn laäp ñaøn giaûi oan beân bôø Hoaøng Giang. Vuõ Nöông trôû veà, ngoài treân chieác kieäu hoa ñöùng ôû giöõa doøng luùc aån, luùc hieän. 3. Vieát vaên baûn toùm taét ngắn gọn. Xöa coù chaøng Tröông Sinh, vöøa cöôùi naøng Vuõ Nöông xong ñaõ phaûi ñi lính. Giaëc tan, Tröông Sinh trôû veà, hoà ñoà nghe lôøi con treû, nghi oan cho Vuõ Nöông khieán naøng phaûi töï töû. Khi Tröông Sinh hieåu ra cô söï thì ñaõ muoän, chaøng chæ coøn ñöôïc nhìn thaáy Vuõ Nöông, ngoài treân chieác kieäu hoa ñöùng ôû giöõa doøng luùc aån, luùc hieän. II. LUYỆN TẬP Tóm tắt miệng trước lớp về một câu chuyện xảy ra trong cuộc sống mà em đã nghe hoặc chứng kiến ? E. CỦNG CỐ VÀ DẶN DÒ 1. Củng cố - Rút gọn hoặc mở rộng một văn bản tóm tắt theo mục đích sử dụng - Tóm tắt một tác phẩm vừa đọc với mục đích: + Giới thiệu cho bạn bè cùng biết + Đưa vào bài văn nghị luận về một tác phẩm làm dẫn chứng cho một nhận xét về đặc điểm cốt truyện 2. Dặn dò - Làm bài tập 1 SGK/ Trang 59 - Xem trước bài “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”. F. RÚT KINH NGHIỆM .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................