Các chính sách vĩ mô và tác động đến hoạt động của doanh nghiệp

CHUYÊN  ĐỀ    7 CÁC    CHÍNH  SÁCH  VĨ  MÔ  VÀ  TÁC  ĐỘNG  ĐẾN   HOẠT  ĐỘNG  CỦA    DOANH  NGHIỆP PGS.TS.  Đỗ Phú Trần Tình [email protected] 1 2Tạo  được  nhiều  việc  làm,   giảm  thất  nghiệpHiệu  quả Tăng  trưởng Ổn  định Công  bằng Mục  tiêu Sản  lượng  sản  xuất  phải   đạt  ở  mức  cao,  tăng   trưởng  bền  vững Giá  cả  ổn  định,  kiểm  soát   lạm  phát  ở  mức  vừa  phải Ổn  định  tỷ  giá  hối  đoái  và   cân  bằng  cán  cân  thanh   toán 3Chi  tiêu  của  chính  phủ  và   thuế Chính sách tài khóa Các   công   cụ Quản lý cung tiền => lãi suất => các biến số vĩ mô Chính  sách   tiền  tệ - Các chính sách thương mại - Quản lý thị trường ngoại hối Chính sách kinh tế ĐN Chính sách giá cả - tiền lương Chính sách thu nhập 4Chính  sách tài  khóa Chính  sách kinh  tế   đối  ngoại Chính  sách tiền  tệ Chính  sách thu  nhập Thời  tiết Chiến  tranh Khủng  hoảng Các   công   cụ   chính   sách Các   biến   ngoại   sinh NỀN   KINH  TẾ VĨ  MÔ SẢN   LƯỢNG ViỆC  LÀM THẤT  NGHIỆP MỨC  GIÁ NGOẠI   THƯƠNG Các   biến   hệ   quả 5I.  Các  mô  hình  xác  đinh  sản   lượng  quốc  gia 1.  Mô hình tổng cung tổng cầu 5 P 0 Y ADPe Ye AS E0 E0 : điểm cân bằng Ye : Sản lượng cân bằng Pe : mức giá chung cân bằng 6Tổng cung thay đổi P 0 Y ADP0 Y0 AS0 E0 AS1 Y1 P1 E1 7Tổng cầu thay đổi P 0 Y AD0P0 Y0 AS E0 AD1 E1 Y1 P1 8a. Tổng cung (AS: Aggregate Supply) AS là lượng hàng hoá và dịch vụ mà các doanh nghiệp sản xuất và bán ra ở một mức giá bất kỳ (khi các yếu tố khác quyết định đến AS không đổi). 8 9 9 P 0 Yp Y SAS Tổng cung ngắn hạn 10 Tổng  cung  dài  hạn 10 P 0 Yp Y LAS Đồ thị đường cung dài hạn 11 Những yếu tố làm dịch chuyểnđường cung trong dài hạn: 11 P 0 Yp Y SAS LAS SAS’ LAS’ Yp ’ 12 Thứ nhất, Caùc nhaân toá kinh teá Y GDP, GNI K L R T 13 Caùc moâ hình taêng tröôûng hieän ñaïi: K H TFP Y   (GDP,  GNI) TFP:  Total  Factor  Productivity 14 Caùc moâ hình taêng tröôûng hieän ñaïi: K H TFP Y   (GDP,  GNI) TFP:  Total  Factor  Productivity 15 K & L (H) laø yeáu toá vaät chaát laø nhaân toá taêng tröôûng theo chieàu roäng. TFP theå hieän hieäu quaû cuûa yeáu toá khoa hoïc CN, trình ñoä quaûn lyù. TFP ñöôïc coi laø yeáu toá chaát löôïng cuûa taêng tröôûng hay taêng tröôûng theo chieàu saâu. 16 Thứ hai, Caùc nhaân toá phi kinh teá Khoâng ñònh löôïng aûnh höôûng cuûa noù nhöng laïi taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá raát phöùc taïp. Ngaøy caøng coù vai troø to lôùn trong taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá 17 Thöù nhaát, theå cheá chính trò – kinh teá – xaõ hoäi Phaûi taïo ra söï oån ñònh veà moïi maët. Theå cheá ñoù phaûi coù tính meàm deûo, linh hoaït, nhaïy beùn, coù khaû naêng thích öùngCaùc yeâu caàu 18 Coù ñoäi nguõ chuyeân gia, caùc nhaø quaûn lyù vaø doanh nhaân coù naêng löïc vaø naêng ñoäng Coù khaû naêng huy ñoäng söï tham gia cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng nhaân daân. Caùc yeâu caàu 19 Tuy nhieân Yeáu toá theå cheá cuõng chæ taïo ñieàu kieän taêng tröôûng kinh teá. Seõ sai laàm neáu duøng theå cheá thay cho taát caû vaø taïo ra taát caû theo yù muoán. 20 Thöù hai, ñaëc ñieåm vaên hoùa - xaõ hoäi bao truøm nhieàu maët töø caùc tri thöùc phoå thoâng ñeán caùch tích luõy tinh hoa nhaân loaïi veà khoa hoïc, coâng ngheä, vaên hoaù, loái soáng Văn hóa XH 21 Văn hóa XH Ảnh hưởng chaát löôïng lao ñoäng vaø trình ñoä quaûn lyù Ñaàu tö cho söï nghieäp vaên hoùa xaõ hoäi phaûi ñi tröôùc moät böôùc so vôùi ñaàu tö saûn xuaát. 22 Thöù ba, cô caáu daân toäc Söï ña daïng ñoù coù maët tích cöïc vaø tieâu cöïc trong quaù trình phaùt trieån kinh teá. Ở caùc nöôùc ñang phaùt ñeàu laø caùc quoác gia ña daân toäc. Cô caáu daân toäc 23 Khaéc phuïc caùc xung ñoät vaø maát oån ñònh cuûa caùc daân toäc. Phaûi laáy tieâu chuaån bình ñaúng, cuøng coù lôïi cho caùc daân toäc, nhöng phaûi baûo toàn ñöôïc baûn saéc rieâng cuûa caùc daân toäc vaø caùc truyeàn thoáng toát ñeïp,Hướng giải quyết 24 Thöù tö, cô caáu toân giaùo Nguyeân taéc ñaët ra laø hoaø hôïp, tìm ra caùi chung coi troïng töï do tính ngöôõng, töï do toân giaùo. Khuyeán khích soáng toát ñôøi ñeïp ñaïo Toân giaùo laø hình thaùi yù thöùc xaõ hoäi aên saâu vaøo tö töôûng con ngöôøi Cô caáu toân giaùo 25 Thöù naêm, söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Daân chuû vaø phaùt trieån laø hai vaán ñeà taùc ñoäng hoã trôï laãn nhau trong quaù trình phaùt trieån. 26 Thứ ba, Gôïi yù chính sách cho Việt Nam Caùc Nguoàn löïc Nguoàn löïc vaät chaát: tieàn cuûa, taøi nguyeân thieân nhieân vaø vò theá ñòa lyù Nguoàn löïc con ngöôøi: söùc lao ñoäng, tính sieâng naêng, trình ñoä giaùo duïc vaø khaû naêng saùng taïo Nguoàn löïc xaõ hoäi: coù coäi nguoàn töø neàn ñaïo lyù xaõ hoäi, yù chí daân toäc, nhieät huyeát cuûa tuoåi treû vaø tinh thaàn ñoaøn keát. 27 Nhaät, Haøn Quoác, Singgapore khai thaùc caùc nguoàn löïc naøy nhö theá naøo? Keát quaû ra sao? Làm thế nào để khai thác các nguồn lực xã hội ở VN hiện nay để giúp đất nước thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình ? 28 b.  Tổng cầu (AD) là giá trị của toàn bộ hàng hoá và dịch vụ mà người tiêu dùng, doanh nghiệp, chính phủ, người nước ngoài, mua tại mỗi mức giá chung (khi các yếu tố khác ảnh hưởng đến AD không đổi) 28 P 0 Y AD Đồ thị đường cầu theo mức giá 29 – Dịch chuyển do thay đổi thu nhập – Dịch chuyển do thay đổi của đầu tư –Dịch chuyển do thay đổi chi tiêu chính phủ – Dịch chuyển do thay đổi xuất khẩu ròng Những nhân tố làm dịch chuyển đường AD: 29 30 2.  Xác  định  sản  lượng  quốc  gia    theo   mô  hình  số  nhân  của  Keynes Sản  lượng cân bằng: AS  =  AD 31 Y  =  C  +  I  +  G  +  X  – M       Y  =  C0+  CmYd +  I0  +  ImY  +  G0+  X0  – Mo  -­‐ MmY  (1) Mà   Yd  =  Y  – T Yd  =  Y  -­‐ T0 -­‐ TmY   Yd  =  -­‐ T0 +  (1-­‐ Tm)Y Thay  Yd  vào  (1)  ta  có  :   Y = C0-­‐ Cm T0+Cm(1–Tm)Y+I0+ImY+G0+X0-­‐Mo-­‐MmY Y = C0-­‐ Cm T0+Cm.Y– Cm.Tm.Y+I0+ImY+G0+X0-­‐Mo-­‐MmY Y-­‐Cm.Y+Cm.Tm.Y -­‐ ImY+ MmY = C0-­‐ CmT0 +I0+G0+X0-­‐Mo 31 32 Y-­‐Cm.Y+Cm.Tm.Y -­‐ ImY+ MmY = C0-­‐ CmT0 +I0+G0+X0-­‐Mo Y  (  1-­‐ Cm+  Cm.Tm  -­‐ Im+  Mm  )  =    C0  +I0+G0+X0-­‐Mo  -­‐ CmT0 Sản  lượng  cân  bằng  trong  nền  kinh  tế  mở  là: Y  =                                                                  x  (C0  +I0+G0+X0-­‐Mo  -­‐ CmT0) Đặt  :  k  =                                                                          =     (  k  :  Số  nhân  tổng  quát) AD0  =  C0  +I0+G0+X0-­‐Mo    -­‐ CmT0 =>  Y  =  k  x  AD0 1 1-­ Cm+  Cm.Tm -­ Im+  Mm 1 1-­ Cm+  Cm.Tm -­ Im+  Mm 1 1  -­ ADm 33 Gợi    ý  chính  sách:   Y  =  k  x  AD0 K  =   1 1-­ Cm+  Cm.Tm -­ Im+  Mm 34 III. Các chính sách vĩ mô tác động đến doanh nghiệp 35 35 1. Chính sách tài khóa Mục tiêu của chính sách: -­‐ Giảm sự dao động của chu kỳ kinh tế -­‐ Duy trì nền kinh tế ở mức sản lượng tiềm năng. 36 36 a. Chính sách tài khoá chủ quan (1) Khi nền kinh tế suy thoái (Yt < Yp) Cần AD tăng => Yt tăng ⇒ Chính phủ cần tăng thâm hụt ngân sách ⇒ Tăng G hoặc giảm T hoặc vừa tăng G vừa giảm T. => Chính sách tài khóa mở rộng. 37 37 (2). Khi nền kinh tế có lạm phát (Yt > Yp) Cần giảm AD => Yt giảm ⇒Chính phủ cần giảm thâm hụt ngân sách ⇒ giảm G hoặc tăng T hoặc vừa giảm G vừa tăng T. => Chính sách tài khóa thắt chặt. 38 38 b.  Chính  sách  tài  khoá  tự  động Để điều tiết nền kinh tế chính phủ cần sử dụng các nhân tố ổn định tự động : -­‐ Thuế thu nhập luỹ tiến -­‐ Trợ cấp thất nghiệp. 39 39 (1) Khi nền kinh tế tăng trưởng cao ⇒Thu nhập tăng lên ⇒ Thuế thu nhập cũng tăng và trợ cấp thất nghiệp sẽ giảm ⇒Thuế ròng tự định tăng. T0 -­‐> Yd -­‐> AD => Y 40 40 (2 ) Khi nền kinh tế suy thoái ⇒Thu nhập giảm ⇒ Thuế thu nhập giảm & trợ cấp thất nghiệp tăng ⇒Thuế ròng tự định giảm. T0 -­‐> Yd -­‐> AD => Y 41 2. CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ Chính sách tiền tệ là những quyết định của ngân hàng trung ương nhằm tác động đến lượng cung ứng tiền hoặc làm thay đổi lãi suất. 42 a.  Các  công  cụ  chủ  yếu M  =  KM .  H M  =  H.  (c  +  1)/(c  +  rr  +  re) NHTW  muốn  thay  đổi  lượng  cung  tiền: -­‐ Thay  đổi  rr -­‐ Thay  đổi  re -­‐ Thay  đổi  H 43 Công cụ thứ nhất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc rr . Nếu tăng rr thì cung tiền giảm và ngược lại. Công cụ thứ hai, quy định về lãi suất chiết khấu: Tác động đến các NHTM => NHTM thay đổi re theo ý muốn của NHTW. 44 Lãi suất chiết khấu (id ) là lãi suất mà NHTW áp dụng khi thực hiện nghiệp vụ chiết khấu hoặc tái chiết khấu các chứng từ có giá đối với NHTG. 45 Khi tăng lãi suất chiết khấu => Ngân hàng TM tăng re và ngược lại. Muốn tăng M1, NHTW sẽ giảm lãi suất chiết khấu. Muốn giảm M1, NHTW sẽ tăng lãi suất chiết khấu. Lãi suất tái cấp vốn: lãi suất NHTW cho các NHTM nhà nước vay vốn. 46 Công cụ thứ 3, nghiệp vụ thị trường mở: NHTW tham gia vào việc mua, bán các chứng khoán có giá trên thị trường tự do. => Muốn thắt chặt tiền tệ thì NHTW bán các chứng khoán để thu tiền về. => Muốn mở rộng tiền tệ thì NHTW mua các chứng khoán để tung tiền ra nền kinh tế. 47 Công  cụ  thứ  tư,  công  cụ  hành  chính -­‐ Lãi suất cơ bản. -­‐ Quy định trần, sàn lãi suất huy động, cho vay. 48 Tóm  tắt: -­‐ NHTW  muốn  tăng  cung  tiền: +  Giảm  tỷ  lệ  dự  trữ  bắt  buộc +  Giảm  lãi  suất  chiết  khấu,  lãi  suất  tái  cấp  vốn.   +  Mua  các  chứng  khoán  có  giá. -­‐ NHTW  muốn  giảm  cung  tiền: +  Tăng  tỷ  lệ  dự  trữ  bắt  buộc +  Tăng  lãi  suất  chiết  khấu,  lãi  suất  tái  cấp  vốn +  Bán  các  chứng  khoán  có  giá. 4949 b.  Tác  động  của  chính  sách  tiền  tệ Thứ nhất, chính sách mở rộng tiền tệ 50 • NHTW dùng các công cụ để tăng cung tiền tệ => i cân bằng giảm => I tăng => AD tăng => Sản lượng tăng. 0 M1 M E DM SM1i i1 SM2 E’i2 M2 0 I1 I I i I2 5151 Thứ  hai,  chính  sách  thu  hẹp  tiền  tệ NHTW dùng các công cụ để giảm lượng cung tiền => i tăng => I giảm, => AD giảm => sản lượng giảm. - Tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc - Tăng lãi suất chiết khấu - Bán ra các CK của chính phủ 52 520 M2 M E’ DM SM2i i2 SM1 Ei1 M1 0 I2 I I i I1 53 c.  Chính  sách  tiền  tệ Căn cứ: Yt và Yp 54 Mục tiêu của chính sách tiền tệ: ổn định nền kinh tế và ổn định giá trị tiền. -­‐ Sản  lượng  thực  tế  (Yt)  =  Yp -­‐ Thất  nghiệp  thực  tế  (Ut)  =  Un -­‐ Lạm  phát  vừa  phải. 55 -­‐ Nền kinh tế suy thoái (Yt (e) < Yp): => Chính sách mở rộng tiền tệ. i giảm => I tăng => AD Tăng => Y tăng -­‐ Nền kinh tế tăng trưởng nóng, lạm phát cao (Yt (e) > Yp) => Chính sách tiền tệ thu hẹp. i tăng => I giảm => AD giảm => Y giảm 56 3.  Chính  sách  tỷ  giá  hối  đoái a. Khái niệm Tỷ giá hối đoái (e) là mức giá mà tiền của quốc gia này biểu hiện sang đồng tiền của quốc gia khác. Có 2 cách tính: - Trực tiếp - Gián tiếp 57 -­‐ Cách tính trực tiếp: lấy nội tệ làm chuẩn Tỷ giá hối đoái là lượng đơn vị ngoại tệ để đổi lấy 1 đơn vị nội tệ. 1 đơn vị nội tệ = X đơn vị ngoại tệ X đơn vị ngoại tệ chính là tỷ giá hối đoái. -­‐ Cách tính gián tiếp: lấy ngoại tệ làm chuẩn Tỷ giá hối đoái là lượng đơn vị nội tệ cần có để đổi lấy 1 đơn vị ngoại tệ. 1 đơn vị ngoại tệ = Y đơn vị nội tệ Y đơn vị nội tệ chính là tỷ giá hối đoái. Ví dụ: e = 22.000 VND/USD 58 Theo  cách  gián  tiếp:   -­‐ Tỷ giá hối đoái tăng tức đồng ngoại tệ tăng giá hay đồng nội tệ giảm giá. -­‐ Tỷ giá hối đoái giảm tức đồng ngoại tệ giảm giá hay đồng nội tệ tăng giá. 59 b. Các lực của thị trường ngoại hối Cung ngoại tệ là giá trị lượng ngoại tệ có trong nền kinh tế tại mỗi mức tỷ giá Các yếu tố ảnh hưởng cung ngoại tệ: - Xuất khẩu - Lượng vốn đầu tư nước ngoài - Vay nước ngoài, - Du lịch, kiều hối 60 - Đồ thị đường cung ngoại tệ dốc lên. => Cung ngoại tệ đồng biến với tỷ giá. e Giá  trị  lượng  ngoại  tệ S1 S2 e1 e2 N1 N2 - Cung ngoại tệ tăng đường cung dịch chuyển sang phải 0 61 Cầu ngoại tệ là giá trị lượng ngoại tệ mà nền kinh tế cần có tại mỗi mức tỷ giá. Cầu ngoại tệ phát sinh từ giá trị lượng hàng hóa và tài sản ở nước ngoài mà người trong nước muốn mua. Đồ thị của cầu ngoại tệ là đường dốc xuống. D1 e Giá  trị  lượng  ngoại  tệ e1 e2 N2 N1 D2 0 62 c.  Sự  cân  bằng  tỷ  giá  hối  đoái Khi cung ngoại tệ = cầu ngoại tệ thì thị trường ngoại hối sẽ cân bằng. =>  Tỷ  giá  hối  đoái  cân  bằng. e Giá  trị  lượng  ngoại  tệ S ee Ne D 63 e Giá  trị   lượng   ngoại  tệ S1 ee e1 Ne -­ Nếu  e1  >  ee  =>  S  >  D D1 Nd Ns Dư  thừa   ngoại  tệ - Nếu cung ngoại tệ tăng => tỷ giá hối đoái giảm xuống e2 S2 Ne2 e2 - Nếu cầu ngoại tệ tăng => tỷ giá hối đoái tăng lên e3 D2 e3 Ne3 64 d. Cơ chế tỷ giá hối đoái Là tất cả các quy định pháp luật do chính phủ và NHTW một quốc gia quy định để điều tiết , kiểm soát, quản lý thị trường ngoại hối. -­‐ Cơ chế tỷ giá cố định -­‐ Cơ chế tỷ giá thả nổi -­‐ Cơ chế trung gian 65 -­‐ Cơ chế tỷ giá hối đoái cố định: là cơ chế tỷ giá hối đoái mà NHTW cam kết duy trì tỷ giá bằng cách sử dụng Quỹ dự trữ ngoại hối và các chính sách kinh tế, hành chính khác để can thiệp vào thị trường ngoại hối khi cung, cầu trên thị trường ngoại hối thay đổi. 66 Ví dụ: do nhu cầu nhập khẩu tăng vọt, nhu cầu trả nợ nước ngoài tăng => Cầu ngoại tệ tăng => Tỷ giá hối đoái tăng NHTW bán ngoại tệ ra => Cung ngoại tệ tăng để mức tỷ giá quay về cân bằng ban đầu. Hậu quả: Bán ngoại tệ ra => thu nội tệ về => Sm nội tệ giảm => lãi suất trong nước tăng. 67 e Giá  trị  lượng   ngoại  tệ S1 ee Ne D1 D2 S2e2 0 Đồ  Thị  :  NHTW  can  thiệp  để  giữ  tỷ  giá Ne’ 68 - Cơ chế tỷ giá thả nổi hoàn toàn : là cơ chế NHTW để tỷ giá thay đổi theo cung cầu thị trường ngoại hối. Tỷ giá thả nỗi rất nguy hiểm nền kinh tế. - Cơ chế tỷ giá trung gian (cơ chế thả nổi có kiểm soát): là cơ chế tỷ giá thả nổi trong giới hạn cho phép. Nếu vượt qua giới hạn cho phép thì NHTW can thiệp vào thị trường ngoại hối. 69 e. Tác động của tỷ giá hối đoái Thứ nhất, tỷ giá HĐ tăng (nội tê mất giá) - Hành động chủ quan của NHTW là phá giá - Hành động do thị trường gọi là mất giá. e tăng => X tăng, M giảm => NX tăng => AD tăng => Y tăng, thất nghiệp giảm Cái giá phải trả là tỷ lệ lạm phát tăng. 70 Thứ hai, tỷ giá HĐ giảm => nội tê tăng giá. Xuất khẩu giảm, hàng trong nước đắt hơn Nhập khẩu tăng do hàng nước ngoài rẻ hơn. X giảm , M tăng => NX giảm => AD giảm => Y giảm => thất nghiệp tăng 71 Thông thường các Chỉnh phủ sẽ lẳng lặng phá giá nội tệ để cải thiện cán cân thương mại. Tuy nhiên chính sách phá giá là con dao hai lưỡi: - Mất niềm tin - Đôla hóa nền kinh tế - Nợ nước ngoài tăng - Lạm phát tăng 72 f. Tỷ giá hối đoái thực er Là mức giá tương đối của những hàng hóa được tính theo giá nước ngoài so với giá trong nước khi quy về một đơn vị tiền chung. P Peer * .= e : tỷ giá hối đoái danh nghĩa P* : giá thế giới P : giá trong nước 73 Ví dụ 1 1 hộp kem đánh răng PS trong nước là 20.500 đồng VN; giá thị trường thế giới là 1 USD; e = 20.500 VND/USD er = [20.500 x 1] / 20.500 = 1 er = 1 => Giá của hàng hóa đó trên thế giới ngang bằng với giá của hàng hóa đó trong nước => Sức cạnh tranh hàng hóa đó trong nước ngang bằng với sức cạnh tranh hàng hóa đó thế giới. 74 Ví dụ 2 : 1 hộp kem PS trong nước là 20.500 đồng VN; giá thế giới là 1 USD; e = 21.500 VND/USD er = [21.500 x 1] / 20.500 = 1,04878 Giá của hàng hóa kem PS trên thị trường thế giới = 1,04878 giá của kem PS ở thị trường trong nước. 75 Nếu  xét  cạnh  tranh  thì  các  quốc  gia  muốn  tăng   er  . P Peer * .= P*  :  Chỉ  số  giá  cả  nước  ngoài P:  chỉ  số  giá  cả  trong  nước e   Phá  giá  nội  tê P Giảm  giá  hàng   hóa  trong  nước Giảm  giá  thành Tăng  năng  suất   và  hiệuquả  sử   dụng  các   nguồn  lực