Hải dương học biển đông

§¹I HäC QUèC GIA Hµ NéI TR¦êNG §¹I HäC KHOA HäC Tù NHI£N L£ §øC Tè H¶I D¦¥NG HäC BIÓN §¤NG Hµ NéI - 1999 1 MôC LôC Lêi giíi thiÖu Ch­¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ lÞch sö nghiªn cøu biÓn ®«ng ViÖt Nam 1.1 VÞ trÝ ®Þa lý BiÓn §«ng ViÖt Nam 7 1.2 LÞch sö ®iÒu tra nghiªn cøu BiÓn §«ng 21 Ch­¬ng 2: §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn ViÖt Nam 2.1 §Æc ®iÓm ®Þa chÊt ®Þa m¹o 36 2.2 §Æc ®iÓm cÊu tróc h×nh th¸i BiÓn §«ng 63 2.3 §Æc ®iÓm khÝ hËu BiÓn §«ng 71 2.4 Thñy triÒu vµ dao ®éng mùc n­íc 86 2.5 Hoµn l­u líp n­íc mÆt BiÓn §«ng 97 2.6 Sãng biÓn trong hai mïa giã, sãng biÓn khi b·o 106 2.7 §Æc ®iÓm chÕ ®é nhiÖt muèi 109 Ch­¬ng 3: Sinh vËt biÓn vµ c¸c hÖ sinh th¸i biÓn ViÖt Nam 3.1 Sinh vËt biÓn ViÖt Nam 118 3.2 C¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn 127 Ch­¬ng 4: tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng biÓn viÖt nam 4.1 Tµi nguyªn kho¸ng s¶n 142 4.2 Tµi nguyªn sinh vËt 154 4.3 Tµi nguyªn muèi vµ c¸c ho¸ phÈm biÓn 169 4.4 §iÒu kiÖn ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i. 170 4.5 HiÖn tr¹ng m«i tr­êng biÓn ViÖt Nam 175 4.6 Khai th¸c vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng biÓn 187 Tµi liÖu tham kh¶o 205 2 The textbook "Oceanography of South-China Sea" presents the basic problems on natural conditions, resources and environment of the South-China sea. Chapter 1 deals with the geographical situation, the important role of this sea to Vietnam state. Chapter 2 presents natural conditions of South-China sea such as geological formulations, geomorphology, thermal and dynamical processes. Chapter 3 is paid to the estimation of biodiversity and ecological systems. Chapter 4 focuses to the problems of optimal use of marine resources and environmental protection as a main task of the economics fields. 3 LêI GIíI THIÖU H¶i D­¬ng häc BiÓn §«ng cã thÓ xem nh­ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét ®Ò tµi khoa häc, v× cho ®Õn hiÖn nay ch­a cã t¸c gi¶ nµo viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy mét c¸ch toµn diÖn, nh­ng ®Ò cËp ®Õn tõng mÆt cña BiÓn §«ng th× cã nhiÒu. Víi t­ c¸ch lµ mét gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y ë bËc ®¹i häc, "H¶i D­¬ng häc BiÓn §«ng" ph¶i ®­îc viÕt mét c¸ch thËn träng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn tµi nguyªn, m«i tr­êng cña BiÓn §«ng. TËp thÓ t¸c gi¶ ph¶i ch¾t läc c¸c th«ng sè c¬ b¶n nhÊt, tin cËy nhÊt tõ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c Ch­¬ng tr×nh BiÓn quèc gia (tõ 1980 ®Õn 1995), ®· ®­îc c¸c héi ®ång c¬ së vµ cÊp Nhµ n­íc c«ng nhËn, trong ®ã cã danh tõ BiÓn §«ng vµ BiÓn §«ng ViÖt Nam. Khi nãi ®Õn BiÓn §«ng ViÖt Nam lµ muèn giíi h¹n sù nghiªn cøu ë vïng n­íc thuéc ViÖt Nam. H¶i D­¬ng häc BiÓn §«ng ®· ®Ò cËp ®Õn 4 vÊn ®Ò lín mét c¸ch c¬ b¶n, kh«ng tham väng ®i s©u nh­ mét chuyªn ®Ò. VÊn ®Ò thø nhÊt vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ tÇm quan träng cña BiÓn §«ng ®èi víi quèc gia ven biÓn, trong ®ã kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn quèc gia cña Nhµ n­íc CHXHCN ViÖt Nam trªn BiÓn §«ng. VÊn ®Ò thø hai vµ thø ba lµ phÇn chÝnh cña cuèn s¸ch. Trong vÊn ®Ò thø hai ®· tr×nh bµy ®Çy ®ñ c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt, trÇm tÝch, ®Þa m¹o h×nh th¸i vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm khÝ t­îng thñy v¨n lµ nh÷ng nh©n tè quan träng t¹o nªn diÖn m¹o vµ b¶n chÊt cña BiÓn §«ng. VÊn ®Ò thø ba giµnh riªng cho nh÷ng néi dung vÒ thÕ giíi sinh vËt, ph¶n ¸nh kh¸ ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña mét biÓn nhiÖt ®íi lín nhÊt Th¸i B×nh D­¬ng. VÊn ®Ò thø t­ lµ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng, ë ®©y ®Ò cËp ®Õn nhiÒu néi dung quan träng cña vÊn ®Ò, võa cã tÝnh lý luËn võa thùc tiÔn cña BiÓn §«ng ViÖt Nam. Trong ®ã tËp trung vµo néi dung chÝnh lµ ®¸nh gi¸ c¸c d¹ng tµi nguyªn vµ hiÖn tr¹ng m«i tr­êng BiÓn §«ng ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, nh©n d©n ta, Nhµ n­íc ta ph¶i cã th¸i ®é ®èi xö ®óng ®¾n ®èi víi tµi nguyªn m«i tr­êng BiÓn §«ng. Chóng t«i cho r»ng vÒ cÊu tróc vµ néi dung cuèn "H¶i D­¬ng häc BiÓn §«ng" do GS. Lª §øc Tè - chñ biªn cã thÓ ®­îc chÊp nhËn nh­ mét gi¸o tr×nh cho sinh viªn khoa KTTV vµ HDH tr­êng §HKHTN vµ còng cã gi¸ trÞ tham kh¶o nhÊt ®Þnh cho c¸c nhµ khoa häc quan t©m ®Õn BiÓn §«ng. Chóng t«i ch©n thµnh c¶m ¬n GS. TS. §Æng Ngäc Thanh, GS. TS. NguyÔn Ngäc Thôy, TS. Lª Duy B¸ch, TS. Hoµng Träng LËp vµ TS. Tr­¬ng V¨n Tuyªn ®· cung cÊp nh÷ng bµi viÕt lµm t­ liÖu cho cuèn s¸ch nµy. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n ch¾c ch¾n cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt, chóng t«i mong sù gãp ý cña b¹n ®äc. 4 Ch­¬ng 1 Kh¸i qu¸t vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ lÞch sö nghiªn cøu BiÓn ®«ng viÖt nam 1.1. VÞ trÝ ®Þa lý BiÓn §«ng ViÖt Nam 1.1.1. VÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña BiÓn §«ng BiÓn §«ng lµ biÓn r×a phÝa T©y cña Th¸i B×nh D­¬ng ®· tõng ®­îc gäi b»ng nhiÒu tªn : BiÓn §«ng, Giao chØ D­¬ng, BiÓn Nam H¶i, BiÓn Nam Trung Hoa... Tªn " BiÓn §«ng" ®· xuÊt hiÖn trong cuèn §Þa lý vµo lo¹i cæ nhÊt ë n­íc ta do NguyÔn Tr·i so¹n n¨m 1435 tr×nh lªn vua Lª Th¸i T«ng víi dßng ch÷ "H¶i §«ng H¶i d·" tøc lµ "BiÓn lµ BiÓn §«ng vËy". Tªn BiÓn §«ng ®­îc viÕt hoa trang träng c¶ hai ch÷ hiÖn ®ang ®­îc dïng trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc cña Nhµ n­íc ViÖt Nam. Trªn c¸c b¶n ®å thÕ giíi xuÊt b¶n, BiÓn §«ng cã tªn tiÕng Anh lµ South China Sea, tøc lµ BiÓn Nam Trung Hoa. Theo qui ­íc cña tæ chøc thuû v¨n quèc tÕ, tªn cña c¸c biÓn ®­îc ®Æt tªn theo vÞ trÝ t­¬ng ®èi cña lôc ®Þa lín nhÊt kÒ bªn. BiÓn §«ng cã diÖn tÝch kho¶ng 3.447.000 km2, gÊp h¬n 8 lÇn BiÓn §en vµ gÇn mét lÇn r­ìi §Þa Trung H¶i, BiÓn §«ng bao gåm c¶ vÞnh B¾c Bé vµ vÞnh Th¸i Lan, cã ®é s©u trung b×nh 1.140m, diÖn tÝch kho¶ng 3.928.000km2, chiÒu dµi 3.500km (h×nh 1). BiÓn §«ng t­¬ng ®èi kÝn xung quanh ®­îc bao bäc bëi c¸c ®¶o, quÇn ®¶o vµ ®Êt liÒn, tuy vËy BiÓn §«ng ®Òu th«ng víi c¸c biÓn l©n cËn vµ c¸c ®¹i d­¬ng qua c¸c eo biÓn. PhÝa t©y nam BiÓn §«ng th«ng ra Ên §é D­¬ng qua eo Malacca gi÷a b¸n ®¶o Malaysia vµ ®¶o Sumatra (Indonesia), phÝa nam qua eo Karimata vµ BiÓn Giava (Indonesia) ®i ra Ên §é D­¬ng b»ng hai cöa Sunda (gi÷a Giakacta vµ Lombok (gÇn Bali), mÆc dï tµu bÌ Ýt qua l¹i hai cöa nµy song chóng còng cã vÞ thÕ quan träng. PhÝa b¾c vµ phÝa ®«ng cña BiÓn §«ng th«ng víi Th¸i B×nh D­¬ng qua c¸c eo biÓn s©u vµ c¸c eo biÓn cña quÇn ®¶o Philippine. Ven BiÓn §«ng cã 9 quèc gia, lµ Trung Quèc, Philippin, Malaysia , Indonesia, Brun©y, Singapore, Th¸i Lan, Campuchia vµ ViÖt Nam. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c vïng l·nh thæ phô thuéc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ §µi Loan, Hång K«ng, Ma Cao n»m ven bê ®«ng b¾c BiÓn §«ng, Trung Quèc lµ quèc gia lín nhÊt ven BiÓn §«ng ¸n ng÷ phÝa b¾c. 5 H×nh 1a. §Þa h×nh ®¸y BiÓn §«ng 6 H×nh 1b. BiÓn §«ng trong khu vùc §«ng Nam ¸ C¸c quèc gia quÇn ®¶o lµ Indonesia vµ Philippin víi hµng ngh×n ®¶o lín nhá ¸n ng÷ phÇn phÝa nam vµ phÝa ®«ng cña BiÓn §«ng. ViÖt Nam lµ quèc gia ven bê phÝa t©y cña BiÓn §«ng cïng víi Campuchia vµ Th¸i Lan, ViÖt Nam cã 3.260km bê biÓn. TÝnh trung b×nh cø 100km2 ®Êt liÒn cã 1 km ®é dµi bê biÓn. Trong lóc ®ã trªn thÕ giíi, trung b×nh 600km2 diÖn tÝch lôc ®Þa míi cã 1km ®é dµi bê biÓn, v× vËy ViÖt Nam lµ quèc BiÓn §«ng 7 gia rÊt lîi thÕ vÒ biÓn. BiÓn §«ng quan träng vÒ chiÕn l­îc, giµu vÒ tµi nguyªn vµ ®a d¹ng vÒ sinh häc, gi÷ vÞ trÝ quan träng thø hai trªn thÕ giíi sau §Þa Trung H¶i. §©y lµ con ®­êng hµng h¶i quèc tÕ nèi Ên §é D­¬ng víi Th¸i B×nh D­¬ng, §«ng ¸ víi Nam ¸ vµ tõ ®ã víi c¸c con ®­êng ®i vÒ ch©u Phi, ch©u ¢u. Nh×n lªn b¶n ®å giao th«ng vËn t¶i cña thÕ giíi tÊt c¶ c¸c con ®­êng hµng kh«ng vµ hµng h¶i quèc tÕ chñ yÕu gi÷a Ên §é D­¬ng vµ Th¸i B×nh D­¬ng ®Òu qua BiÓn §«ng. BiÓn §«ng cã hai h¶i c¶ng lín cña thÕ giíi lµ Hång K«ng ë cöa phÝa b¾c cña BiÓn §«ng vµ Singapore n»m ë cöa phÝa nam cña BiÓn. Khèi l­îng vËn chuyÓn qua BiÓn §«ng kh¸ lín, chØ tÝnh riªng dÇu löa ®· cã h¬n 90% nhu cÇu dÇu löa cña n­íc NhËt vËn chuyÓn qua biÓn nµy. N¬i ®©y tr­íc kia ®· tõng cã c¨n cø h¶i qu©n lín cña siªu c­êng trªn biÓn ®ã lµ c¨n cø h¶i qu©n cña Mü ë Subich (Philippin). BiÓn §«ng cã hai vÞnh lín lµ vÞnh B¾c Bé vµ vÞnh Th¸i Lan VÞnh B¾c Bé n»m ë phÝa t©y cña BiÓn §«ng, réng tõ kinh tuyÕn 105o36'E ®Õn 109055E tr¶i dµi tõ vÜ tuyÕn 170 N xuèng vÜ tuyÕn 210N. DiÖn tÝch cña vÞnh vµo kho¶ng 140.000 km2 ®Õn 160.000 km2 tuú theo c¸ch quy ®Þnh ph¹m vi. Chu vi cña vÞnh kho¶ng 1.950km, chiÒu dµi vÞnh lµ 496km, vÞnh cã chiÒu réng lín nhÊt lµ 314km. Trªn b¶n ®å thÕ giíi vÞnh B¾c Bé cßn cã tªn Tonkin gulf. VÞnh B¾c Bé ®­îc bao bäc bëi bê biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam ë phÝa t©y, bëi lôc ®Þa Trung Quèc ë phÝa b¾c vµ b¸n ®¶o L«i Ch©u cïng víi ®¶o H¶i Nam ë phÝa ®«ng. Bê vÞnh khóc khuûu vµ cã v« sè ®¶o ven bê, tËp trung chñ yÕu ë phÝa t©y b¾c vÞnh ven bê biÓnViÖt Nam, riªng phÇn vÞnh phÝa ViÖt Nam cã kho¶ng 1.300 ®¶o. §Æc biÖt cã ®¶o B¹ch Long VÜ cña ViÖt Nam n»m gÇn gi÷a vÞnh, cã diÖn tÝch kho¶ng 2,5 km2, c¸ch ®Êt liÒn ViÖt Nam kho¶ng 110km. ChiÒu dµi bê vÞnh phÝa ViÖt Nam tõ cöa s«ng B¾c Lu©n ®Õn mòi Lay kho¶ng 740km, bê vÞnh phÝa Trung Quèc tõ cöa s«ng B¾c Lu©n qua b¸n ®¶o L«i Ch©u tíi mòi Oanh Ca phÝa t©y ®¶o H¶i Nam kho¶ng 889km. Nguån n­íc chñ yÕu giao l­u víi vÞnh B¾c Bé qua cöa phÝa Nam víi BiÓn §«ng réng chõng 230 km ë n¬i hÑp nhÊt, mét phÇn nhá khèi n­íc trao ®æi qua eo biÓn Quúnh Ch©u, §«ng H¶i. Eo Quúnh Ch©u hoµn toµn thuéc vÒ Trung Quèc lµ mét eo biÓn hÑp, chç hÑp nhÊt kho¶ng 18 km vµ s©u kho¶ng 8 20m. VÞnh B¾c Bé lµ mét vÞnh n«ng ®é s©u trung b×nh vµo kho¶ng 40 - 50m, n¬i s©u nhÊt kho¶ng 100m. Khu vùc cã ®é s©u nhá h¬n 30m chiÕm diÖn tÝch kho¶ng 60% vÞnh. §Þa h×nh ®¸y biÓn t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng víi ®é dèc nhá, d¹ng lßng ch¶o nghiªng vÒ phÝa ®«ng nam (phÝa ®¶o H¶i Nam). Tõ cöa vÞnh trë ra BiÓn §«ng ®¸y thôt s©u xuèng tíi 1.000m vµ h¬n n÷a. VÞnh Th¸i Lan n»m ë phÝa t©y nam cña BiÓn §«ng. VÞnh ®­îc bao bäc bëi bê biÓn, ViÖt Nam, Campuchia, Th¸i Lan vµ Malasia. DiÖn tÝch vÞnh kho¶ng 293.000 km2, gÇn gÊp ®«i diÖn tÝch vÞnh B¾c Bé, chu vi vÞnh kho¶ng 2.300km, chiÒu dµi vÞnh 628km. VÞnh Th¸i Lan lµ mét vÞnh n«ng, ®é s©u lín nhÊt ë trung t©m vµo kho¶ng 80m vµ ®é s©u lín nhÊt ë cöa vÞnh kho¶ng 60m. Gãc trong cïng cña vÞnh lµ eo Bangkok cã d¹ng lâm h×nh ch÷ nhËt. C¸c ®¶o chÝnh trong vÞnh Th¸i Lan lµ Phó Quèc, quÇn ®¶o Thæ Chu, ®¶o Poulowai, ®¶o Kokut ë phÝa ®«ng vÞnh c¸c ®¶o Kotao, ®¶o Kophangan, Kosamui ë phÝa t©y vÞnh. 1.1.2. C¸c vïng biÓn thuéc quyÒn tµi ph¸n quèc gia cña ViÖt Nam B¶n ®å kinh tÕ chÝnh trÞ biÓn cña thÕ giíi vµ cña BiÓn §éng ®· vµ ®ang thay ®æi theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña LuËt BiÓn. C¨n cø vµo sù ph¸t triÓn cña LuËt BiÓn quèc tÕ, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ra "Tuyªn bè vÒ l·nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa cña ViÖt Nam" ngµy 12/5/1977 vµ tiÕp sau ®ã ngµy 12/11/1982 ra "Tuyªn bè vÒ ®­êng c¬ b¶n ven bê lôc ®Þa ViÖt Nam". Hai b¶n tuyªn bè rÊt quan träng nµy ®· chÝnh thøc ph©n chia vïng biÓn thuéc quyÒn tµi ph¸n quèc gia cña n­íc ta thµnh vïng néi thuû, vïng l·nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p, vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ vµ Ên ®Þnh thÒm lôc ®Þa cña n­íc ta.. Ngµy 23/6/1994 Quèc héi n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX ®· phª chuÈn C«ng ­íc Liªn HiÖp Quèc vÒ LuËt BiÓn n¨m 1982, biÓu thÞ quyÕt t©m cña n­íc ta cïng víi céng ®ång quèc tÕ x©y dùng mét trËt tù ph¸p lý c«ng b»ng khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn vµ hîp t¸c trªn biÓn trong khu vùc. §­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i n­íc ta thuéc lo¹i ®­êng c¬ së th¼ng. Trong ban Tuyªn bè quy ®Þnh ®­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu 9 réng l·nh h¶i ViÖt Nam ngµy 12/11/1982 n­íc ta míi quy ®Þnh ®­êng c¬ së ven bê lôc ®Þa, cßn ®­êng c¬ së cña c¸c quÇn ®¶o Hoµng Sa, Tr­êng Sa ë ngoµi kh¬i sÏ ®­îc c«ng bè sau (h×nh 2). §iÓm xuÊt ph¸t cña ®­êng c¬ së ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i n­íc ViÖt Nam lµ ®iÓm 0 - mét ®iÓm n»m trªn ranh giíi phÝa t©y nam cña vïng n­íc lÞch sö chung cña hai n­íc ViÖt Nam - Campuchia kÐo ®Õn ®iÓm A1 trªn hßn Nh¹n trong quÇn ®¶o Thæ Chu, thuéc tØnh Kiªn Giang, qua ®iÓm A2 thuéc hßn §¸ LÎ n»m ë ®«ng nam hßn Khoai thuéc tØnh Minh H¶i, ®Õn ®iÓm A3 ë hßn Tµi Lín, ®iÓm A4 ë hßn B«ng Lang, ®iÓm A5 ë hßn B¶y C¹nh trong nhãm quÇn ®¶o C«n §¶o, kÐo lªn ®iÓm A6 ë hßn H¶i thuéc nhãm ®¶o Phó Quý tØnh B×nh ThuËn,®Õn ®iÓm A7 ë trªn hßn §«i, tØnh Kh¸nh Hoµ, vµ ®iÓm A8 ë mòi §¹i L·nh, tØnh Phó Yªn, ®Õn ®iÓm A9 ë hßn ¤ng Can thuéc tØnh B×nh §Þnh, qua ®iÓm A10 ë ®¶o Lý S¬n thuéc tØnh Qu¶ng Ng·i ®Õn ®iÓm A11 ë ®¶o Cån Cá thuéc Qu¶ng TrÞ, vµ kÐo ®Õn ®iÓm gi÷a cña vÞnh B¾c Bé sÏ ®­îc c«ng bè sau. Theo Tuyªn bè nµy, nh÷ng ®iÓm cña ®­êng c¬ së c¸ch bê xa nhÊt lµ hßn Nh¹n kho¶ng 80 h¶i lý, hßn H¶i trªn 70 h¶i lý, C«n §¶o trªn 50 h¶i lý. C¸c ®o¹n ®­êng c¬ së th¼ng gi÷a hai ®iÓm liªn tiÕp dµi nhÊt lµ tõ hßn H¶i ®Õn C«n §¶o trªn 170 h¶i lý, tõ hßn H¶i ®Õn hßn §«i 160 h¶i lý, tõ hßn Nh¹n ®Õn hßn §¸ LÎ kho¶ng 100 h¶i lý. Tuy ®­êng c¬ së ven bê lôc ®Þa ViÖt Nam ®i qua mét sè ®¶o c¸ch xa bê tõ 50 ®Õn 80 h¶i lý vµ c¸ch xa nhau trªn 100 h¶i lý, nh­ng ®­êng c¬ së nµy vÉn phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña luËt ph¸p vµ thùc tiÔn quèc tÕ v× c¸c ®¶o cã nh÷ng lîi Ých kinh tÕ riªng biÖt mµ thùc tÕ vµ tÇm quan träng cña nh÷ng lîi Ých Êy ®· ®­îc qu¸ tr×nh sö dông l©u dµi chøng minh râ rµng vµ ®­êng c¬ së cña n­íc ta vÉn ch¹y theo xu thÕ chung cña bê biÓn. Däc theo d¶i ven biÓn n­íc ta cã nhiÒu mòi ®Êt nh« ra ngoµi biÓn, cã trªn 110 cöa s«ng, l¹ch lín nhá, cã nhiÒu vòng, vÞnh, cã c¸c ®¶o nhá vµ quÇn ®¶o n»m t­¬ng ®èi xa bê, nh­ng vÒ mÆt kinh tÕ, quèc phßng, lÞch sö, ®Þa lý hµnh chÝnh lu«n g¾n bã víi d¶i ven bê vµ ®Êt liÒn, lµ mét bé phËn l·nh thæ n­íc ViÖt Nam kh«ng thÓ t¸ch rêi. VÝ dô nh­ ®iÓm A1 trªn hßn Nh¹n lµ mét ®¶o nhá xa nhÊt cña quÇn ®¶o Thæ Chu n»m ngoµi kh¬i vïng biÒn t©y nam cña Tæ Quèc. Hßn Nh¹n cïng víi 8 hßn ®¶o lín nhá kh¸c häp thµnh quÇn ®¶o Thæ Chu g¾n bã chÆt chÏ víi ®Êt liÒn tõ bao ®êi nay vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng. Trong s¸ch "§¹i Nam nhÊt thèng chÝ" do Quèc sö qu¸n nhµ NguyÔn so¹n xong n¨m 1882 ®· 10 viÕt: "§¶o Thæ Chu ë ngoµi biÓn kh¬i huyÖn Hµ Ch©u, c¸ch bê hai ngµy r­ìi ®­êng, l¹i cã tªn lµ hßn Ch©u DÇu, chu vi chõng vµi tr¨m dÆm, c©y cèi xanh um, hang ®éng ©m u, s¶n xuÊt yÕn sµo, ®åi måi, vÝch, h¶i s©m, trªn cï lao cã d©n c­ ë". H×nh 2. §­êng c¬ së n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®¶o B×nh Nguyªn MALAIXIA ®¶o Cakman Ion Côc §o ®¹c vµ b¶n ®å Nhµ n­íc vÏ th¸ng 7-1987 Trung quèc CAMPUCHIA hµ néi H¶i phßng Nam §Þnh §. B¹ch Long VÜ ®¶o Phï LiÔn Vinh A10 ®¶o Lý S¬n A11.®¶o Cån Cá TH¸i lan ®¶o H¶i Nam ®¶o Hoµng Sa ®¶o Linh C«n ®¶o Tri T«n HuÕ §µ N½ng Quy Nh¬n A9.hßn «ng Cån A8.mòi §¹i L·nh Nha Trang QuÇn ®¶o Hoµng Sa Phan ThiÕt Tp Hå ChÝ Minh ®¶o Phó Quèc Vòng Tµu A6.hßn H¶i Minh H¶i Vïng n­íc lÞch sö C«n §¶o A5.hßn B¶y Canh A4.hßn §ång Lang A2.hßn §¸ LÎ A1.®¶o Thæ Chu ®¶o ®¶o Song Tö §«ng ®¶o Song Tö T©y ®¶o BÕn L¹c ®¶o S¬n Ca ®¶o Tr­êng Sa MALAIXIA b¸n ®¶o Malacca INDONEXIA Q.® Natuna B¾c ®. Palapan ®¸ Hoa Lau ®¶o Ba §×nh ®¶o Nam YÕt ®¶o An Bang §¸ §«ng hßn Nh¹n 11 Ba ®iÓm A2, A3, A4 n»m trªn ba hßn ®¶o B«ng Lang, B¶y C¹nh, Tµi Lín lµ nh÷ng ®iÓm nh« ra nhÊt cña quÇn ®µo C«n §¶o - mét quÇn ®¶o gåm 13 ®¶o lín nhá kh¸ trï phó, ®Êt ®ai mµu mì ..., d©n ViÖt hµng bao ®êi sinh sèng trªn ®¶o b»ng nghÒ ®¸nh b¾t h¶i s¶n vµ trång trät. Thêi Ph¸p thuéc, C«n §¶o lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn trùc thuéc mét tØnh trong ®Êt liÒn. N¨m 1979 do vai trß quan träng, gi÷a C«n §¶o vµ ®Êt liÒn Vòng Tµu, §Æc khu Vòng Tµu - C«n §¶o ®· ®­îc Nhµ n­íc thµnh lËp vµ hiÖn nay C«n §¶o lµ mét huyÖn thuéc tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu ®ang trë thµnh mét vïng kinh tÕ quan träng cña c¶ n­íc. Hßn H¶i n¬i cã ®iÓm A6 cña ®­êng c¬ së lµ hßn ®¶o ngoµi cïng cña nhãm ®¶o Phó Quý, gåm trªn 8 ®¶o vµ b·i c¹n lµ mét quÇn ®¶o giµu, vÒ tæ chøc lµ mét huyÖn thuéc tØnh B×nh ThuËn. QuÇn ®¶o n»m ë vÞ trÝ ¸n ng÷ con ®­êng biÓn vµo c¶ng Vòng Tµu vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. QuÇn ®¶o cã diÖn tÝch 32 km2, d©n sè ®«ng ®óc h¬n 15.000 ng­êi sinh sèng trong c¸c lµng xãm sÇm uÊt. D©n ë ®©y theo nghÒ ®i biÓn xa vµ næi tiÕng vÒ giái nghÒ c¸ mËp. Vïng biÓn néi thuû cña n­íc ViÖt Nam bao gåm a) Vïng biÓn n»m phÝa trong ®­êng c¬ së ven bê lôc ®Þa ViÖt Nam kÓ c¶ vïng vÞnh, cöa s«ng, vïng n­íc c¶ng biÓn. b) Vïng biÓn n»m phÝa trong ®­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i cña c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o cña hai quÇn ®¶o Tr­êng Sa vµ Hoµng Sa cña ViÖt Nam. c) C¸c vïng n­íc lÞch sö cña ViÖt Nam bao gåm phÇn vÞnh thuéc phÝa ViÖt Nam trong vÞnh B¾c Bé vµ vïng n­íc thuéc ViÖt Nam trong vïng n­íc lÞch sö cña hai n­íc ViÖt Nam vµ C¨mpuchia. Vïng n­íc lÞch sö cña ViÖt Nam tån t¹i ë hai vÞnh B¾c Bé vµ vÞnh Th¸i Lan: VÞnh B¾c Bé lµ mét vÞnh n»m s©u trong l·nh thæ cña n­íc Céng Hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam vµ n­íc CHND Trung Hoa. VÒ mÆt ®Þa lý - ®Þa chÊt, vÞnh B¾c Bé g¾n bã h÷u c¬ víi l·nh thæ ®Êt liÒn phÝa b¾c cña n­íc ta vµ ¸n ng÷ hÇu nh­ toµn bé vïng l·nh thæ quan träng nµy. Vïng biÓn vÞnh B¾c Bé cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi nÒn an ninh vµ quèc phßng cña n­íc ta. N¨m 1887 gi÷a toµn quyÒn Ph¸p vµ nhµ Thanh ®· ký c«ng ­íc vÒ biªn giíi, trong ®ã cã quy ®Þnh "kinh tuyÕn 105043' Paris (tøc lµ 108003'13" kinh ®«ng Greenwich) ®i qua mòi phÝa ®«ng ®¶o Trµ Cæ t¹o thµnh biªn giíi kÓ tõ ®iÓm ph©n v¹ch cuèi cïng mµ hai uû ban c¾m 12 mèc ®· v¹ch ra". ChÝnh quyÒn Ph¸p ë §«ng D­¬ng còng ®· cã c¸c quy ®Þnh vµ hµnh ®éng cô thÓ buéc c¸c tµu thuyÒn n­íc ngoµi ho¹t ®éng ë phÝa t©y ®­êng kinh tuyÕn trªn ph¶i ®¨ng ký vµ ®ãng thuÕ ... Sau n¨m 1954, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ hay nghiªn cøu khoa häc ë trong vÞnh gi÷a n­íc ta víi Trung Quèc còng ®· sö dông ®­êng kinh tuyÕn trªn lµm ®­êng ph©n chia ranh giíi trªn biÓn gi÷a c¸c quèc gia (h×nh 2a). Trªn c¬ së ®ã, Nhµ n­íc ta ®· quy ®Þnh r»ng phÇn vÞnh thuéc phÝa ViÖt Nam trong vÞnh B¾c Bé n»m ë phÝa t©y kinh tuyÕn 108003'13" lµ vïng n­íc lÞch sö theo chÕ ®é néi thuû cña n­íc Céng Hoµ XHCN ViÖt Nam. Sau nµy khi hai n­íc ®µm ph¸n x¸c ®Þnh chÝnh thøc ®­êng biªn giíi trong vÞnh, quy chÕ vïng n­íc trong vÞnh B¾c Bé sÏ ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ. Vïng n­íc lÞch sö ViÖt Nam - Campuchia ë vÞnh Th¸i Lan n»m gi÷a bê biÓn cña tØnh Kampot vµ ®¶o Wai cña Campuchia víi bê biÓn ®¶o Phó Quèc vµ nhãm ®¶o Thæ Chu cña ViÖt Nam ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ vïng n­íc lÞch sö trong hiÖp ®Þnh vÒ vïng n­íc lÞch sö cña hai n­íc ký ngµy 7/7/1982 (h×nh 2b). H×nh 2b B¶n ®å hiÖp ®Þnh vÒ vïng n­íc lÞch sö ViÖt Nam Campuchia 13 VÒ mÆt ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng biÓn nµy g¾n liÒn víi phÇn ®Êt liÒn cña hai n­íc ViÖt Nam vµ Campuchia, tõ l©u ®êi ®· thuéc vÒ hai n­íc. Nã cã mét vÞ trÝ quan träng, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nÒn an ninh quèc phßng cña c¸c tØnh miÒn T©y Nam Bé vµ c¸c tØnh ven biÓn miÒn Nam Campuchia. Trong khi ch­a x¸c ®Þnh ®­îc ®­êng biªn giíi quèc gia trªn biÓn trong vïng n­íc lÞch sö chung ViÖt Nam - Campuchia, hai n­íc cïng thùc hiÖn qu¶n lý vµ kiÓm so¸t trªn biÓn, viÖc ®¸nh b¾t vµ khai th¸c h¶i s¶n cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng vÉn ®­îc tiÕp tôc nh­ tËp qu¸n. Riªng viÖc khai th¸c c¸c lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c th× cÇn ph¶i cã sù bµn b¹c tho¶ thuËn gi÷a hai n­íc. L·nh h¶i lµ vïng biÓn n»m ngoµi l·nh thæ ®Êt liÒn vµ tiÕp liÒn víi néi thuû cña n­íc ven biÓn lµ n¬i chñ quyÒn n­íc ven biÓn ®ã ®­îc më réng ra ngoµi l·nh thæ néi thuû. Chñ quyÒn nµy më réng ra c¶ vïng trêi trªn l·nh h¶i còng nh­ ®èi víi ®¸y biÓn vµ lßng ®Êt d­íi ®¸y l·nh h¶i. ChiÒu réng l·nh h¶i theo C«ng ­íc LuËt BiÓn 1982 quy ®Þnh kh«ng v­ît qu¸ 12 h¶i lý kÓ tõ ®­êng c¬ së. V× vËy ®­êng ranh giíi phÝa ngoµi cña l·nh h¶i lµ ®­êng biªn giíi quèc gia trªn biÓn. L·nh h¶i ®­îc coi lµ mét bé phËn l·nh thæ cña n­íc ven biÓn. Theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc ta, l·nh h¶i cña ViÖt Nam lµ mét d¶i biÓn réng 12 h¶i lý tÝnh tõ ®­êng c¬ së nèi liÒn c¸c ®iÓm nh« ra nhÊt cña bê biÓn vµ c¸c ®iÓm ngoµi cïng cña c¸c ®¶o ven biÓn cña ViÖt Nam tÝnh tõ ngÊn n­íc thuû triÒu thÊp nhÊt trë ra. Trong vïng biÓn nµy nh÷ng ng­êi thùc hiÖn chñ quyÒn ®Çy ®ñ vµ toµn vÑn ®èi víi l·nh h¶i cña m×nh còng nh­ ®èi víi vïng trêi, ®¸y biÓn vµ lßng ®Êt d­íi ®¸y biÓn cña l·nh h¶i. TÝnh chÊt chñ quyÒn trong l·nh h¶i cã kh¸c víi tÝnh chÊt chñ quyÒn ë néi thuû. Trong néi thuû ta thùc hiÖn chñ quyÒn ®Çy ®ñ, tuyÖt ®èi vµ toµn vÑn. Cßn trong l·nh h¶i ta thùc hiÖn chñ quyÒn ®Çy ®ñ vµ toµn vÑn. Cã sù kh¸c nhau ®ã v× trong l·nh h¶i tµu thuyÒn c¸c quèc gia kh¸c ®­îc h­ëng quyÒn qua l¹i v« h¹i víi ®iÒu kiÖn lµ kh«ng x©m ph¹m ®Õn hoµ b×nh, an ninh, trËt tù vµ ph¶i t«n träng c¸c quy ®Þnh vÒ l·nh h¶i cña quèc gia ven bê. PhÇn l·nh h¶i cña c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o cña hai huyÖn Hoµng Sa thuéc tØnh Qu¶ng Nam - §µ N½ng vµ huyÖn Tr­êng Sa thuéc tØnh Kh¸nh Hoµ sÏ 14 ®­îc c«ng bè sau (h×nh 3). Vïng tiÕp gi¸p l·nh h¶i ViÖt Nam lµ mét vïng biÓn n»m ngoµi vµ tiÕp liÒn víi l·nh h¶i ViÖt Nam cã chiÒu réng lµ 12 h¶i lý vµ hîp víi l·nh h¶i t¹o thµnh mét vïng biÓn réng 24 h¶i lý tÝnh tõ ®­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i. N­íc ta thùc hiÖn sù kiÓm so¸t vµ ng¨n ngõa cÇn thiÕt ë vïng tiÕp gi¸p l·nh h¶i cña m×nh nh»m môc ®Ých b¶o vÖ an ninh, b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi h¶i quan, thuÕ kho¸, b¶o ®¶m sù t«n träng c¸c quy ®Þnh vÒ y tÕ, vÒ di c­, nhËp c­ trªn l·nh thæ hoÆc trong l·nh h¶i ViÖt Nam. So víi c¸c quy ®Þnh cña C«ng ­íc vÒ LuËt BiÓn 1982 vµ cña c¸c quèc gia ven biÓn kh¸c, do t×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm riªng cña n­íc ta, ChÝnh phñ ta ®· quy ®Þnh viÖc kiÓm so¸t cÇn thiÕt trong vïng tiÕp gi¸p ®èi víi ng­êi vµ tµu thuyÒn n­íc ngoµi nh»m ng¨n ngõa vµ trõng trÞ nh÷ng vô vi ph¹m ®èi víi ph¸p luËt cña ViÖt Nam vÒ an ninh vµ di c­ tõ ®Êt liÒn hay trong néi thuû vµ l·nh h¶i cña n­íc ta. Vïng tiÕp gi¸p l·nh h¶i ®ång thêi n»m trong ph¹m vi vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ nªn ngoµi nh÷ng néi dung ph¸p lý ®· quy ®Þnh cho vïng tiÕp gi¸p l·nh h¶i ®· nãi ë trªn, nã cßn chÞu sù chi phèi hoµn toµn cña nh÷ng néi dung ph¸p lý ®· quy ®Þnh cho vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ. Trong b¶n Tuyªn bè 12/5/1977. ChÝnh phñ ta quy ®Þnh vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam tiÕp liÒn víi l·nh h¶i ViÖt Nam vµ hîp víi l·nh h¶i ®ã thµnh mét vïng biÓn réng 200 h¶i lý tÝnh tõ ®­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i ViÖt Nam. Nh­ vËy, bÒ réng cña vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ thùc sù chØ lµ 188 h¶i lý, b¾t ®Çu tõ ranh giíi ngoµi l·nh h¶i. Trong vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ, ng­êi n­íc ta cã ®Çy ®ñ c¸c quyÒn do C«ng ­íc vÒ LuËt BiÓn 1982 quy ®Þnh . N­íc ta cã chñ quyÒn hoµn toµn ®èi víi c¸c quyÒn lîi vÒ kinh tÕ trong vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ, nh­ng ta còng vÉn ®Ó cho tµu thuyÒn vµ m¸y bay n­íc ngoµi tù do hµng h¶i vµ hµng kh«ng vµ cã thÓ cho phÐp c¸c nhµ khoa häc cña c¸c n­íc kh¸c tiÕn hµnh nghiªn cøu trong vïng ®Æc quyÒn theo nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ C«ng ­íc míi vÒ LuËt BiÓn ®· trï ®Þnh, NghÞ ®Þnh 242 H§BT cña Héi ®ång Bé tr­ëng ViÖt Nam ngµy 05/8/1991 ®· quy ®Þnh chi tiÕt. C«ng ­íc vÒ LuËt BiÓn 1982 ®· ®­a ra mét ®Þnh nghÜa míi vÒ thÒm lôc ®Þa. ThÒm lôc ®Þa cña mét quèc gia ven biÓn bao gåm ®¸y biÓn vµ lßng ®Êt d­íi ®¸y biÓn thuéc phÇn kÐo dµi tù nhiªn cña l·nh thæ ®Êt liÒn vµ c¸c h¶i ®¶o cña quèc gia ven biÓn tÝnh tõ ranh giíi phÝa ngoµi cña l·nh h¶i cho tíi bê 15 ngoµi cña r×a lôc ®Þa. Bê ngoµi cña r×a lôc ®Þa ®­îc x¸c ®Þnh theo nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. H×nh 3. Mét sè ®¶o, b·i ®¸ chÝnh cña quÇn ®¶o Hoµng Sa Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· quy ®Þnh : thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam bao gåm ®¸y biÓn vµ lßng ®Êt d­íi ®¸y biÓn thuéc phÇn kÐo dµi tù nhiªn cña lôc ®Þa ViÖt Nam, më réng ra ngoµi l·nh h¶i ViÖt Nam cho ®Õn bê ngoµi cña r×a lôc ®Þa. N¬i nµo bê biÓn ngoµi cña r×a lôc ®Þa c¸ch ®­êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh l·nh h¶i ViÖt Nam kh«ng ®Õn 200 h¶i lý th× thÒm lôc ®Þa Êy ®­îc më réng ra 200 h¶i lý ®­êng c¬ së. N­íc ViÖt Nam cã chñ quyÒn hoµn toµn vÒ mÆt th¨m dß vµ khai th¸c, b¶o vÖ vµ qu¶n lý c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn ë thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam. Khi nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam, chóng ta cßn cÇn chó ý tíi mét vïng réng lín kh«ng ph¶i lµ biÓn riªng cña mét quèc gia, ®ã lµ biÓn c¶, mµ cã ng­êi gäi lµ biÓn c«ng hay biÓn quèc tÕ. Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t, ®©y lµ vïng 16 biÓn n»m ngoµi c¸c vïng biÓn thuéc quyÒn tµi ph¸n quèc gia. TÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu ®­îc h­ëng c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ngang nhau, kh«ng kÓ lµ n­íc cã biÓn hay kh«ng cã biÓn. Theo C«ng ­íc 1982, ViÖt Nam cã quyÒn tham gia vµo viÖc khai th¸c ®¸y ®¹i d­¬ng vïng biÓn quèc tÕ. NÕu kh«ng tham gia trùc tiÕp khai th¸c còng cã quyÒn ®­îc h­ëng tÊt c¶ nh÷ng lîi Ých do viÖc céng ®ång quèc tÕ khai th¸c ®¸y ®¹i d­¬ng ®em l¹i. 1.1.3. QuÇn ®¶o Hoµng Sa - Tr­êng Sa VÞ trÝ ®Þa lý vµ tÇm quan träng cña hai quÇn ®¶o Hoµng Sa - Tr­êng Sa Hai quÇn ®¶o mµ c¸c b¶n ®å hµng h¶i quèc tÕ ngµy nay ghi lµ Parcels vµ Sprathy hay Sratly chÝnh lµ quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ quÇn ®¶o Tr­êng Sa cña ViÖt Nam ®· tõ l©u ®êi. Thêi x­a c¸c nhµ hµng h¶i hiÓu biÕt vÒ Hoµng Sa vµ Tr­êng Sa cßn rÊt m¬ hå ch­a chÝnh x¸c, hä chØ biÕt cã mét khu vùc réng lín gi÷a BiÓn §«ng gåm c¸c b·i, côm ®¸ ngÇm nguy hiÓm cho c¸c tµu thuyÒn. Tõ thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XVII