Y khoa, dược - Những thiết kế nghiên cứu trong dịch tễ học

Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] MỤC TIÊU BÀI HỌC  Liệt kê đƣợc những thiết kế nghiên cứu cơ bản.  Trình bày đƣợc bản chất, nội dung của từng loại thiết kế.  Trình bày đƣợc thiết kế nghiên cứu can thiệp. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 2 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU “một kế hoạch mô tả chi tiết những bước cơ bản để xác định đối tượng nghiên cứu, phương pháp thu thập, phân tích, và lý giải những dữ kiện nhằm mô tả về bệnh trạng, hoặc suy diễn về nguyên nhân của bệnh, hoặc kết luận về hiệu quả của một biện pháp can thiệp sức khỏe” 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 3 CÁC THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU QUAN SÁT CAN THIỆP MÔ TẢ PHÂN TÍCH Báo Cáo Ca, hàng loạt ca Cắt ngang mô tả NC tương quan Bệnh- chứng Đoàn hệ: -TIỀN CỨU - HỒI CỨU Thử nghiệ m lâm sàng Thử nghiệ m thực địa Thử nghiệm Can thiệp cộng đồng Cắt ngang phân tích 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 4 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] MỤC ĐÍCH CỦA DTH MÔ TẢ  Mô tả tình trạng sức khoẻ, đánh giá xu thế bệnh tật của cộng đồng  Cung cấp dữ liệu cơ bản cho việc định kế hoạch chăm sóc sức khoẻ, đánh giá hiệu quả các kế hoạch, dịch vụ y tế .  Xác định vấn đề sức khoẻ từ đó hình thành giả thuyết về sự xuất hiện bệnh. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 5 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected]  Điều tra cắt ngang (điều tra số hiện mắc), tình trạng bệnh tật và tiếp xúc đƣợc ghi nhận cùng một lúc, cho hình ảnh chụp nhanh về bệnh tật của cộng đồng trong một thời điểm.  Cung cấp những thông tin rất có giá trị cho các nhà quản lý y tế trong việc đánh giá về tình hình bệnh tật, các yếu tố có liên quan và các nhu cầu y tế của cộng đồng . 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 6 DỊCH TỄ HỌC MÔ TẢ Nghiên cứu điều tra cắt ngang Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected]  Loại nghiên cứu mô tả thƣờng dùng (khảo sát, điều tra) thực hiện trên một dân số  Số đo để mô tả là tỷ lệ (tỷ lệ hiện mắc).  Hai yếu tố “bệnh” và “tiếp xúc” (phơi nhiễm) cùng đƣợc ghi nhận cùng một lúc  Mô tả sự phân bố bệnh tật và các yếu tố liên quan với bệnh tật trong dân số  (Có thể khảo sát mối liên quan giữa hiện tƣợng sức khỏe và yếu tố tiếp xúc  cắt ngang phân tích) 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 7 DỊCH TỄ HỌC MÔ TẢ Nghiên cứu điều tra cắt ngang Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] Ƣu điểm:  Mô tả tình hình sức khỏe trong cộng đồng  Hình thành giả thuyết  Ít tốn thời gian, chi phí  Nếu yếu tố phơi nhiễm bất biến hay xác định xuất hiện trƣớc, có thể kết luận quan hệ nhân quả Hạn chế:  Không xác định dƣợc trình tự thời gian phơi nhiễm và hậu quả nên không xác định đƣợc mối quan hệ nhân quả 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 8 DỊCH TỄ HỌC MÔ TẢ Nghiên cứu điều tra cắt ngang Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH  Là một ngành khoa học sử dụng phƣơng pháp dịch tễ để khảo sát mối quan hệ nhân quả do việc tiếp xúc (phơi nhiễm) với một yếu tố gây bệnh và sự phát triển một căn bệnh.  Các nghiên cứu áp dụng PP DTH phân tích nhằm xác định yếu tố quyết định làm phát triển một bệnh/kết cuộc sức khỏe nào đó. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 9 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] - Nghiên cứu quan sát, phân tích. - Bắt đầu bằng cách xác định nhóm bệnh, và nhóm chứng, rồi hồi cứu để tìm yếu tố phơi nhiễm. - So sánh tỉ lệ phơi nhiễm giữa một nhóm bệnh, và nhóm chứng (nhóm so sánh) - P E+ / D+ ~ P E+ / D- - OR (Odds ratio) 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 10 DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH Nghiên cứu bệnh chứng Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 11 Dân số nghiên cứu B + B - PN+ PN- t2 : Bắt đầu t1 : Tìm nguyên nhân PN+ PN- DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH Nghiên cứu bệnh chứng Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected]  Cách tiếp cận ngƣợc với NC bệnh chứng: Từ một dân số nghiên cứu bao gồm những người chưa mắc bệnh, các đối tƣợng nghiên cứu đƣợc xếp vào các nhóm có hoặc không có phơi nhiễm với một yếu tố nguyên nhân.  Đƣợc theo dõi theo thời gian để phát hiện những trƣờng hợp bệnh mới.  Dân số nghiên cứu là dân số nguy cơ, và những trƣờng hợp bệnh xảy ra sau đó là những trƣờng hợp bệnh mới. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 12 DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH Nghiên cứu đoàn hệ Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 13 Dân số nghiên cứu PN+ B + B- t1 : Bắt đầu t2 : Phát hiện bệnh PN- B + B- DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH Nghiên cứu đoàn hệ - Thích hợp cho bệnh hiếm hoặc thời gian ủ bệnh dài - Nhanh, ít tốn kém - Nhiều YT phơi nhiễm cho 1 bệnh - Không đòi hỏi cỡ mẫu lớn - Thích hợp YTPN hiếm - Theo dõi trình từ thời gian quan hệ nhân-quả - Theo dõi nhiều kết cuộc cùng lúc - Đo lƣờng trực tiếp YTNC - Cohort tiền cứu ít sai lệch trong đánh giá kết cuộc 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 14 DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH So sánh NC bệnh chứng và NC đoàn hệ BỆNH CHỨNG ĐOÀN HỆ - Không phù hợp YTPN hiếm - Không tính trực tiếp tỷ suất mới mắc - Khó định liên hệ thời gian PN-bệnh - Dễ sai lệch lƣa chọn, hồi tƣởng - Không phù hợp bệnh hiếm - Tốn nhiêu thời gian, tiền - Hồi cứu cần tính sẵn có data cần thu thập - Đo lƣờng trực tiếp YTNC - Dễ mất theo dõi 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 15 DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCH So sánh NC bệnh chứng và NC đoàn hệ BỆNH CHỨNG ĐOÀN HỆ Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] NGHIÊN CỨU CAN THIỆP  Bản chất của nghiên cứu can thiệp là một nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu.  Đối tƣợng nghiên cứu đƣợc chia ngẫu nhiên thành hai nhóm, một nhóm đƣợc can thiệp và một nhóm không đƣợc can thiệp.  Tỉ suất của tác dụng mong đợi sẽ đƣợc so sánh giữa hai nhóm có và không có can thiệp. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 16 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] 15/05/2015 Chƣơng i. mở đầu 17 Dân số nghiên cứu CT- HQ+ CT+ Phân HQ– HQ+ HQ– bổ nhiên ngẫu t1 Bắt đầu t2 Phát hiện hiệu quả DỊCH TỄ HỌC CAN THIỆP Nghiên cứu can thiệp Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] CÁC LOẠI NGHIÊN CỨU CAN THIỆP 1. Thử nghiệm lâm sàng (thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng) - Đối tƣợng: bệnh nhân - Mục đích: nhằm xác định hiệu quả của một thuốc hay phương pháp điều trị. - Chia thành hai nhóm có và không có can thiệp. - Lƣu ý vấn đề y đức trong quá trình nghiên cứu. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 18 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] CÁC LOẠI NGHIÊN CỨU CAN THIỆP 2. Thử nghiệm phòng bệnh - Đối tƣợng: ngƣời khỏe mạnh có nguy cơ mắc bệnh. - Mục đích: đánh giá tác dụng của một tác nhân hoặc một phƣơng pháp phòng bệnh. - Chia nhóm có và không có phơi nhiễm với yếu tố nghiên cứu. 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 19 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] CÁC LOẠI NGHIÊN CỨU CAN THIỆP 2. Thử nghiệm phòng bệnh - Có 2 loại:  Thử nghiệm thực địa  Thử nghiệm cộng đồng 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 20 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] NHỮNG CÂN NHẮC TRONG NGHIÊN CỨU CAN THIỆP  Đạo đức  Khả năng thực hiện  Giá thành 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 21 Hoàng Thị Phƣơng Trang Trƣờng Đại học Công nghệ Đồng Nai 01278792929 [email protected] 15/05/2015 CHƢƠNG IV. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 1