Bài giảng môn Triết học - Chương 8: Triết học về con người

Chương 8 TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI • 1. Khái lược các quan điểm triết học về con người trong lịch sử • 2. Quan điểm triết học Mác – Lênin về con người • 3. Vấn đề con người trong tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh • 4. Vấn đề phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay 206 1. Khái lược các quan điểm triết học về con người trong lịch sử a) Quan niÖm vÒ con ngêi trong triÕt häc Ph¬ng ®«ng Nho gi¸o Bản tính con người là thiện PHÁP GIA Bản tính con người là ác PhËt gi¸o Danh và Sắc b) Quan niệm về con người trong triết học phương Tây Hy l¹p cæ ®¹i: Thông Thái Con người là tổng số các nguyên tử Con người là tổng thể các con số có Linh hồn và thể xác THỜI KỲ TRUNG CỔ: Uyên bác + Đạo đức CON NGƯỜI LÀ SẢN PHẨM CỦA THƯỢNG ĐẾ THỜI KỲ PHỤC HƯNG: Nhân văn + Khoa học CON NGƯỜI LÀ THỰC THẾ CÓ LÝ TÍNH CON NGƯỜI LÀ THỰC THẾ BIẾT TƯ DUY TRIẾT HỌC CỔ ĐIỂN ĐỨC HÊGHEN CON NGƯỜI LÀ HIỆN THÂN CỦA TINH THẦN TUYỆT ĐỐI PHOI-Ơ-BẮC CON NGƯỜI LÀ SẢN CỦA GIỚI TỰ NHIÊN Trước triết học Mác hoặc là tuyệt đối mặt tinh thần, hoặc là coi trọng thể xác và đều không thấy được bản chất xã hội của con người c) Quan niệm về con người trong một số trào lưu triết học ngoài mác-xít đương đại • -Triết học nhân bản: NC con người từ bản chất tự nhiên sinh học để tìm giá trị tối cao. • Triết học hiện sinh: con người cô đơn, cô độc cần được giải thoát khỏi cộng đồng để đến với hiện sinh đích thực. • Chủ nghĩa thực chứng: con người TN, phi LS • Thuyết nhân bản trong tôn giáo hiện đại: Bí ẩn • Chủ nghĩa Phrớt: bản năng vô thức 2. Quan điểm triết học Mác - Lênin về con người • a) Khái niệm • Con người là một thực thể tự nhiên mang bản tính người (C.Mác, Bản thảo Kinh tế Triết học năm 1844) • Bản tính TN của con người : • Con người là kết quả của sự tiến hóa và phát triển lâu dài của giới TN; • Con người là một bộ phận của giới TN và giới tự nhiên là thân thể vô cơ của con người vì thế giới TN có vai trò quan trọng với sự tồn tại và phát triển của con người Bản tính XH của con người: • Xét nguồn gốc hình thành thì nguồn gốc trực tiếp và chủ yếu của con người là lao động và ngôn ngữ (N. tố XH). • Trong quá trình tồn tại và phát triển của mình, con người sống chủ yếu bằng phương thức XH (PTSX), và chỉ tồn tại, phát triển nhờ các quan hệ XH. b. Các phương diện tiếp cận nguồn gốc, bản chất con người C.Mác viết: “Bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hoà những mối quan hệ xã hội”. (C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, tập 3, Nxb CTQG, HN, tr.11) C.Mác (1818 – 1883) N1-C14-T14 - Đời sống XH của con người xét về bản chất là có tính thực tiễn. Mọi bí ẩn liên quan đến con người chỉ có thể lý giải thông qua hoạt động thực tiễn và hiểu biết về hoạt động thực tiễn của họ. - Trong quá trình hoạt động thực tiễn, con người sống chủ yếu bằng phương thức XH (PTSX), và chỉ tồn tại, phát triển nhờ các quan hệ XH. - XH là biểu hiện tổng số các mối quan hệ và liên hệ cá nhân; chỉ thông qua các quan hệ XH con người mới hoàn thiện và phát triển bản tính người của mình. *“Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa những quan hệ XH” • Sự hình thành, phát triển con người là một quá trình gắn liền với lịch sử sản xuất vật chất. • Lao động là điều kiện chủ yếu quyết định sự hình thành, phát triển của con người. Sáng tạo là thuộc tính tối cao của con người. • Con người là một chỉnh thể thống nhất giữa mặt sinh học và mặt xã hội. • Các yếu tố và mối quan hệ giữa mặt sinh học và mặt xã hội; cơ chế di truyền và hoạt động xã hội của con người. *Sự thống nhất giữa con người giai cấp và con người nhân loại • Tính nhân loại: thể hiện ở những giá trị văn hóa chung: nhân đạo, dân chủ, công bằng XH, hòa bình và bảo vệ môi trường sinh thái • Tính giai cấp: mỗi người đều mang địa vị kinh tế xã hội của GC mình • Tính giai cấp và nhân loại trong con người vừa có sự thống nhất và khác biệt • Con người tạo ra lịch sử một cách có ý thức c) Hiện tượng tha hóa và vấn đề giải phóng con người • Tha hóa về lao động dẫn đến tha hóa con người và nảy sinh quan hệ bóc lột, đánh mất nhân tính. • Xóa bỏ tha hóa là điều kiện để trả cho con người về đúng vị trí của họ thành công dân của nhà nước, thành người với tư cách pháp nhân. * Vấn đề giải phóng con người • - Con người mong muốn được bình đẳng, phát triển toàn diện đó là mục đích tự thân. • - Làm chủ tự nhiên, xã hội và bản thân – con người trở thành tự do. • Vương quốc của tự do chỉ bắt đầu khi chấm dứt thứ lao động do cần thiết. 3. Vấn đề con người trong tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh • a) Quan niệm con người trong triết luận Hồ Chí Minh • Con người là một chỉnh thể thống nhất giữa mặt sinh học và mặt xã hội, chủ thể của các mối quan hệ xã hội - lịch sử, chủ thể sáng tạo và hưởng thụ các giá trị vật chất và tinh thần của xã hội. • Vấn đề lợi ích • Vấn đề giai cấp, dân tộc và nhân loại b) Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng và tiến bộ xã hội • Con người, tự do và hạnh phúc của con người là vấn đề trung tâm trong triết luận Hồ Chí Minh • Con người là vốn quý nhất, thương yêu vô hạn và tin tưởng tuyệt đối vào con người • c) Phương thức phát huy, sử dụng vai trò động lực con người trong triết luận Hồ Chí Minh • Sử dụng con người • Vấn đề lợi ích • Phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo 4. Vấn đề phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay • a) Quan niệm triết học về nhân tố con người • - Nhân tố con người: là hệ thống các thuộc tính, các đặc trưng quy định vai trò chủ thể tích cực, tự giác, sáng tạo của con người, bao gồm một chỉnh thể thống nhất giữa mặt hoạt động với tổng hoà những đặc trưng về phẩm chất, năng lực của con người trong quá trình phát triển lịch sử. • - Nhân tố con người là cội nguồn của sự phát triển và mọi nền văn minh xã hội. b) Phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay ✓- Sự nghiệp đổi mới đặt con người vào vị trí trung tâm - vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển. ✓-Vấn đề chiến lược con người ở Việt Nam hiện nay. Con người VN vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước “phát huy tối đa nhân tố con người; coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển” (ĐH XI) *Những động lực cơ bản phát huy nhân tố con người trong đổi mới đất nước hiện nay. • + Lợi ích với tính cách là một động lực tích cực hoá nhân tố con người. Vấn đề giải quyết hài hòa các mối quan hệ lợi ích, thực hiện công bằng xã hội trong sự nghiệp đổi mới hiện nay. • + Dân chủ với tính cách là một động lực tích cực hoá nhân tố con người. Vấn đề dân chủ hoá mọi mặt đời sống xã hội trong sự nghiệp đổi mới hiện nay. • + Trí tuệ - động lực bên trong của tính tích cực, tự giác, sáng tạo con người. Giáo dục – Đào tạo với vấn đề phát triển trí tuệ và nền tảng thể chất của con người Việt Nam hiện nay. •