Giáo trình Vi nhân giống một số loài hoa

trường dính trên miệng ống nghiệm, nếu bị dính phải lau sạch. Bước 6. Làm nút bông cho các ống nghiệm, chai thủy tinh đã có môi trường. - Lấy một lượng bông vừa đủ sao cho nút bông sau khi làm xong không quá chặt hay quá lỏng, phần nút bông trong ống nghiệm, chai thủy tinh tròn đều, phần ngoài không bị xơ, kích thước nút bông bên trong ống nghiệm từ 3-4cm, kích thước bên ngoài 2-3cm Bước 7: Chuyển các ống nghiệm hoặc bình thủy tinh có môi trường vào nồi khử trùng Bước 8: Khử trùng môi trường Các ống, chai môi trường sau khi đã được làm nút bông xong được đưa vào nồi hấp khử trùng. Mục đích để tiêu diệt hoàn toàn các nguồn nhiễm tạp trong môi trường, môi trường sau khi hấp khử trùng xong phải đảm bảo vô trùng tuyệt đối và không làm giảm chất lượng môi trường. Chế độ hấp khử trùng: thiết bị khử trùng thường áp dụng là nồi hấp autoclave ở nhiệt độ 1210C trong 30 phút. Sau khi quá trình hấp thanh trùng kết thúc, lắc đều môi trường trước khi để cố định tại một vị trí sạch sẽ. 2. Tiến hành vi nhân giống hoa hồng môn Cây hoa hồng môn (Anthurium sp.) là giống cây lớn nhất thuộc họ ráy Araceae với khoảng 600 loại phân bố ở vùng Trung và Nam Mỹ. Đây là cây hoa đẹp, sang trọng và đa dạng về màu sắc cũng như hình dáng của hoa. Hồng môn được trồng trong chậu dùng trang trí trong nhà, công viên, vườn hoa hoặc trồng sản xuất hoa cắt cành trong thương mại. Sản xuất hoa hồng môn cắt cành đã đem lại một nguồn lợi lớn đối với một số nơi trên thế giới như: Hà Lan, Nhật Bản, MỹCây hoa hồng môn đã được nhập trồng tại Đà Lạt từ nhiều năm trước, tuy nhiên số lượng giống còn ít, hình dáng cây, hoa cũng như màu sắc hoa 44 chưa được phong phú và đa dạng. Mặc dù ngày nay nhiều giống hoa mới đã được nhập trồng tại Việt Nam nhưng thị trường hoa hồng môn vẫn khá ổn định và tiếp tục được mở rộng. Gần đây, một số tổ chức và cá nhân đã đứng ra nhập một số giống hồng môn mới về trồng phục vụ nhu cầu trong nước cũng như xuất khẩu. Tuy nhiên giá thành nhập cây giống khá cao, khó có thể sản xuất trên diện rộng. Bằng phương pháp nhân giống hồng môn từ lá cho phép nhân nhanh một số lượng lớn cây giống hồng môn đồng nhất với giá thành hạ, có thể cung cấp cây giống cho các nhà trồng hoa thương mại để phát triển trồng hoa trên diện rộng. 2.1. Giai đoạn chuẩn bị Đây là giai đoạn quan trọng quyết định toàn bộ quy trình nhân giống invitro. Mục đích của giai đoạn này là phải tạo được nguyên liệu thực vật vô trùng để đưa vào nuôi cấy. Mẫu đưa từ bên ngoài vào phải đảm bảo các yêu cầu sau: tỷ lệ nhiễm thấp; tỷ lệ sống cao; tốc độ sinh trưởng nhanh. Kết quả của giai đoạn này phụ thuộc vào cách lấy mẫu, nồng độ và thời gian xử lý diệt khuẩn. Vật liệu thường được chọn và đưa vào nuôi cấy hồng môn là: mô lá non và bông mỡ. Chế độ khử trùng mẫu cây tốt nhất là khử trùng bằng dung dịch NaOCl 2% và HgCl 0,1% với các khoảng thời gian tối ưu cho từng loại mô khác nhau: + Mô lá non NaOCl (2%) trong 10 phút + Bông mỡ khử trùng trong NaOCl (2% )trong 15 phút và HgCl2 (0,1%) trong 3 phút.Tỷ lệ sống đạt 24,9%. 2.2. Tái sinh mẫu nuôi cấy Nguồn mẫu ban đầu đã khử trùng được đưa vào môi trường tạo callus. Môi trường tạo callus tốt nhất cho cả mẫu lá và bông mỡ là khoáng theo công thức Nistch cải tiến bổ sung: 1,5ppmBAP+ 1,0ppm Adenin + 0,1ppm 2,4D Khi nuôi trong điều kiện tối hoàn toàn. Tỷ lệ mẫu tạo callus là rất cao ở mô lá là 97,8%, ở bông mỡ là 95,6%. 45 Callus tạo ra sẽ được cấy chuyển sang môi trường tái sinh chồi. Môi trường thích hợp nhất cho hồng môn là Nistch cải tiến +1,5ppm BA. tỷ lệ tái sinh chồi là 12,5%. 2.3. Giai đoạn nhân nhanh chồi Mục đích của giai đoạn này là tạo hệ số cao nhất. Chính vì thế giai đoạn này được coi là giai đoạn then chốt của quá trình nuôi cấy. Chồi hồng môn tái sinh được cắt và đưa sang môi trường nhân nhanh. Môi trường nhân nhanh thích hợp nhất là: MS +2mg/lBAP +0,2mg/lIAA+1mg/lB1+100ml/lCW+1g/lTHT+5g/l Agar Số lần nhân nhanh nên hạn chế ở 4-5 lần 2.4. Tạo cây hoàn chỉnh Các chồi hồng môn cao khoảng 2-3 cm được chuyển sang môi trường ra rễ. Thường sau 1tháng, các chồi riêng lẻ này sẽ ra rễ và trở thành cây hoàn chỉnh. Ở giai đoại này người ta bổ sung vào môi trường nuôi cấy các chất điều hoà sinh trưởng thuộc nhóm auxin, là nhóm hormon thực vật quan trọng có chức năng tạo rễ phụ từ mô nuôi cấy. Môi trường tạo cây hoàn chỉnh tốt nhất với các chồi hồng môn là: MS+ 0,5mg/l NAA+ 5g/l Agar 2.5. giai đoạn đƣa cây ra đất Đây là giai đoạn cuối cùng của quá trình và nó quyết định khả năng ứng dụng của quá trình nhân giống invitro trong thực tiễn sản xuất. Đây là giai đoạn chuyển cây từ môi trường dị dưỡng sang môi trường tự dưỡng hoàn toàn. Do đó phải đảm bảo các điều kiện ngoại cảnh thích hợp để cây có thể đạt tỷ lệ sống cao trong vườn ươm cũng như trong ruộng sản xuất. Cây trong ống nghiệm khi đạt chiều cao 5-7 cm, có 3-5 lá với bộ rễ tốt sẽ được rút ra khỏi ống nghiệm, rửa sạch agar và xử lý qua thuốc trừ nấm (thường dùng Daconil 0.5 %). Sau đó, cây được trồng trong dớn, xơ dừa hoặc hỗn hợp gồm 60% vỏ trấu và 40% tro trấu. Tỷ lệ cây sống sau ống nghiệm sau 2 tháng là 100%. Cây ra hoa sau 12 tháng. Bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào, chúng ta có thể nghiên cứu thành công quy trình nhân giống cây hồng môn Anthurium andreanum L. từ lá với thời gian khoảng 10-12 tháng. Trong đó: tạo callus (2 tháng), nhân callus (4 46 tháng), tái sinh chồi (3 tháng) và tái sinh rễ (1.5 tháng). Tỷ lệ cây sống sau ống nghiệm cao, cây ra hoa sau 12 tháng. C. Bài tập và sản phẩm thực hành của học viên Bài tập 1: Thực hành pha chế các loại môi trường vi nhân giống cho hoa hồng môn - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ pha chế một loại môi trường vi nhân giống cho hoa hồng môn - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả sản phẩm cần đạt được: + Pha chế được môi trường vi nhân giống cho hoa hồng môn theo đúng quy trình + Môi trường sau khi pha chế đủ tiêu chuẩn để sử dụng Bài tập 2: Thực hành nuôi cấy khởi đầu hoa hồng môn? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ nuôi cấy khởi đầu cho 5 lá hồng môn - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được mảnh lá đạt tiêu chuẩn để nuôi cấy + Thực hiện nuôi cấy khởi đầu đúng với quy trình + Mẫu sau khi cấy đảm bảo tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 3: Thực hành nhân nhanh chồi hoa hồng môn? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ cấy chuyền, nhân nhanh 5 bình mẫu - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình mẫu đạt tiêu chuẩn để nhân nhanh + Thực hiện nhân nhanh chồi đúng với quy trình 47 + Mẫu sau khi cấy đảm bảo hệ số nhân, chất lượng chồi, tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 4: Thực hành tạo cây hoàn chỉnh cho chồi hoa hồng môn nuôi cấy? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ tạo cây hoàn chỉnh cho 5 bình chồi mẫu - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình mẫu đạt tiêu chuẩn + Thực hiện tạo cây hoàn chỉnh đúng với quy trình + Mẫu sau khi cấy đảm bảo tỷ lệ ra rễ, số lượng rễ, chất lượng rễ, tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 5: Thực hành ra cây và chăm sóc mầm hoa hồng môn tại vườn ươm? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ ra cây và chăm sóc cho 5 bình hồng môn đã có cây hoàn chỉnh - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình cây hoàn chỉnh đạt yêu cầu ra cây + Thực hiện ra cây và chăm sóc cây mầm ở vườn ươm đúng với quy trình + Cây mầm sau khi ra cây đảm bảo tỷ lệ sống và chất lượng cây con xuất vườn D. Ghi nhớ: Cần chú ý một số nội dung trọng tâm: - Môi trường vi nhân giống hoa hồng môn - Quy trình vi nhân giống hoa hồng môn 48 Bài 5: Vi nhân giống hoa cúc Mã bài: MĐ 05 – 05 Mục tiêu Sau khi học xong học viên có khả năng: - Thành thạo các bước công việc thực hiện trình tự các giai đoạn vi nhân giống cây hoa cúc theo đúng quy trình A. Giới thiệu quy trình vi nhân giống hoa cúc B. Các bƣớc tiến hành vi nhân giống hoa cúc 1. Chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho vi nhân giống hoa cúc 1.1. Chuẩn bị trang thiết bị, dụng cụ phục vụ vi nhân giống Đây là bước đầu tiên đảm bảo cho quá trình vi nhân giống cây hoa được diễn ra thuận lợi. Bước này bao gồm chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, nguyên liệu và hóa chất. * Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ: - Nồi autoclave, tủ cấy vô trùng - Bếp gas (bếp từ hoặc lò vi sóng) Chồi đỉnh, chồi nách Khử trùng HgCl2 0,1% 5 phút + 2 phút Môi trường khởi động (MS + 2ppm BAP + 4ppm NAA + 6,5g/l Agar) Môi trường nhân nhanh chồi (MS + 2ppm BAP + 6,5g/l Agar + 150ml CW) Môi trường ra rễ (MS + 0,5ppm α-NAA + 6,5g/l Agar) Vườn ươm Chồi Chồi phát triển Cây non Rửa sạch, cắt lá 49 - Nồi nấu môi trường - Cốc thủy tinh - Ống đong - Ống nghiệm, chai thủy tinh - Đũa thủy tinh - Cân kỹ thuật - Máy đo pH, giấy đo pH - Phễu, giá rót môi trường - Bông không thấm nước - Giấy báo, nilon, dây cao su * Chuẩn bị nguyên liệu: - Nước cất - Các chất điều tiết sinh trưởng - Nước dừa, cà rốt, khoai tây, ...(cho môi trường nhân giống hoa lan) - Agar - Đường glucose (hoặc saccarose) - Các loại dung dịch mẹ (đa lượng, CaCl2, vi lượng, sắt, vitamin) 1.2. Kiểm tra các điều kiện cần thiết trong hệ thống phòng nuôi cấy, nhà lƣới, vƣờn ƣơm Trước khi tiến hành các thao tác pha chế môi trường và vi nhân giống cây hoa yêu cầu: Phòng cấy, tủ cấy, dụng cụ cấy phải được khử trùng nhằm hạn chế sự xâm nhiễm nguồn tạp nhiễm vào mẫu cấy trong quá trình vi nhân giống. * Phòng cấy: phải luôn sạch sẽ vì vậy cần: - Quét dọn lau sạch sàn, xung quanh tường bằng nước sạch (có thể xông formol để khử trùng trước đó vài ngày) 50 - Bật quạt thông gió, điều hòa * Tủ cấy: - Dùng bông thấm cồn lau sạch bên trong, bên ngoài tủ - Phủ màn tối kín tủ - Bật đèn tử ngoại, quạt trong thời gian từ 15-30 phút - Lấy mà che khỏi tủ - Tắt đèn tử ngoại đợi sau thời gian 15-30 phút mới thực hiện các thao tác bên trong tủ cấy. Lưu ý khi sử dụng đèn tử ngoại: - Trong thời gian bật đèn tử ngoại không được làm việc trong phòng - Không được nhìn trực tiếp vào đèn khi đang bật - Bật, tắt đèn theo đúng thời gian quy định mới được vào phòng làm việc * Dụng cụ cấy: các dụng cụ sử dụng trong vi nhân giống hoa (Bình tam giác, kéo, dao cấy các loại,...) được bao gói và khử trùng khô ở nhiệt độ 160-1700C trong 1,5-2 giờ hoặc hấp khử trùng hơi nước trong nồi autoclave, dụng cụ sau khử trùng phải để vào vị trí sạch sẽ nếu chưa sử dụng ngay. Trước khi tiến hành ra cây vườn ươm cần xác định, kiểm tra các điều kiện cần thiết của vươn ươm: mức độ cứng trắc của khung nhà lưới, khả năng điều chỉnh ánh sáng của vật liệu làm mái che; ô, khoảnh được phân chia phải thuận tiện cho việc chăm sóc cây mầm, đặc biệt là hệ thống cung cấp nước cho vườn ươm hay nhà lưới có thể vận hành thử để tránh những rủi ro, tổn thất lớn có thể xảy ra. Kiểm tra số lượng, chất lượng các chất tham gia phối trộn làm giá thể ra cây (đất, mùn, phân bón, cát, trấu hun, ) Khi sử dụng thuốc phòng trừ sâu bệnh nhớ đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng, phải tuân theo hướng dẫn của nhà sản xuất. 51 1.3. Chuẩn bị môi trƣờng để nuôi cấy Quá trình vi nhân giống hoa thường sử dụng 3 loại môi trường chính là: - Môi trường tái sinh - Môi trường nhân nhanh - Môi trường tạo cây hoàn chỉnh (môi trường ra rễ) Các loại môi trường này chủ yếu khác nhau về thành phần, hàm lượng các chất điều tiết sinh trưởng, phương pháp pha chế đều tuân thủ theo các bước sau đây: Bước 1: Kiểm tra lại các dụng cụ, nguyên liệu Bước 2: Căn cứ vào công thức của môi trường và thể tích cần pha tính toán toán thể tích các dung dịch mẹ, agar, đường, chất điều tiết sinh trưởng, các phụ gia khác Bước 3: Đong chính xác các dung dịch mẹ vào ống đong, lên thể tích bằng nước cất Bước 4: Trộn hỗn hợp các dung dịch - Đun nóng hỗn hợp đã lên thể tích trong nồi pha chế môi trường - Khuấy tan đường - Khuấy cho agar hòa tan - Bổ sung các chất điều tiết sinh trưởng theo công thức pha chế Bước 5: Phân phối môi trường vào ống nghiệm hoặc chai thủy tinh - Rót hỗn hợp môi trường vào cốc có miệng để dễ đổ vào ống nghiệm, chai - Dùng phễu phân phối nhanh môi trường và các ống nghiệm: lượng môi trường chiếm khoảng 1/7 ống nghiệm (tương đương khoảng 3-4ml/một ống nghiệm), đối với chai thủy tinh từ 10-15ml nếu đổ vào ống nghiệm thì phễu được cố định trên một giá đỡ. Lưu ý: - Thao tác cần nhanh gọn để hạn chế sự đông thạch 52 - Khi phân môi trường hạn chế môi trường dính trên miệng ống nghiệm, nếu bị dính phải lau sạch. Bước 6. Làm nút bông cho các ống nghiệm, chai thủy tinh đã có môi trường. - Lấy một lượng bông vừa đủ sao cho nút bông sau khi làm xong không quá chặt hay quá lỏng, phần nút bông trong ống nghiệm, chai thủy tinh tròn đều, phần ngoài không bị xơ, kích thước nút bông bên trong ống nghiệm từ 3-4cm, kích thước bên ngoài 2-3cm Bước 7: Chuyển các ống nghiệm hoặc bình thủy tinh có môi trường vào nồi khử trùng Bước 8: Khử trùng môi trường Các ống, chai môi trường sau khi đã được làm nút bông xong được đưa vào nồi hấp khử trùng. Mục đích để tiêu diệt hoàn toàn các nguồn nhiễm tạp trong môi trường, môi trường sau khi hấp khử trùng xong phải đảm bảo vô trùng tuyệt đối và không làm giảm chất lượng môi trường. Chế độ hấp khử trùng: thiết bị khử trùng thường áp dụng là nồi hấp autoclave ở nhiệt độ 1210C trong 30 phút. Sau khi quá trình hấp thanh trùng kết thúc, lắc đều môi trường trước khi để cố định tại một vị trí sạch sẽ. 2. Tiến hành vi nhân giống hoa cúc 2.1. Giai đoạn chuẩn bị Nguyên liệu nuôi cấy ban đầu là chồi đỉnh hoặc chồi nách của cây cúc khỏe mạnh, sinh trưởng và phát triển tốt, không bị nhiễm sâu bệnh. Nên cắt các chồi trên cao không bị dính bùn đất. Mẫu đã cắt lá, dài khoảng 1,5-2cm được đưa vào khử trùng sau khi đã rửa sạch. Đây là giai đoạn quan trọng quyết định toàn bộ quy trình nhân giống invitro. Mục đích của giai đoạn này là phải tạo được nguyên liệu thực vật vô trùng để đưa vào nuôi cấy. Mẫu cúc thường được khử trùng kép với HgCl2 0,1% trong 5 phút cho lần khử trùng đầu tiên. Sau đó mẫu được lấy ra rửa 2-3 lần bằng nước cất vô trùng. Tiếp đến mẫu được thấm khô trên giấy thấm vô trùng trước khi được khử trùng lần 2 với HgCl2 0,1% trong 2 phút. Mẫu được 53 rửa bằng nước cất vô trùng 4-5 lần, thấm khô, cắt ngắn khoảng 1cm để đưa vào môi trường khởi động. 2.2. Tái sinh mẫu nuôi cấy Mục đích của giai đoạn này là tái sinh một cách định hướng sự phát triển của mô nuôi cấy. Quá trình này được điều khiển chủ yếu bằng các chất điều hòa sinh trưởng (tỷ lệ auxin/cytokinin) đưa vào môi trường nuôi cấy. Môi trường tái sinh tốt nhất cho mẫu chồi đỉnh hay chồi nách cúc đã khử trùng là: Môi trường khởi động: MS+2mg/l BAP + 4mg/l NAA+ 6,5g/l Agar+ 30g/l đường Sau khoảng 1 tháng có thể tách, cắt chồi chuyển sang môi trường nhân nhanh 2.3. giai đoạn nhân nhanh chồi Cúc là thực vật khi nuôi cấy cho hệ số nhân tương đối cao trong thời gian ngắn nhờ khả năng sinh trưởng và phát triển rất tốt trong bình nuôi cấy. Các chồi tái sinh được tách và cắt thành các đoạn ngắn chứa ít nhất 1 mắt ngủ dài khoảng 1-2 cm đem cấy vào môi trường nhân nhanh tối ưu: MS+ 2mg/l BAP +150ml CW+ 6,5g /l agar+ 30g/l đường Các lần nhân nhanh được lặp lại 4-5 lần tùy thuộc vào hệ số nhân mong muốn. 2.4. Tạo cây hoàn chỉnh Cắt các chồi cao khoảng 2 cm chuyển sang môi trường ra rễ. Thường sau 2-3 tuần, các chồi riêng lẻ này sẽ ra rễ và trở thành cây hoàn chỉnh. Môi trường ra rễ thuận lợi cho các chồi cúc này là: MS+ 0,5mg/l NAA+ 6,5g/l agar+ 30g/l đường 2.5. giai đoạn đƣa cây ra đất Đây là giai đoạn cuối cùng của quá trình và nó quyết định khả năng ứng dụng của quá trình nhân giống invitro trong thực tiễn sản xuất. Đây là giai đoạn chuyển cây từ môi trường dị dưỡng sang môi trường tự dưỡng hoàn toàn. Do đó phải đảm bảo các điều kiện ngoại cảnh thích hợp để cây có thể đạt tỷ lệ sống cao trong vườn ươm cũng như trong ruộng sản xuất. Cây cúc mầm đã có đủ thân, lá, rễ cao khoảng 5-7cm có thể ra ngôi. Thời vụ ra cây cho tỷ lệ cây 54 sống cao nhất là vụ xuân và trên nền giá thể bao gồm trấu hun + đất phù sa theo tỷ lệ 1:1. Tuổi cây giống thích hợp để trồng cây hoa cúc là cây sau khi ra ngôi 20 ngày. Phòng trừ rệp hại lá cây hoa cúc, sử dụng thuốc trừ sâu sinh học Supracide 500SC là hiệu quả nhất. Phun phân bón lá Atonik 1.8EC hoặc đầu trâu 902 cho cây hoa cúc 10 ngày một lần có tác dụng làm tăng năng suất, chất lượng hoa và hiệu quả kinh tế tăng 1,5 lần. C. Bài tập và sản phẩm thực hành của học viên Bài tập 1: Thực hành pha chế các loại môi trường vi nhân giống cho hoa cúc - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ pha chế một loại môi trường vi nhân giống cho hoa cúc - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả sản phẩm cần đạt được: + Pha chế được môi trường vi nhân giống cho hoa cúc theo đúng quy trình + Môi trường sau khi pha chế đủ tiêu chuẩn để sử dụng Bài tập 2: Thực hành nuôi cấy khởi đầu hoa cúc? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ nuôi cấy khởi đầu cho 15 chồi đỉnh, chồi nách - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được chồi đạt tiêu chuẩn để nuôi cấy + Thực hiện nuôi cấy khởi đầu đúng với quy trình + Mẫu sau khi cấy đảm bảo tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 3: Thực hành nhân nhanh chồi hoa cúc? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ cấy chuyền, nhân nhanh 5 bình mẫu - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của 55 mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình mẫu đạt tiêu chuẩn để nhân nhanh + Thực hiện nhân nhanh chồi đúng với quy trình + Mẫu sau khi cấy đảm bảo hệ số nhân, chất lượng chồi, tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 4: Thực hành tạo cây hoàn chỉnh cho chồi hoa cúc nuôi cấy? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ tạo cây hoàn chỉnh cho 5 bình chồi mẫu - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình mẫu đạt tiêu chuẩn + Thực hiện tạo cây hoàn chỉnh đúng với quy trình + Mẫu sau khi cấy đảm bảo tỷ lệ ra rễ, số lượng rễ, chất lượng rễ, tỷ lệ sống và tỷ lệ vô trùng Bài tập 5: Thực hành ra cây và chăm sóc mầm hoa cúc tại vườn ươm? - Cách thức: chia các nhóm nhỏ (5 – 10 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ ra cây và chăm sóc cho 5 bình cúc đã có cây hoàn chỉnh - Thời gian hoàn thành: 3 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: + Chọn được bình cây hoàn chỉnh đạt yêu cầu ra cây + Thực hiện ra cây và chăm sóc cây mầm ở vườn ươm đúng với quy trình + Cây mầm sau khi ra cây đảm bảo tỷ lệ sống và chất lượng cây con xuất vườn D. Ghi nhớ: Cần chú ý một số nội dung trọng tâm: - Môi trường vi nhân giống hoa cúc - Quy trình vi nhân giống hoa cúc 56 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN/MÔN HỌC I. Vị trí, tính chất của mô đun : - Vị trí: + Là mô đun cuối của chương trình đào tạo, đây là mô đun tổng hợp nhằm rèn luyện các kỹ năng thực hiện các bước công việc vi nhân giống một số loại hoa đại diện cho vùng nơi học viên công tác sau khi kết thúc khóa học. - Tính chất: + Mô đun được bố trí bằng 5 bài thực hành, nội dung biên soạn dưới dạng quy trình phù hợp với các loài cây đáp ứng nhu cầu thực tiễn sản xuất của vùng. II. Mục tiêu: - Về kiến thức: +Mô tả được quy trình vi nhân giống một số loài hoa cụ thể; +Trình bày được các bước huấn luyện, ra ngôi cây con và chăm sóc cây con ở vườn ươm. - Về kỹ năng: + Thực hiện được các bước công việc vi nhân giống một loài cây hoa đại diện cho vùng nơi học viên công tác sau khi kết thúc khóa học. + Tạo ra được sản phẩm cây giống đủ tiêu chuẩn - Về thái độ: + Tuân thủ theo đúng quy trình đảm bảo tiết kiệm vật tư, an toàn lao động, và bảo vệ môi trường; + Có ý thức và trách nhiệm đối với các sản phẩm mà mình làm ra. 57 III. Nội dung chính của mô đun: (Chọn 3/5 loại hoa được giới thiệu giảng dạy cho học viên) Mã bài Tên bài Loại bài dạy Địa điểm Thời gian Tổng số Lý thuyết Thực hành Kiểm tra* Bài mở đầu: Lý thuyết Phòng học/PTN 4 4 MĐ 05-01 Vi nhân giống hoa đồng tiền Thực hành PTN/ Vườn ươm 30 2 27 1 MĐ 05-02 Vi nhân giống hoa lan Thực hành PTN/ Vườn ươm 28 2 25 1 MĐ 05-03 Vi nhân giống hoa lily Thực hành PTN/ Vườn ươm 28 2 26 MĐ 05-04 Vi nhân giống hoa hồng môn Thực hành PTN/ Vườn ươm 28 MĐ 05-05 Vi nhân giống hoa cúc Thực hành PTN/ Vườn ươm 28 Kiểm tra hết mô đun 6 6 Cộng 96 10 78 8 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành. IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành - Nguồn lực cần thiết: Mẫu một số loại hoa: lan, hồng môn. lily, đồng tiền, cúc Dụng cụ pha chế môi trường nuôi cấy Các loại hóa chất Các loại thiết bị, dụng cụ Vườn ươm - Cách chức tổ chức thực hiện: Chia lớp thành các nhóm nhỏ: 5 người/nhóm. - Tiêu chuẩn sản phẩm: Lựa chọn mẫu đủ tiêu chuẩn Khử trùng mẫu đạt yêu cầu kỹ thuật Pha chế môi trường nuôi cấy phù hợp với từng loại hoa 58 Chăm sóc hoa đạt yêu cầu 5.1. Bài 1: Vi nhân giống hoa đồng tiền Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Các bước pha chế môi trường Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. Quy trình vi nhân giống hoa đồng tiền Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. 5.2. Bài 2: Vi nhân giống hoa lan Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Các bước pha chế môi trường Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. Quy trình vi nhân giống hoa lan Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. 5.3. Bài 3: Vi nhân giống hoa lily Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Các bước pha chế môi trường Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. Quy trình vi nhân giống hoa lan Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. 5.4. Bài 4: Vi nhân giống hoa hồng môn Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Các bước pha chế môi trường Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. Quy trình vi nhân giống hoa lan Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. 5.5. Bài 5: Vi nhân giống hoa cúc Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá Các bước pha chế môi trường Quan sát, theo dõi từng bước thực hiện vận hành của học viên để đánh giá mức độ đạt được của học viên. 59 Tiêu chí