Kế toán kiểm toán - Chương I: Đối tượng, phương pháp và các nguyên tắc cơ bản của kế toán

1CHƯƠNG I ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP VÀ CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA KẾ TOÁN 2CHƯƠNG I • I- ĐỊNH NGHĨA KẾ TOÁN VÀ PHÂN LOẠI KẾ TOÁN • II- ĐỐI TƯỢNG CỦA KẾ TOÁN • III-CÁC PHƯƠNG PHÁP CỦA KẾ TOÁN • IV-NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA KẾ TOÁN • 3I. ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI KẾ TOÁN • 1.1 Định nghĩa kế toán • 1.2 Các chức năng cơ bản của kế toán • 1.3 Phân loại kế toán • 4Nghiệp vụ kinh tế Ra quyết định Các quy trình kế toán Thông tin kếá toán Hành động quản lý Kế toán liên kết người ra quyết định với họat động kinh tế và với kết quả của việc ra quyết định 5Hệ thống kế toán (Accounting System) Hoạt động kinh doanh (Business Activities) Người sử dụng thông tin, người ra quyết định (Decision Makers) Dữ liệu (Data) Ra quyết định (Action) Nhu cầu thông tin Thông tin Thông đạt (Communication reporting) Ghi chép (Recording) Xử lý, lưu trữ, chuẩn bị số liệu (Processing, storage, preparation data) 61.1 Định nghĩa kế toán • Theo Luật Kế tốn, Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động. • Theo Liên đồn kế tốn quốc tế, Kế tốn là nghệ thuật ghi chép, phản ảnh, tổng hợp theo một cách riêng cĩ bằng chứng về những khoản tiền, các nghiệp vụ và các sự kiện mà chúng cĩ một phần tính chất tài chính và trình bày kết quả của nĩ. 71.2 Các chức năng cơ bản của kế toán - Phản ảnh (thơng tin): kế toán ghi chép phản ảnh số hiện cĩ, tình hình sử dụng tài sản, vật tư, tiền, vốn, quá trình và kết quả họat động kinh doanh. - Kiểm tra (giám đốc): tình hình thực hiện kế hoạch SXKD, thu chi tài chính, việc sử dụng tài sản, vật tư, tiền vốn, tình hình chấp hành luật pháp 8Heä thoáng thoâng tin keá toaùn Ngöôøi söû duïng thoâng tin -Nhaø ñaàu tö -Chuû nôï -Nhaân vieân quaûn lyù -Chuû sôû höõu -Khaùch haøng -Nhaân vieân -Cô quan quaûn lyù taøi chính cuûa nhaø nöôùc Caùc baùo caùo taøi chính -Baùo caùo keát quaû hoïat ñoäng kinh doanh -Baûng caân ñoái keá toaùn -Baùo caùo löu chuyeån tieàn maët Thoâng tin quaûn trò -Phaân tích CVP -Phaân tích hoaït ñoäng kinh teá -Döï toaùn ngaân saùch -Phaân tích caùc chæ tieâu taøi chính -Thoâng tin thích hôïp cho vieäc quyeát ñònh 91.3 PHÂN LOẠI KẾ TOÁN • * KẾ TOÁN TÀI CHÍNH • * KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 10 Bên ngoài Hệ thống Kế toán tài chính Báo cáo tài chính Các tổ chức ngành nghề Tổng hợp nhu cầu thông tin Xây dựng triển khai Nguyên tắc kế toán Chuẩn mực kế toán Chế độ kế toán Người sử dụng bên ngoài và Kế toán Tài chính Hệ thống kế toán tài chính: Cung cấp thông tin cho đối tượng ở bên ngịai doanh nghiệp Tuân thủ những nguyên tắc kế toán và chế độ kế toán quy định Thông tin được trình bày trên các biểu số liệu gọi là các Báo cáo tài chính Trách nhiệm lập là ban giám đốc của doanh nghiệp Tuân thủ 11 Hệ thống Kế toán quản trị Báo cáo quản trị Bên trong Linh hoạt, theo yêu cầu thông tin của ban quản lý Người sử dụng bên trong và Kế toán Quản trị Kế toán quản trị Cung cấp thông tin cho đối tượng là bên trong (ban quản lý) Linh hoạt, đáp ứng nhu cầu thông tin của ban quản lý Thông tin được trình bày trên các biểu số liệu được gọi là các Báo cáo quản trị, Báo cáo nội bộ 12 PHÂN BIỆT KẾ TOÁN TÀI CHÍNH VÀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ • ĐIỂM KHÁC NHAU • GIÁC ĐỘ KT TÀI CHÍNH KT QUẢN TRỊ 1.Đối tượng SD Nhà đầu tư, chủ nợ Nhà quản trị • Cơ quan Thuế • Nhà quản trị 2. Thời gian Phản ánh quá khứ. Phản ánh tương lai. 3. Tính linh hoạt Ít linh hoạt. Rất linh hoạt. 4. Tính chính xác Chính xác. Ít chú trọng tính chính xác. 5. Phạm vi Toàn doanh nghiệp. Từng bộ phận của DN 6. Nguyên tắc kế toán Tuân thủ. Không tuân thủ. 7. Tính pháp lệnh Có tính pháp lệnh. Không có tính PL. • ĐIỂM GIỐNG NHAU • Cả hai đều nằm trong một hệ thống thông tin kế toán, • kế toán quản trị sử dụng các số liệu ghi chép hàng ngày của kế toán tài chính có bổ sung thêm để xây dựng hệ thống thông tin kế toán quản trị. • Cả hai đều liên quan đến vấn đề trách nhiệm và quản lý. 13 KT nhìn Vốn kinh doanh theo hai cách: Hình thái thể hiện của VKD Gồm những thứ gì? Sử dụng như thế nào? VD: Tiền, Vật tư hàng hoá, Máy móc thiết bị, Nhà xưởng, TÀI SẢN VKD do đâu mà có? Được sử dụng vào việc gì? Dùng để làm gì? VD: Nợ phải trả, Vốn của chủ sở hữu (chủ đầu tư) NGUỒN VỐN = Đối tượng kế toán 14 II- ĐỐI TƯỢNG CỦA KẾ TOÁÙN - Đối tượng của kế toán là sự hình thành và tình hình sử dụng các loại tài sản vào quá trình hoạt động SXKD trong đơn vị 15 Đối tượng của kế toán Vốn kinh doanh •Theo hình thaùi Theo nguoàn hình thaønh 16 TÀI SẢN THEO HÌNH THÁI • Tài sản ngắn hạn • - Thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp - Có thời gian sử dụng, luân chuyển thu hồi dưới 1 năm hay 1 chu kỳ SXKD * Tài sản dài hạn - Thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp - Có thời gian sử dụng, luân chuyển thu hồi trên 1 năm hay 1 chu kỳ SXKD 17 Tài sản Taøi saûn ngaén haïn Taøi saûn daøi haïn Tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn Caùc khoaûn phaûi thu Haøng toàn kho Taøi saûn ngaén haïn khaùc Caùc khoaûn phaûi thu daøi haïn Taøi saûn cố định Baát ñoäng saûn ñaàu tö Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn Taøi saûn daøi haïn khaùc 18 NGUỒN HÌNH THÀNH Nôï phaûi traû Voán chuû sôû höõu laø khoaûn nôï phaùt sinh trong quaù trình hoïat ñoäng SXKD maø doanh nghieäp phaûi traû, phaûi thanh toùan do chuû doanh nghieäp vaø caùc nhaø ñaàu tö goùp voán vaø hình thaønh töø keát quaû kinh doanh 19 NGUỒN VỐN Nôï phaûi traû Voán chuû sôû höõu Nôï ngaén haïn: khoaûn nôï phaûi traû trong voøng 1 naêm như nôï tieàn vay,phaûi traû ngöôøi baùn, phải trả nhaø nöôùc, CN vieân.. Nôï daøi haïn: khỏan nôï coù thôøi gian traû treân 1 naêm Voán ñoùng goùp cuûa nhaø ñaàu tö ñeå thaønh laäp ñôn vò Voán ñöôïc boå sung töø keát quaû hoïat ñoäng Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn, tyû giaù vaø caùc quyû ñöôïc hình thaønh 20 Vốn chủ sở hữu Đầu tư (Investments) Chi phí (Expenses) Rút vốn (Withdrawals) Doanh thu (Revenues) Thu nhập + Lỗ - + - Nghiệp vụ ảnh hưởng vốn chủ sở hữu 21 Đối tượng kế toán thuộc họat động SXKD 1. TSCĐ và TS lưu động 2. Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu 3. Các khoản doanh thu, chi phí kinh doanh, chi phí khác và thu nhập 4. Thuế và các khỏan nộp ngân sách nhà nước 5. Kết quả và phân chia kết quả họat động kinh doanh 6. Các tài sản khác có liên quan đến đơn vị kế toán 22 III CÁC PHƯƠNG PHÁP CỦA KẾ TOÁN 1. Chứng từ và kiểm kê tài sản 2. Đánh giá và tính giá thành 3. Tài khoản và ghi sổ kép 4. Tổng hợp, cân đối 23 TỔNG QUÁT QUI TRÌNH GHI CHÉP Giao dịch Chứng từ Nhật ký Sổ cáiCân đối Báo cáo tài chính 24 HĐ kinh doanh Người ra quyêt định HỆ THỐNG KẾ TOÁN Thu thập, ghi chép Xử lý, phân loại,kiểm tra Báo cáo truyền tin ĐT SDTT bên trong ĐT SDTT Bên ngoài PP chứng từ PP tài khoản PP tổng hợp, cân đối PP tính giá 25 Chứng từ Kiểm kê Tài khoản Ghi kép 1 Đánh giá Tính giá 2 3 4 Tổng hợp lập Bcáo 5 5 5 Mối quan hệ giữa các phương pháp kế toán 26 1.Chứng từ và kiểm kê tài sản Laäp chöùng töø: phaûn aûnh caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh vaø hoøan thaønh vaøo caùc tôø chöùng töø theo maãu qui ñònh, theo thôøi gian, ñòa ñieåm phaùt sinh cuûa caùc nghieäp vuï ñoù. Kieåm keâ: xaùc ñònh soá löôïng, chaát löôïng hieän coù cuûa taøi saûn nhaèm phaùt hieän caùc khoûan cheânh leäch giöõa soá thöïc teá vaø soá treân soå keá toùan ñeå coù bieän phaùp xöû lyù kòp thôøi nhaèm xaùc ñònh traùch nhieäm cuûa ngöôøi quaûn lyù vaø söû duïng taøi saûn ñoù. 27 2. Đánh giá và tính giá thành Ñaùnh giaù: bieåu hieän baèng giaù trò taát caû taøi saûn cuûa DN theo cuøng moät thöôùc ño laø tieàn teä ñeå coù theå toång hôïp caùc chæ tieâu caàn thieát trong doanh nghieäp vaø cho caû neàn kinh teá Tính giaù thaønh: Taäp hôïp, phaân boå chi phí SX theo töøng ñoái töôïng vaø tính giaù thaønh theo caùc khoaûn muïc ñaõ qui ñònh cho töøng loaïi SP hay coâng vieäc ñaõ hoaøn thaønh 28 3. Tài khoản và ghi sổ kép • Tài khoản dùng để phản ảnh thường xuyên, liên tục, có hệ thống từng đối tượng kế toán riêng biệt trong quá trình họat động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. • Ghi sổ kép • là phương pháp ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào các tài khỏan có liên quan theo đúng nội dung kinh tế và mối quan hệ khách quan của chúng 29 4. Tổng hợp và cân đối kế tóan • Là phương pháp khái quát tình trạng tài chính, tình hình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong từng thời kỳ nhất định thông qua hệ thống báo cáo tài chính tổng hợp: • - Bảng cân đối kế toán • - Báo cáo kết quả HĐKD • - Báo cáo lưu chuyển tiền tệ • - Thuyết minh báo cáo tài chính 30 IV. NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA KẾ TOÁN 1. Cơ sở dồn tích 2. Phù hợp 3. Giá gốc 4. Nhất quán 5. Thận trọng 6. Trọng yếu 7. Họat động liên tục 31 Phương pháp ghi nhận • * Kế toán theo thực tế phát sinh (Accrual-basic accounting): ghi nhận những ảnh hưởng của các nghiệp vụ khi nó phát sinh không kể những nghiệp vụ đó có ảnh hưởng đến tiền hay không. • * Kế toáùn theo tiền (cash) chỉ ghi nhận nghiệp vụ khi tiền được chi ra hay thu vào 32 1.Nguyên tắc: Cơ sở dồn tích (Accrual Accounting) • Mọi nghiệp vụ kinh tế có liên quan đến tài sản, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải được ghi sổ kế toán vào thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hay chi tiền • Báo cáo tài chính lập trên cơ sở dồn tích phản ảnh tình hình tài sản của DN trong quá khứ, hiện tại, tương lai • 33 2.Nguyên tắc: phù hợp (matching concept) Nguyeân tắc naøy ñoøi hỏi rằng chi phí phải được phản ảnh cho phuø hợp với doanh thu trong từng kỳ kinh doanh cụ thể. Chi phí ñöôïc phaûn aûnh treân baùo caùo keát quaû KD laø toaøn boä nhöõng chi phí phaûi chòu trong vieäc taïo ra thu nhaäp trong kyø keá toaùn ñoù, khoâng keå chi phí ñoù phaùt sinh ôû thôøi ñieåm naøo. 34 Đời sống của DN (kéo dài nhiều năm) | | | | Một kỳ kế toán 1t, 3t, 6t, 12t (năm tài chính) * Tài sản sử dụng nhiều kỳ * Nvụ dở dang giữa 2 kỳ Theo năm dương lịch: 1/1---- ---->31/12 Theo chu kỳ hoạt động: thời điểm nhàn rỗi nhất Kỳ kế toán 35 2. Nguyên tắc phù hợp (Matching Rule) Doanh thu & Chi phí ghi nhận trong kỳ phải tương xứng Doanh thu: Tổng tiền thu trong kỳ Chi phí: Tổng tiền chi trong kỳ Trong kỳ: Ghi nhận Doanh thu đã đạt được, Chi phí đã xảy ra (không kể tiền đã thu-chi hay chưa) Cuối kỳ: ĐIỀU CHỈNH trên một số tài khoản có liên quan đến doanh thu, chi phí nhiều kỳ 1. Hạch toán trên cơ sở tiền (Cash basic Accounting) 2.Hạch toán dồn tích (Accrual Accounting) Có hai phương pháp hạch toán: 36 3. Nguyên tắc: giá gốc (cost concept) Kế toán ghi chép giá trị tài sản theo giá gốc chứ không quan tâm tới giá thị trường của chúng. Giaù goác cuûa taøi saûn ñöôïc tính theo soá tieàn hay khoaûn töông ñöông tieàn ñaõ traû, phaûi traû hay tính theo giaù trò hôïp lyù cuûa taøi saûn ñoù vaøo thôøi ñieåm taøi saûn ñöôïc ghi nhaän. 37 Dùng tài khoản riêng để phản ánh (TK Điều chỉnh giảm tài sản) Sổ sách,(Giữ nguyên giá gốc) Giá trị thuần = Gía gốc - ĐC giảm Thời điểm lập báo cáo Thời điểm ghi nhận NVụ Nguyên Tắc ghi theo giá gốc 38 4. Nguyên tắc: nhất quán • Quá trình kế toán phải áp dụng toàn bộ những khái niệm, nguyên tắc, tiêu chuẩn và phương hướng tính toán có cùng một cơ sở chung nhất từ thời điểm này sang thời điểm khác nhằm mục đích thu nhập được những số liệu tài chính có thể so sánh được. Khi cần thiết thay đổi phải có lý do chính đáng và phải giải thích cho những người sử dụng số liệu kế toán 39 5. Nguyên tắc: thận trọng (conservatism concept) Neáu phaûi choïn moät trong nhieàu höôùng xöû lyù cuûa moät vaán ñeà keá toaùn thì choïn giaûi phaùp naøo coù keát quaû ít thuaän lôïi nhaát veà phaàn quyeàn lôïi cuûa chuû sôû höõu, ít coù lôïi nhaát cho taøi saûn cuûa DN. Theo nguyeân tắc naøy, keá toaùn sẽ coâng nhận một khoản “lỗ” hay giảm vốn ngay khi nghó rằng noù coù theå xảy ra nhöng chỉ coâng nhận một khoản “laõi” hay taêng vốn khi noù ñaõ trở thaønh chắc chắn. 40 5. Nguyên tắc: thận trọng (conservatism concept) Phải lập dự phòng nhưng không được lập quá lớn. Không đánh giá cao hơn giá trị của tài sản và các khỏan thu nhập. Không đánh giá thấp hơn giá trị của các khỏan nợ phải trả và chi phí. Doanh thu, thu nhập chỉ ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng thu được lợi ích kinh tế,còn chi phí, một khỏan lỗ được ghi nhận khi có khả năng xảy ra. 41 6. Nguyên tắc: trọng yếu (materiality concept) Cho phép sai số có thể chấp nhận được khi nó không làm ảnh hưởng đến sự trung thực, hợp lý của báo cáo tài chính. Có thể bỏ qua các yêu cầu của một nguyên tắc kế toán khi nó không làm ảnh hưởng lớn đến báo cáo tài chính. Kế toán chỉ theo dõi và công khai những sự việc được xem là quan trọng và có thể bỏ qua không quan tâm đến những sự việc không quan trọng 42 6. Nguyên tắc: trọng yếu (materiality concept) Thông tin được coi là trọng yếu trong trường hợp nếu thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của thông tin đó có thể làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính, làm ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng thông tin. Tính trọng yếu phụ thuộc vào tính chất và độ lớn của thông tin hoặc các sai sót được đánh giá trong hòan cảnh cụ thể. Tính trọng yếu của thông tin phải được xem xét cả phương diện định tính và định lượng. 43 7. Nguyên tắc: họat động liên tục (going-concern concept) Về mặt kế toán, một công ty được giả định là seõ hoạt động trong moät thôøi gian voâ haïn ñònh, trừ khi có những bằng chứng cụ thể về việc phá sản hay ngừng hoạt động. Những ghi chép sổ sách kế toán đều dựa vào giả định này: ñònh giaù taøi saûn theo giaù goác, phaân boå chi phí khấu hao TSCÑ. 44 7. Nguyên tắc: họat động liên tục (going-concern concept) Báo cáo tài chính phải được lập trên cơ sở giả định là DN đang họat động liên tục và sẽ tiếp tục họat động bình thường trong tương lai gần nghĩa là DN không có ý định hay bị buộc phải ngừng họat động hay phải thu hẹp đáng kể qui mô họat động. Trường hợp thực tế khác với giả định họat động liên tục thì báo cáo tài chính phải lập trên một cơ sở khác và phải giải thích cơ sở đã sử dụng để lập báo cáo tài chính.