Sinh học - Tiết 15 - Bài 15: Đông máu và nguyên tắc truyền máu

PHÒNG GD-ĐT HÒA BÌNH Cuộc thi Thiết kế bài giảng điện tử E-learning 2014-2015 Giáo viên: Trần Văn Ly [email protected]. Điện thoại di động: 0948121039 Trường THCS Vĩnh Mỹ A huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu Tháng 3/2015 TIẾT 15- BÀI 15 ĐÔNG MÁU VÀ NGUYÊN TẮC TRUYỀN MÁU KIỂM TRA BÀI CŨ Em hãy nêu chức năng của Bạch cầu? Trả lời : - Bạch cầu có chức năng sau : + Bạch cầu tham gia bảo vệ cơ thể bằng các cơ chế : + Thực bào tạo kháng thể để vô hiệu hóa kháng nguyên phá hủy các tế bào bị nhiễm bệnh - Cơ thể người có khoảng 4-5 lít máu. Nếu bị thương chảy máu và mất khoảng hơn 1/3 lượng máu của cơ thể thì tính mạng có thể bị đe doạ. Khả năng này có được là do đâu? - Thực tế, với những vết thương nhỏ, máu chảy vài phút, chậm dần rồi ngưng hẳn. Đó là khả năng tự bảo vệ cơ thể. - Cơ chế đông máu và vai trò của nó: Máu Tế bào máu Huyết tương vỡ enzim Chất sinh tơ máu (axitamin, Ca2+) Ca2+ Huyết thanh Khối máu đông Tơ máu Hồng cầu Bạch cầu Tiểu cầu -Đông máu là gì? -Sự đông máu có ý nghĩa gì đối với sự sống? -Sự đông máu liên quan tới yếu tố nào của máu? -Máu không chảy ra khỏi mạch nữa là nhờ đâu? - Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông máu? I. Đông máu: I. Đông máu: - Đông máu là gì? - Là hiện tượng máu lỏng chảy ra khỏi mạch tạo thành cục máu đông bịt kín vết thương. - Sự đông máu có ý nghĩa gì đối với sự sống? - Sự đông máu liên quan tới yếu tố nào của máu? - Đông máu có liên quan tới hoạt động của tiểu cầu là chủ yếu. - Giúp cơ thể tự bảo vệ, chống mất máu khi bị thương. - Máu không chảy ra khỏi mạch nữa là nhờ đâu? - Tơ máu kết mạng lưới ôm giữ các tế bào máu tạo thành khối máu đông. - Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông máu? - Bám vào vết rách và bám vào nhau để tạo thành nút tiểu cầu bịt tạm vết rách. - Giải phóng enzim giúp hình thành búi tơ máu để tạo thành khối máu đông. I. Đông máu: - Lượng tiểu cầu trong 1ml máu người khoảng 200-300 nghìn. - Ở người có số lượng tiểu cầu quá ít, dưới 35000/ml máu, máu sẽ khó đông khi bị chảy máu. - Nếu người bị vết thương sâu, rộng, khu cầm máu cần được cấp cứu bằng biện pháp đặc biệt: sơ cứu, tiêm thuốc cầm máu làm máu nhanh đông. - Vậy muốn giữ máu không đông khi ra khỏi mạch ta làm thế nào? - Làm kết tủa Ca++ - Lấy hết tơ máu. - Trong y học sử dụng phương pháp này để làm gì? - Giữ máu không đông để truyền máu. - Tại sao ở trong mạch tiểu cầu lại không bị vỡ? - Thành mạch trơn và láng. Ngoài ra thành mạch có khả năng tiết ra chất kháng đông. - Khi bị đỉa, vắt cắn thì khó cầm máu, vì miệng đỉa tiết ra chất kháng đông. - Tại sao Khi bị đỉa, vắt cắn thì khó cầm máu? - Đông máu: là hiện tượng máu lỏng chảy ra khỏi mạch tạo thành cục máu đông bịt kín vết thương.Sự đông máu có liên quan đến hoạt động của tiểu cầu là chủ yếu - Cơ chế: - Ý nghĩa: Giúp cơ thể tự vệ, chống mất máu khi bị thương. Máu lỏng Các tế bào máu Huyết tương Hồng cầu Bạch cầu Tiểu cầu Chất sinh tơ máu Vỡ Enzim Tơ máu Ca2+ Huyết thanh Khối máu đông I. Đông máu: - Trong lịch sử phát triển y học, con người đã biết truyền máu để cứu chữa người mất máu nhiều do bị thương. Trong suốt thế kỉ XVIII đã có nhiều thử nghiệm nhưng thường gặp tai biến chết người. Vậy khi truyền máu phải dựa trên nguyên tắc nào? II. Các nguyên tắc truyền máu: I. Đông máu: I. Đông máu: II. Các nguyên tắc truyền máu: - Đầu thế kỉ XX (1901), Các Lanstâynơ - Nhà khoa học người Áo gốc Do Thái mới tìm ra nguyên nhân đúng của các tai biến là sự kết dính các hồng cầu khi được truyền vào máu của nhóm không phù hợp. Ông đã được giải thưởng Nôben. I. Đông máu: II. Các nguyên tắc truyền máu: - Hồng cầu máu người cho có loại kháng nguyên nào? - Hồng cầu máu người cho có hai loại kháng nguyên là A và B - Huyết tương máu của người nhận có hai loại kháng thể là  (gây kết dính A) và  (gây kết dính B). Chúng có gây kết dính hồng cầu máu người cho. 1. Các nhóm máu ở người: - Huyết tương máu của người nhận có loại kháng thể nào? Chúng có gây kết dính hồng cầu máu người cho hay không? Huyết tương của các nhóm máu (người nhận) Hồng cầu của các nhóm máu người cho O A B AB O (, ) A () B () AB (0) Hồng cầu không bị kết dính Hồng cầu bị kết dính O A B AB O O A A B B AB AB I. Đông máu: II. Các nguyên tắc truyền máu: 1. Các nhóm máu máu người: Ở người có 4 nhóm máu: A, B, AB, O Ghi (4 nhóm máu Sgk) Sơ đồ mối quan hệ cho và nhận giữa các nhóm máu. 2. Các nguyên tắc tuân thủ khi truyền máu: 1. Máu có cả kháng nguyên A và B có thể truyền cho người có nhóm O được không? Vì sao? 2. Máu không có kháng nguyên A và B có thể truyền cho người có nhóm máu O được không? Vì sao? - Máu có cả kháng nguyên A và B không truyền cho người có nhóm máu O được. Vì sẽ bị kết dính hồng cầu. - Máu không có kháng nguyên A và B có thể truyền cho người có nhóm máu O được vì không bị kết dính hồng cầu. 2. Các nguyên tắc tuân thủ khi truyền máu: 3. Máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh (virut viêm gan B, virut HIV...) có thể truyền cho người khác được không? Vì sao? - Máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh (virut viêm gan B, virut HIV...) không được đem truyền cho người khác vì sẽ gây nhiễm các bệnh này cho người được truyền máu Khi truyền máu cần tuân theo các nguyên tắc sau: - Lựa chọn nhóm máu cho phù hợp. - Kiểm tra mầm bệnh trước khi truyền máu. - Vậy khi truyền máu cấn tuân theo các nguyên tắc nào? Khi truyền máu cần tuân theo các nguyên tắc - Lựa chọn nhóm máu cho phù hợp. - Kiểm tra mầm bệnh trước khi truyền máu. I. Đông máu: II. Các nguyên tắc truyền máu: 1. Các nhóm máu máu người: 2. Các nguyên tắc tuân thủ khi truyền máu: Ở Việt Nam lấy ngày 7/4 là ngày HIẾN MÁU NHÂN ĐẠO CỦNG CỐ Bài tập 1: Trong một gia đình: người bố có nhóm máu O, người mẹ có nhóm máu AB, người con trai có nhóm máu A và người con gái có nhóm máu B. - Người con trai bị tai nạn giao thông mất rất nhiều máu cần truyền máu gấp, vậy trong gia đình ai là người có thể cho máu? - Trong trường hợp bố cần phải truyền máu thì trong gia đình họ ai sẽ cho được máu? Và ta sẽ giải quyết như thế nào? Khoanh tròn vào chữ cái câu trả lời đúng: Bài tập 2: Tế bào máu nào tham gia vào quá trình đông máu? A. Hồng cầu B. Bạch cầu C. Tiểu cầu Bài tập 3: Máu không đông được là do? A. Tơ máu B. Huyết tương C. Bạch cầu D. Tiểu cầu Bài tập 4 : Chức năng của enzim tiểu cầu là: A. Tập trung các tế bào máu tạo thành cục. B. Làm đông đặc huyết tương để đông máu. C. Làm biến đổi chất sinh tơ máu trong huyết tương thành tơ máu. Chọn câu trả lời đúng Bài tập 5 :. Khối máu đông trong sự đông máu bao gồm: A. Huyết tương và các tế bào máu. B. Tơ máu và các tế bào máu. C. Tơ máu và hồng cầu. D. Bạch cầu và tơ máu. Chọn câu trả lời đúng : Chọn câu trả lời đúng Bài tập 6 : Người có nhóm máu AB không truyền được cho người có nhóm máu O, A, B vì: A. Nhóm máu AB hồng cầu có cả kháng nguyên A và B. B. Nhóm máu AB huyết tương có cả anpha và bêta. C. Nhóm máu AB ít người có. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ * Làm bài tập số 2 & 3. * Sưu tầm thêm một số hình ảnh về phong trào hiến máu nhân đạo. * Đọc phần em có biết * Đọc bài 16. TIẾT HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC Kính chúc thầy cô mạnh khõe, công tác tốt Chúc các em chăm ngoan học tốt