Bài giảng điều tra rừng - Chương 2 : Nội dung phương pháp quy hoạch lâm nghiệp

B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 79 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn Ch−¬ng 2 Néi dung ph−¬ng ph¸p qui ho¹ch l©m nghiÖp 2.1. Môc ®Ých Cung cÊp cho sinh viªn c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n trong quy ho¹ch l©m nghiÖp, bao gåm c¸c néi dung chñ yÕu vμ c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn thÝch hîp ®Ó hä cã kh¶ n¨ng chñ ®éng x©y dùng c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau. 2.2. Giíi thiÖu L©m nghiÖp lμ mét ngμnh quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi t−îng cña s¶n xuÊt kinh doanh cña l©m nghiÖp lμ tμi nguyªn rõng, bao gåm rõng vμ ®Êt rõng. T¸c dông l©m nghiÖp ®èi víi nÒn kinh tÕ cã nhiÒu mÆt, kh«ng nh÷ng cung cÊp gç tre, ®Æc sÈn rõng vμ c¸c l©m s¶n kh¸c mμ cßn t¸c dông gi÷ ®Êt vμ phong hé. Rõng n−íc ta ph©n bè kh«ng ®Òu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi kh¸c nhau vμ nhu cÇu cña c¸c ®Þa ph−¬ng vμ c¸c ngμnh kinh tÕ kh¸c ®èi víi l©m nghiÖp còng kh¸c nhau vμ nhu cÇu cña c¸c ®Þa ph−¬ng vμ c¸c ngμnh kinh tÕ kh¸c ®èi víi l©m nghiÖp còng kh«ng gièng nhau. V× vËy cÇn ph¶i tiÕn hμnh qui ho¹ch l©m nghiÖp nh»m bè trÝ hîp lý vÒ mÆt kh«ng gian tμi nguyªn rõng vμ bè trÝ c©n ®èi c¸c h¹ng môc s¶n xuÊt kinh doanh theo c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ vμ qu¶n lý s¶n xuÊt kh¸c nhau lμm c¬ së cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, ®Þnh h−íng cho s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp ®¸p øng nhu cÇu l©m s¶n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, cho kinh tÕ ®Þa ph−¬ng, cho xuÊt khÈu vμ cho ®êi sèng nh©n d©n, ®ång thêi ph¸t huy nh÷ng tÝnh n¨ng cã lîi kh¸c cña rõng. Qui ho¹ch l©m nghiÖp lμ mét c«ng t¸c phøc t¹p, ph¹m vi qui m« réng lín, thêi h¹n l©u dμi. Do ®ã muèn tiÕn hμnh c«ng t¸c nμy cã hiÖu qu¶, ngoμi viÖc hiÓu biÕt nghiÖp vô, ®iÒu quan träng h¬n lμ cÇn ph¶i n¾m v÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vμ c¸c chØ thÞ cña nhμ n−íc, ph¶i cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt vμ cã kÕ ho¹ch. B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 80 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn 2.3. . Néi dung c¬ b¶n cña qui ho¹ch l©m nghiÖp ë c¸c ®èi t−îng/cÊp kh¸c nhau 2.3.1. Qui ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ Qui ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ víi néi dung lμ xuÊt ph¸t tõ toμn bé, chiÕu cè mäi mÆt ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Ò ra ph−¬ng h−íng nhiÖm vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiÖp . 2.3.2. Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp toμn quèc Møc ®é chÝnh cho viÖc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch lμ quèc gia, ®iÒu nμy cã nghÜa lμ s¾p ®Æt nh÷ng n¬i −u tiªn bao gåm: §Þnh râ vÞ trÝ tμi nguyªn vμ sù −u tiªn ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng còng nh− møc ®é cÇn thiÕt cho bÊt kú c¬ së hiÕn ph¸p nμo tíi chÝnh s¸ch l©m nghiÖp. Ph¹m vi qui ho¹ch l©m nghiÖp toμn quèc gi¶i quyÕt nh÷ng néi dung chÝnh sau: • Nghiªn cøu chiÕn l−îc æn ®Þnh vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lμm c¬ së x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn l©m nghiÖp toμn quèc. • Qui ho¹ch l©m nghiÖp theo môc ®Ých kinh doanh (3 chøc n¨ng cña rõng): Rõng s¶n xuÊt rõng phßng hé vμ rõng ®Æc dông. • Qui ho¹ch, ph¸t triÓn tμi nguyªn rõng hiÖn cã vμ sö dông cã hiÖu qu¶ rõng giμu vμ rõng trung b×nh • Qui ho¹ch trång rõng vμ n«ng l©m kÕt hîp • Qui ho¹ch lîi dông rõng, chÕ biÕn l©m s¶n g¾n liÒn víi thÞ tr−êng tiªu thô. • Qui ho¹ch ph¸t triÓn nghÒ rõng g¾n liÒn víi l©m nghiÖp x· héi. • Qui hoach x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vμ giao th«ng vËn chuyÓn. Thêi h¹n qui ho¹ch th−êng 10 n¨m vμ néi dung qui ho¹ch th−êng ph©n theo vïng kinh tÕ. Tû lÖ b¶n ®å qui ho¹ch th−êng tõ 1:1000000 ®Õn 1: 250000. 2.3.3. Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp tØnh Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp tØnh ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò sau: B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 81 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn • Nghiªn cøu ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña cÊp tØnh vμ c¨n cø vμo qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp toμn quèc x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn l©m nghiÖp trong ph¹m vi cÊp tØnh. • Qui ho¹ch l©m nghiÖp theo môc ®Ých kinh doanh (3 chøc n¨ng cña rõng): Rõng s¶n xuÊt rõng phßng hé vμ rõng ®Æc dông. • Qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ b¶o vÖ rõng hiÖn cã • Qui ho¹ch trång rõng vμ n«ng l©m kÕt hîp • Qui ho¹ch lîi dông rõng, chÕ biÕn l©m s¶n g¾n liÒn víi thÞ tr−êng tiªu thô. • Qui hoach x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vμ giao th«ng vËn chuyÓn. Thêi h¹n qui ho¹ch th−êng 5 n¨m , nÕu qui m« s¶n xuÊt ch−a ph¸t triÓn vμ tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp, néi dung cña qui ho¹ch l©m nghiÖp chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn ®èi t−îng lμ rõng s¶n xuÊt 2.3.4. Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp huyÖn Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp huyÖn ®Ò cËp c¸c néi dung chÝnh sau: • Nghiªn cøu ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn vμ c¨n cø vμo qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp tØnh x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn l©m nghiÖp trong ph¹m vi huyÖn • Qui ho¹ch l©m nghiÖp theo môc ®Ých kinh doanh (3 chøc n¨ng cña rõng): Rõng s¶n xuÊt rõng phßng hé vμ rõng ®Æc dông. • Qui ho¹ch c¸c biÖn ph¸p kinh doanh: + BiÖn ph¸p trång rõng + BiÖn ph¸p nu«i d−ìng rõng + BiÖn ph¸p khai th¸c + BiÖn ph¸p chÕ biÕn + BiÖn ph¸p b¶o vÖ vμ s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp • Qui ho¹ch tμi nguyªn rõng cho c¸c thμnh phÇn kinh tÕ trong huyÖn tæ chøc l©m nghiÖp x· héi. B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 82 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn • Qui ho¹ch x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vμ giao th«ng vËn chuyÓn. Thêi h¹n qui ho¹ch th−êng 5 n¨m. Tû lÖ b¶n ®å qui ho¹ch giao ®éng tõ tû lÖ 1: 100000 ®Õn 1: 20000, thùc tÕ th−êng sö dông ë tû lÖ 1: 50000. 2.3.5. Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp x· Qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp x· ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò chÝnh sau: • §iÒu tra nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n trong x· cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn l©m nghiÖp nh−: • C¨n cø vμo dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· vμo qui ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp cÊp huyÖn vμ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña x·, x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña x·. • Qui ho¹ch ®Êt ®ai trong x· vμ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngμnh sö dông ®Êt ®ai. • Tæ chøc c¸c biÖn ph¸p kinh doanh. • Qui ho¹ch x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vμ giao th«ng vËn chuyÓn • ¦íc tÝnh vèn ®Çu t−, nguån vèn, trang thiÕt bÞ, hiÖu qu¶ kinh doanh vμ thêi h¹n thu håi vèn Thêi h¹n qui ho¹ch lμ 5 n¨m, tû lÖ cña b¶n ®å qui ho¹ch vμ ghi c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý ë tû lÖ 1:20000, 1: 10000 hoÆc ë tû lÖ lín h¬n. Qua c¸c néi dung cña qui ho¹ch l©m nghiÖp c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ ®−îc ®Ò cËp lμ t−¬ng tù gièng nhau. Nh−ng møc ®é gi¶i quyÕt theo chiÒu s©u, chiÒu réng lμ kh¸c nhau. Ph¹m vi ®Ò cËp cña c¸c néi dung trong qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp toμn quèc, cÊp tØnh vμ cÊp huyÖn cã tÝnh chÊt ®Þnh h−íng, nguyªn t¾c vμ lu«n g¾n liÒn víi ý ®å ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ. X· ®−îc coi lμ ®¬n vÞ c¬ b¶n qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp cho c¸c thμnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ vμ t− nh©n. V× vËy qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp x· gi¶i quyÕt c¸c néi dung biÖn ph¸p kü thuËt, kinh tÕ x· héi cô thÓ h¬n. Do ®ã cÇn ph¶i −íc B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 83 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn tÝnh vèn ®Çu t−, nguån vèn, trang thiÕt bÞ, hiÖu qu¶ kinh doanh vμ thêi h¹n thu håi vèn. Ph−¬ng ¸n qui ho¹ch l©m nghiÖp cÊp qu¶n lý l·nh thæ lμ c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiÖp ë c¸c cÊp. 3. Qui ho¹ch cho c¸c cÊp qu¶n lý kinh doanh 2.3.6. Qui ho¹ch liªn hiÖp c¸c l©m tr−êng, c«ng ty l©m nghiÖp Liªn hiÖp, c«ng ty l©m nghiÖp bao gåm c¸c l©m tr−êng vμ mét sè xÝ nghiÖp quèc doanh cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Qui ho¹ch liªn hiÖp c¸c l©m tr−êng, c«ng ty l©m nghiÖp th−êng ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung chÝnh sau: • Trªn c¬ së c¨n cø vμo ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ mμ liªn hiÖp hay c¸c c«ng ty trùc thuéc, c¨n cø vμo v¨n b¶n ph¸p lý thμnh lËp liªn hiÖp hay c¸c c«ng ty trùc thuéc vμ c¨n cø vμo c¸c tμi liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n tiÕn hμnh x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô cho liªn hiÖp hay c«ng ty vμ môc tiªu cÇn ®¹t ®−îc. • Qui ho¹ch ®Êt ®ai cho c¸c néi dung qu¶n lý, s¶n xuÊt kinh doanh • X¸c ®Þnh c¸c biÖn h¸p kinh doanh rõng chÝnh: +Khai th¸c , lîi dông tμi nguyªn rõng hiÖn cã + X©y dùng vèn rõng + S¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp + X©y dùng ®−êng vËn chuyÓn + X©y dùng l©m nghiÖp x· héi. + Tæng hîp nhu cÇu c¬ b¶n, −íc tÝnh vèn ®Çu t− vμ hiÖu qu¶ sö dông vèn. HÖ thèng tæ chøc qñan lý vμ s¶n xuÊt trong c¸c liªn hiÖp, c«ng ty thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n c«ng, ®iÒu phèi s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý theo h−íng chuyªn m«n hãa, kÕt hîp víi hîp t¸c hãa s¶n xuÊt, thùc hiÖn c«ng t¸c ®èi ngo¹i, tæ chøc triÓn khai ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khao häc kü thuËt c«ng nghÖ vμo qui ho¹ch ®μo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kü thuËt B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 84 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn 2.3.7. Qui ho¹ch l©m tr−êng L©m tr−êng lμ ®¬n vÞ c¬ së qu¶n lý vμ tæ chøc s¶n xuÊt l©m nghiÖp cho c¸c thμnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, lμ ®¬n vÞ tù chñ, lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vμ h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp. Néi dung qui ho¹ch l©m tr−êng bao gåm c¸c vÊn ®Ò chÝnh sau: • C¨n cø vμo nhiÖm vô chøc n¨ng cña l©m tr−êng vμ c¨n cø vμo ®iÒu kiÖn cô thÓ tμi nguyªn rõng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng vμ môc tiªu qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cho l©m tr−êng. • Ph©n chia ®Êt ®ai theo môc tiªu s¶n xuÊt kinh doanh • Tæ chøc c¸c biÖn ph¸p kinh doanh rõng: + BiÖn ph¸p t¸i sinh rõng + BiÖn ph¸p nu«i d−ìng rõng + BiÖn ph¸p qu¶n lý b¶o vÖ rõng + BiÖn ph¸p khai th¸c, lîi dông tμi nguyªn rõng hiÖn cã + BiÖn ph¸p kinh doanh tæng hîp tμi nguyªn rõng hiÖn cã. • X©y dùng c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i • Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vμ g¾n liÒn víi x©y dùng l©m nghiÖp x· héi. • ¦íc tÝnh vèn ®Çu t−, trang thiÕt bÞ, nguån vèn vμ hiÖu qu¶ sau thêi kú kinh doanh. 2.3.8. Qui ho¹ch l©m nghiÖp céng ®ång Qui ho¹ch l©m nghiÖp céng ®ång ®ßi hái nhiÒu th«ng tin h¬n qui ho¹ch truyÒn thèng. Qui ho¹ch l©m nghiÖp céng ®ång tËp trung trªn sù thay ®æi vÒ kinh tÕ x· héi ¶nh h−ëng ®Õn nhu cÇu cña ng−êi d©n, sù −u tiªn vμ s½n sμng tham gia cña ng−êi d©n. Tõ n¨m 1982 trong quyÕt ®Þnh 184/H§BT vμ chØ thÞ 29/CT/TW nhμ n−íc ta ®· chÝnh thøc giao quyÒn sö dông kinh doanh rõng vμ ®Êt rõng cho c¸c thμnh phÇn B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 85 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn kinh tÕ kh¸c nhau: quèc doanh, tËp thÓ vμ hé gia ®×nh th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh giao ®Êt giao rõng. ViÖc ph©n cÊp cho ®Þa ph−¬ng qu¶n lý rõng, thùc hiÖn giao ®Êt giao rõng, tæ chøc th©m canh, sö dông tæng hîp vμ cã hiÖu qu¶ hμng triÖu ha rõng vμ ®Êt trèng ®åi nói träc lμ thùc hiÖn yªu cÇu chiÕn l−îc vÒ sö dông lao ®éng vμ ph©n bè l¹i lao ®éng, g¾n chÆt lao ®éng víi ®Êt ®ai, t¹o chuyÓn biÕn ®æi míi trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp, më mang c¸c ngμnh nghÒ, thóc ®Èy nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n kinh tÕ x· héi miÒn nói, trung du, gãp phÇn tÝch cùc vμo sù nghiÖp x©y dùng kinh tÕ vμ cñng cè quèc phßng. Giao ®Êt giao rõng thùc chÊt lμ tæ tæ chøc l¹i s¶n xuÊt l©m nghiÖp, g¾n chÆt gi÷a l©m nghiÖp víi n«ng nghiÖp vμ c«ng nghiÖp, nhÊt lμ chÕ biÕn, x¸c lËp tr¸ch nhiÖm lμm chñ cô thÓ cña tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt, vμ tõng ng−êi lao ®éng trªn tõng ®¬n vÞ diÖn tÝch. C¸c ®¬n vÞ ®−îc giao ®Êt giao rõng cã quyÒn lμm chñ vμ sö dông phÇn diÖn tÝch ®−îc giao, song viÖc tæ chøc s¶n xuÊt ph¶i tu©n thñ theo qui ho¹ch vμ kÕ ho¹ch chung trªn ph¹m vi l·nh thæ cña mét cÊp qu¶n lý nhÊt ®Þnh: +Cã kÕ ho¹ch g©y trång, ch¨m sãc, b¶o vÖ phï hîp víi qui ho¹ch l©m nghiÖp tõng vïng + Khai th¸c rõng ®ñ tuæi + Sau khai th¸c ph¶i trång l¹i rõng ngay. 3. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong x©y dùng ph−¬ng ¸n QHLN Thay ®æi môc ®Ých qu¶n lý rõng vμ chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi dÉn ®Õn c¸c néi dung thñ tôc trong qu¸ tr×nh qui ho¹ch còng thay ®æi theo. ë n−íc ta còng nh− c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn qui ho¹ch theo c¸ch ¸p ®Æt tõ trªn xuèng “top down”. Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi hiÖn nay ®ang ngμy cμng trë nªn phï hîp. Qu¸ tr×nh qui ho¹ch l©m nghiÖp hiÖn nay la: • §i tõ d−ãi lªn : Bottom - up” vμ tiÕp cËn kh«ng tËp trung • T¨ng c−êng sù tham cña céng ®ång, ®Æc biÖt lμ nh÷ng ng−ßi d©n sèng ë trong vμ gÇn vïng qui ho¹ch • T¨ng c−êng sù tham cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vμ c¸c tæ chøc quÇn chóng B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 86 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn • Qui ho¹ch cÇn cã sù tham gia cña ®Çy ®ñ c¸c ban ngμnh, c¸c nhμ chuyªn m«n v× r»ng nh÷ng vÊn ®Ò vμ c¬ héi trong l©m nghiÖp, kh«ng chØ lμ sù quan t©m cña c¸c nhμ chuyªn m«n l©m nghiÖp mμ cßn cã sù quan t©m cña c¸c nhãm/ ngμnh kh¸c • Sö dông nhiÒu nguån th«ng tin, nªn ¸p dông kiÕn thøc b¶n ®Þa trong viÖc ®−a ra quyÕt ®Þnh Bëi vËy ph−¬ng ph¸p qui ho¹ch ®−îc b¾t ®Çu tõ ®Þa ph−¬ng/ céng ®ång vμ cã sù thamgia cña ng−êi d©n, kinh nghiÖm vμ sù hiÓu biÕt cña hä trong x©y dùng ph−ong ¸n qui ho¹ch sö dông ®Êt vμ c¸n bé kü thuËt ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¸t hiÖn ra sù −u tiªn ph¸t triÓn vμ v¹ch kÕ ho¹ch thùc hiÖn ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua s¬ ®å sau: B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 87 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn H×nh 4.1: C¸c cÊp quy ho¹ch V ®Ò vμ c¬ héi h ChÝnh Qui ho¹ch sö dông ®Êt quèc gia Qui ho¹ch sö dông ®Êt huyÖn Qui ho¹ch sö dông ®Êt ®Þa ph−¬ng Qui ho¹ch ph¸t triÓn quèc gia Ph¸t hiÖn c¸c nhu cÇu, vÊn ®Ò , vμ sù hiÓu biÕt cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ChÝnh s¸ch vμ s tiªn cña huyÖn HuyÖn X· B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 88 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn 2.4. §iÒu tra ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña ®èi t−îng qui ho¹ch 2.4.1. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp §iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt l©m nghiÖp bao gåm ®iÒu kiÖn kinh tÕ, ®iÒu kiÖn lÞch sö tù nhiªn, t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tr−íc kia vμ hiÖn nay. Môc ®Ých cña ®iÒu tra ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp lμ ph©n tÝch s©u s¾c ®èi t−îng cña qui ho¹ch, ph¸t hiÖn ®−îc mèi liªn quan gi÷a c¸c nh©n tè lμm c¬ së cho viÖc x©y dùng ph−¬ng ¸n qui ho¹ch l©m nghiÖp bëi v× ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp lμ nh©n tè kh¸ch quan nã ¶nh h−ëng vμ quyÕt ®Þnh h−íng s¶n xuÊt vμ tr×nh ®é s¶n xuÊt l©m nghiÖp cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt cho nªn môc ®Ých cña ®iÒu tra nghiªn cøu lμ ph¶i th«ng qua viÖc t×m hiÓu ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®Ó thÊy râ nh©n tè kh¸ch quan Êy, t×m ra mèi quan hÖ bªn trong gi÷a nã víi c¸c nh©n tè kh¸c, vËn dông chóng ®Ó x©y dùng ph−¬ng ¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ kh¸ch quan vμ cã t¸c dông chØ ®¹o th−c tiÔn. Muèn lμm tèt c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp, mÊu chèt lμ ph¶i ®iÒu tra kü, cã hÖ thèng vμ ph©n tÝch khoa häc vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp. §iÒu kiÖn kinh tÕ l©m nghiÖp, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh rõng tr−íc kia vμ hiÖn nay, nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, nh−ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh nhÊt. Cã nghiªn cøu ®iÒu kiÖn kinh tÕ l©m nghiÖp míi cã thÓ biÕt ®−îc h−íng ph¸t triÓn vμ nhiÖm vô kinh tÕ l©m nghiÖp. Nh−ng nhiÖm vô kinh tÕ cña l©m nghiÖp l¹i ®−îc thùc hiÖn ë ®iÒu kiÖn tù nhiªn nμo ®ã, nhÊt lμ s¶n xuÊt l©m nghiÖp phÇn lín chÞu ¶nh h−ëng vμ h¹n chÕ cña c¸c nh©n tè tù nhiªn, cÇn biÕt râ nh©n tè nμo cã lîi ®Ó ph¸t huy vμ cã h¹i cho s¶n xuÊt ®Ó khèng chÕ, gi¶m bít t¸c dông bÊt lîi. Th«ng qua viÖc xem xÐt t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, cã thÓ tæng kÕt, thÊy râ ®iÒu kiÖn vËt chÊt,kü thuËt vμ tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp tõ ®ã lμm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kinh doanh sau nμy. B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 89 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn §iÒu tra ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp lμ kh©u quan träng nhÊt trong suèt c¶ qu¸ tr×nh qui ho¹ch. Lμm tèt hay xÊu cã ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cña c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp. 2.4.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn: Rõng sinh tr−ëng ph¸t dôc tèt hay xÊu phÇn lín ®Òu do ®iÒu kiÖn lÞch sö tù nhiªn nh−: khÝ hËu, ®Þa h×nh, ®Þa thÕ, thæ nh−ìng, thñy v¨n, kÕt cÊu ®Þa chÊt vv. Chóng cã quan hÖ qua l¹i rÊt phøc t¹p. ®iÒu kiÖn tù nhiªn phÇn lín quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng cña s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng vμ chÊt l−îng rõng, ®ång thêi trong ho¹t ®éng kinh doanh rõng muèn ra søc s¶n xuÊt cña tù nhiªn, muèn kh¾c phôc nh÷ng nh©n tè bÊt lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cÇn nghiªn cøu tû mý tõng ®iÒu kiÖn tù nhiªn cô thÓ. Khi nghiªn cøu ®iÒu kiÖn tù nhiªn cÇn chó träng ®iÒu tra nh©n tè chñ ®¹o ¶nh h−ëng tíi sinh tr−ëng vμ ph¸t dôc cña rõng • §Þa h×nh ®Þa thÕ ¶nh h−ëng ®Õn tæ thμnh loμi c©y sinh tr−ëng vμ ph¸t dôc cña rõng. §Þa h×nh, ®Þa thÕ sÏ ¶nh h−ëng ®Õn khÝ hËu, qu¸ tr×nh h×nh thμnh ®Êt, ®é s©u cña ®Êt, ¸nh s¸ng, l−îng n−íc r¬i, bèc h¬i, h−íng giã. MÆt kh¸c l¹i cã thÓ h×nh thμnh nhiÒu tiÓu khÝ hËu, ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh biÕn ®æi sÏ ¶nh h−ëng tíi c¸c nh©n tè sinh th¸i lμm biÕn ®æi sù ¶nh h−ëng qua l¹i gi÷a c¸c nh©n tè ®ã vμ gi÷a chóng víi sinh tr−ëng ph¸t dôc cña rõng. Kh¾c phôc nh÷ng ¶nh h−ëng bÊt lîi do ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh ®Þa thÕ víi c¸c nh©n tè sinh th¸i nh»m ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kinh doanh rõng cho phï hîp víi tõng ®èi t−îng. MÆt kh¸c ®Þa h×nh ®Þa thÕ kh¸c nhau còng ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn, th¶m t−¬i, tæ thμnh thùc b×, thêi kú sinh tr−ëng vv. §ång thêi ®Þa h×nh ®Þa thÕ còng liªn quan ®Õn viÖc lùa chän lo¹i h×nh vËn chuyÓn, ph−¬ng thøc vËn xuÊt vμ xÕp gç, ph−¬ng thøc khai th¸c chÝnh, bÒ réng khu khai th¸c, h×nh d¹ng vμ diÖn tÝch khu khai th¸c. Do ®ã nh©n tè ®Þa h×nh ®Þa thÕ còng lμ nh©n tè ®Þa m¹o ®Ó x¸c ®Þnh lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 90 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn • CÊu t¹o ®Þa chÊt Nh©n tè nμy ¶nh h−ëng tíi sù h×nh thμnh ®Êt, kÕt cÊu ®Þa chÊt ë tÇng mÆt ®Êt cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù ph©n bè cña quÇn l¹c thùc vËt vμ bé rÔ. Tμi liÖu cÊu t¹o ®Þa chÊt cña khu rõng lμ tμi liÖu kü thuËt quan träng cho x©y dùng c¬ b¶n ë vïng rõng, cho viÖc thiÕt kÕ m¹ng l−íi ®−êng vËn chuyÓn, ®iÓm chuyÓn tiÕp cña l©m tr−êng. • §Êt §Êt ¶nh h−ëng ®Õn tæ thμnh loμi c©y vμ søc s¶n xuÊt cña rõng lμ nh©n tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh ra lo¹i h×nh lËp ®Þa, lμ c¬ së ®Ó thiÕt kÕ c¸c biÖn ph¸p kinh doanh rõng nh−: BiÖn ph¸p trång rõng,biÖn ph¸p t¸i sinh vv... • §iÒu kiÖn khÝ hËu: ¸nh s¸ng, «n ®é, Èm ®é, giã... ¶nh h−ëng lín tíi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t dôc cña c©y rõng, ¶nh h−ëng ®èi víi gieo −¬m, trång rõng, thiÕt kÕ khu khai th¸c, x¸c ®Þnh h−íng ®−êng ph©n kho¶nh. Qua viÖc t×m hiÓu toμn diÖn, cã thÓ thÊy râ nh©n tè khÝ hËu nμo ¶nh h−ëng nhiÒu nhÊt ®èi víi s¶n xuÊt l©m nghiÖp, lÊy ®ã lμm c¬ së ®Ó qui ho¹ch. • T×nh h×nh thñy v¨n Thñy v¨n ¶nh h−ëng nghiªm träng tíi sinh tr−ëng, ph¸t dôc cña rõng, cÇn ®iÒu tra dßng s«ng, dßng ch¶y.vv... Nh÷ng tμi liÖu nμy lμm c¬ së ®Ó thiÕt kÕ vËn chuyÓn thñy, x©y dùng c¬ b¶n vμ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kinh doanh. 2.4.3. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi L©m nghiÖp lμ mét bé phËn kinh tÕ, cã quan hÖ chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngμnh kinh tÕ kh¸c. Do ®ã sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt l©m nghiÖp tÊt nhiªn sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Ng−îc l¹i sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt l©m nghiÖp còng ph¶i dùa vμo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngμnh kinh tÕ kh¸c. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra vμ ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña nhμ n−íc. §iÒu tra ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 91 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn héi gióp cho viÖc x©y dùng b¶n ph−¬ng ¸n qui ho¹ch l©m nghiÖp ®i ®óng h−íng vμ ph¸t huy tÝnh chñ ®¹o s¶n xuÊt. Néi dung ®iÒu tra nghiªn cøu ë mçi n¬i mçi kh¸c, song chñ yÕu bao gåm c¸c néi dung chÝnh sau: 1) VÞ trÝ, ®Þa lý, ph©n chia hμnh chÝnh vμ tæng diÖn tÝch cña ®èi t−îng qui ho¹ch: §iÒu tra nh÷ng vÊn ®Ò nμy ®Ó thÊy râ vÞ trÝ vμ ý nghÜa cña rõng trong nÒn kinh tÕ nhμ n−íc, møc ®é phong phó tμi nguyªn rõng vμ t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai. Do ®ã biÕt râ vÞ trÝ ®Þa lý ( Kinh tuyÕn, vÜ tuyÕn) cña ph¹m vi ®èi t−îng qui ho¹ch, dùa vμo diÖn tÝch tμi nguyªn rõng vμ tæng diÖn tÝch mμ t×m ra tû lÖ che phñ, ®iÒu nμy nãi lªn møc ®é phong phó tμi nguyªn rõng.vv... MÆt kh¸c c¨n cø vμo sè liÖu thèng kª c¸c lo¹i ®Êt ®ai vμ diÖn tÝch cña chóng mμ qui ho¹ch t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai vμ ý nghÜa kinh tÕ cña rõung, x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kinh doanh, tæ chøc s¶n xuÊt cho phï hîp. 2) Dù kiÕn ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c cÊp: CÇn ph¶i ®iÒu tra tû mû vÒ n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn chuyÓn vμ c¸c ngμnh kinh tÕ kh¸c, qua ®ã dù kiÕn ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiÖp cña c¸c cÊp qu¶n lý, ®©y lμ tμi liÖu quan träng ®Ó nghiªn cøu ®iÒu kinh tÕ l©m nghiÖp. 3) T×nh h×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt nong nghiÖp chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l©m nghiÖp. N«ng nghiÖp cung cÊp l−¬ng thùc vμ nh©n lùc cho l©m nghiÖp. CÇn t×m hiÓu nhu cÇu vÒ gç, cñi cña n«ng nghiÖp, tr×nh ®é c¬ giíi hãa vμ tËp qu¸n canh t¸c qua ®ã mμ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kinh doanh nhiÒu mÆt. Ngoμi ra còng ph¶i ®iÒu tra vÒ ch¨n nu«i, ch¼ng h¹n ®iÒu tra lo¹i gia sóc, sè ®μn, sè con, diÖn tÝch b·i ch¨n th¶, ¶nh h−ëng cña ch¨n nu«i ®Õn rõng non.vv... 4) T×nh h×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp: CÇn ®iÒu tra vμ thu thËp sù ph©n bè c«ng nghiÖp, tμi liÖu vÒ s¶n xuÊt hiÖn nay vμ h−íng ph¸t triÓn, ®ång thêi cÇn t×m hiÓu nhu cÇu cung cÊp gç cña c¸c ngμnh B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 92 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai, vμ xem xÐt t×nh h×nh c©n ®èi gi÷a cung vμ cÇu, qua ®ã x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c gç cho phï hîp. 5) §iÒu kiÖn giao th«ng vËn chuyÓn: §©y lμ cÇu nèi gi÷a n¬i s¶n xuÊt vμ n¬i tiªu thô gç vμ c¸c l©m s¶n kh¸c, hμng lo¹t c¸c biÖn ph¸p kinh doanh cã ®−îc réng kh¾p hay kh«ng phÇn lín do ®iÒu kiÖn giao th«ng vËn chuyÓn quyÕt ®Þnh, ®ã chÝnh lμ mét trong nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn c−êng ®é kinh doanh rõng, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt l©m nghiÖp. Khi ®iÒu tra cÇn n½m ®−îc lo¹i ®−îng hiÖn cã vμ t−¬ng lai, t×nh h×nh ph©n bè, chiÒu dμi vμ n¨ng lùc vËn chuyÓn, cÇn ph©n biÖt ®−êng bé, ®−êng thñy, ®−êng chÝnh vμ ®−êng nh¸nh. 6) MËt ®é nh©n khÈu, t×nh h×nh ph©n bè nh©n lùc: MËt ®é nh©n khÈu biÓu thÞ b»ng sè ng−êi trªn mçi c©y sè vu«ng, qua ®iÒu tra mËt ®é nh©n khÈu vμ t×nh h×nh nh©n lùc sÏ n¾m ®−îc nhu cÇu vÒ gç vμ c¸c l©m s¶n kh¸c cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, t×m ra ®−îc mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a vÞ trÝ d©n c− vμ vÊn ®Ò chèng löa rõng. CÇn ®iÒu tra t×nh h×nh ph©n phè d©n c−, mËt ®é nh©n khÈu, tæng sè nh©n khÈu.vv... c¨n cø vμo t×nh h×nh cung cÊp vμ bæ xung nh©n lùc mμ x¸c ®Þnh c−êng ®é kinh doanh rõng cho phï hîp. 7) T×m thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm: ThÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm lμ mét trong nh÷ng yÕu tè kÝch thÝch s¶n xuÊt l©m nghiÖp ph¸t triÓn, tõ ®ã gióp c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt x¸c ®Þnh loμi c©y kinh doanh, s¶n l−îng rõng cung cÊp cho thÞ tr−êng trong giai ®o¹n hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai. 2.4.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh tr−íc kia vμ hiÖn nay Môc ®Ých cña ®iÒu tra, ph©n tÝch t×nh h×nh kinh doanh ®· qua, n¾m ®−îc ®iÒu kiÖn kü thuËt vËt chÊt vμ tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh hiÖn cã cña ®èi t−îng lÊy ®ã lμm tμi liÖu ®Ó x©y dùng ph−¬ng ¸n qui ho¹ch. Trªn c¬ së ®iÒu tra, ph©n tÝch nh÷ng biÖn ph¸p kinh doanh quan träng tr−íc ®©y ®· thùc hiÖn ®Ó rót kinh B¶i gi¶ng §iÒï tra rõng ThS: Vò V¨n Th«ng 93 Bé m«n L©m sinh & §TQHR- Khoa L©m NGhiÖp - §HNL Th¸i Nguyªn nghiÖm, ®Ò xuÊt, bæ xung cho viÖc tæ chøc kinh doanh sau nμy ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Néi dung ®iÒu tra bao gåm c¸c phÇn sau: 1) T×m hiÓu c¸c chñ ch−¬ng chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc, cña c¸c cÊp ®Þa ph−¬ng vμ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vμ l©m nghiÖp nãi riªng 2) T×m hiÓu ph−¬ng thøc kinh doanh lîi dông: Ph−¬ng thøc kinh doanh lîi dông rõng lμ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh x¸c ®Þnh trong tõng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh, nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých kinh doanh ®· ®Þnh. Qua ®iÒu tra n¾m ®−îc c¬ së s½n cã cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt vμ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña ®Þa ph−¬ng, ®ång thêi còng thÊy râ ®−îc hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kinh doanh tr−íc ®©y ®· ¸p dông trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ lμm c¬ së ®Ó chän ph−¬ng thøc kinh doanh lîi dông rõng míi hîp lý h¬n. 3) §iÒu tra c«ng t¸c qui ho¹ch ®· tiÕn hμnh: NÕu tr−íc ®©y ®· tiÕn hμnh c«ng t¸c nμy th× ®é chÝnh x¸c vμ møc ®é hoμn chØnh cña c¸c tμi liÖu vÉn cßn gi¸ trÞ tham kh¶o, cã thÓ dùa vμo ®ã ®Ó ®iÒu tra thiÕt kÕ míi. Nh− vËy sÏ bít ®i mét sè qu¸ tr×nh ®iÒu tra vμ ®ì ®i ®−êng vßng. CÇn t×m hiÓu vμ thu thËp c¸c tμi liÖu ®iÒu tra thiÕt kÕ, trong ®ã chó ý thêi gian ®iÒu tra, møc ®é tû mû, møc ®é hoμn chØnh.vv... cÇn thÈm tra c¸c tμi liÖu ®iÒu tra, v¨n b¶n thiÕt kÕ ®Ó x¸c ®Þnh ®é tin cËy vμ gi¸ trÞ sö dông. NÕu nh− ®· tiÕn hμnh c«ng t¸c qui ho¹ch nªn dùa vμ t×nh h×nh thay ®æi tμi ngu