Đặc điểm tâm sinh lý tuổi dậy thì.......

ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ TUỔI DẬY THÌ......... Tuổi dậy thì là thời kỳ xảy ra những biến động mãnh liệt về tâm lý của mỗi con người, cũng là thòi kỳ then chốt của phát triển tâm lý. Đương nhiên, quá trình phát triên tâm lý có quan hệ chặt chẽ với điều kiện kinh tế xã hội, văn hoá mà thanh thiếu niên đang sống và cũng liên quan đến quá trình phát dục, thành thục về sinh lý. bước vào năm đầu của tuổi này, số đông chuyển từ tiểu học lên trung học, bọn trẻ phải đối phó với những đổi thay to lớn trong môi trường học tập và rất nhiều những yêu cầu mới của xã hội. con người đứng trước những thay đổi sinh lý hình thái rất đột ngột, như cao vổng lên, sức mạnh cơ bắp, đầu vú nở, kinh nguyệt, di tinh, vỡ giọng....., tất nhiên sẽ dẫn đến hàng loạt những biến động tâm lý. Vì ở thời kỳ quá độ nên đặc trưng tâm lý vừa còn vương chút trẻ con lại có những mầm mông mới nhú của tâm lý người lớn. quay tụ lại thì đặc điểm tâm lý thời kỳ này có 4 đặc điểm chung như sau: _ một là, về mặt phát triển trí lực và thể lực thì tuổi dậy thì là thời kỳ hoàng kim để phát triển trí lực. chẳng hạn về sức nhớ, nam từ 11-12 tuổi, nữ từ 10-11 chuyển từ ghi nhớ máy móc đã phát triển một phần sang ghi nhớ có ý nghĩa. Nam từ 14-15 tuổi, nữ từ 13-14 tuổi, nhớ được từng phần theo ý nghĩa đã phát triển tới nhớ đựoc theo ý nghĩa toàn bộ. lại như về tư duy, tự tư duy cụ thể, tư duy lấy tôi làm trung tâm đã phát triển tới dư duy logic, trừu tượng. về mặt học tập, động cơ, thái độ, hứng thú và năng lực học tập đều được nâng cao. Vì các môn học nhiều thêm, nội dung đã phân biệt, nên tư duy trừu tượng logic được dịp phát triển mạnh. khả năng phân tích, tổng hợp, suy luận và phán đoán cũng được nâng cao. Do thân hình lớn vổng lên, chuyển hoá trong cơ thể mạnh mẽ, tịnh lực dồi dào,hiếu động luôn chân luôn tay, tựa như toàn thân chỗ nào cũng dư thừa sức lực, nhất là trong những hoạt động tranh đua, cùng với sự tự ý thức hơi quá và lòng tự tôn hừng hực, tạo nên sự bất kham, mọi trường hợp đều muốn bộc lộ nguyện vọng mãnh liệt của bản thân. Có khi làm đến cật lực mà lòng cảm thấy rát hào hứng, quên mất sự điều chỉnh sao cho thoả đáng, do đó ảnh hưởng đến sức khoẻ. Tóm lại thòi kỳ này đã thể hiện đầy đủ người thanh niên có lý tưởng, có lòng tiến thủ và dồi dào sức khỏe. _ hai là, về tính tình: ở bước đầu và bứoc vào giữa của tuổi dậy thì, có sự bộc lộ hết sức mạnh mễ về tính tìnhm rất ko ổn định, rất dễ chuyển từ cực này sang cực kia. sở dĩ gọi là tính lưỡng cực trong tính nết của thanh niên là, họ có biểu hiện trong tính tình khẳng định và phủ định, tích cực và tiêu cực, khẩn trương và buông lỏng, hoạt động và lập lờ, yêu và ghét, vui vẻ và buồn nản, hấp tấp và bình tĩnh, cáu bẳn và bình ổn.... ví dụ xem 1 bộ phim có ý nghĩa, nghe buổi nói chiện cảm động, liền hạ quyết tâm, noi gương nhân vật anh hùng điển hình, làm người tốt việc tốt. nhưng khi bị bạn bè hoặc bạn học châm chọc dè bỉu, thì họ lại dễ thối chí bỏ cuộc, cho mình là ngốc nghếch. Tính 2 cực ở thanh niên, tất nhiên có nguồn gốc ở cơ chế sinh lý, nhưng nó có nguyên nhân xã hội. nếu phân tích theo cơ chế sinh lý thì, tính nết là kết quả của hoạt động phối hợp của vỏ đại não và thần kinh giao cảm dưới lớp vỏ đó. ở tuổi dậu thì chức năng nội tiết phát triển rất mau lẹ, nhưng tác dụng ức chế của vỏ não thì chưa tới mức hoàn hảo, nên có đặc trưng là tính nết ở tuổi này rất thất thường. còn nếu phân tích theo nguyên nhân xã hội thì, đối với xã họi thanh niên có nhiều nhu cầu rất mãnh liệt, ra sức muốn biểu hiện sức lực của mình. Nhưng chưa có đựoc nhận thức đầy đủ với tính cách phức tạp của xã hội, chưa hiểu thấu tính hợp lý và tính khả thi trong hành vi của bản than, cũng chưa xác lập đựoc một nhân sinh quan đúng đắn, nguỵen vọng và hiẹn thực ko sao thống nhất đựoc, nên dẫn đến những xao động rất lớn trong tính tình. Nhưng nhình chung vẫn là tính nết mạnh mẽ , tình cảm phong phú và nhiệt tình sôi sục, đó vốn là mặt chủ đạo của tuổi này. _ ba là, nhìn theo hướng phát triển cá tính thì, ở thời kỳ này sự tự quan sát, tự đánh giá, tự thể hiện, tự đôn đốc, tự khống chế... đều được tăng cường. ở thời kỳ này đã bắt đầu có cảm nghĩ mình là người lớn, thầm lặng cảm thấy mình đang lớn dần thành người lớn. vì tự ý thức đựoc như thế nên tính tự giác cũng đựoc nâng cao nhanh chóng, luôn hướng lên trên, ngả theo lẽ phải, nôn nóng tìm kiếm cái cốt lõi của cuộc sống. ý thức xã hội đựoc tăng cường mau chóng, rất nhạy bén với mọi biến động của xã hội, dám nói lên ý kiến và nhân định của bản thân và khao khát muốn đựoc người khác đánh giá, hết sức quan tâm đến sự phát triển tài năng bản thân và trau dồi đạo đức, phẩm chất. khả năgn tự kiềm chế dân đựoc nâng cao, hành vi thiếu tự chủ dần giảm bớt, biết khống chế hành vi của mình theo khuôn phép của xã hội. nếu so với người lớn thì ở tuổi này còn dễ bị ảnh hửởng bởi hoàn cảnh bên ngoài, bởi tính nết, tình cảm. đây là thời kỳ quan trọng để phát triển tính cách và ý thức đạo đức. _ bốn là, nếu nhìn theo hướng phát triển tâm lý giới tính thì ở tuổi dậy thì có thể chia tâm lý về giói tính ra làm 3 giai đoạn: giai đoạn có ý thức phân biệt người khác giới, khi đến tuổi 14-15, thiếu niên nam nữ bắt đầu phát dục, đặc trưng thứ 2 về giới tính đã lộ rõ, biến đổi về sinh lý dẫn đến biến đổi về tâm lý, ý thức được sự khác nhau giữa hai giới, bắt đầu có thái độ né tránh bạn khác giới. khi không né tránh đựoc thì thẹn thùng, xấu hổ. trong giai đoạn nèy thân thể đã phát triển đến mức gần như người lớn thanh niên nam nữ thik gần nhau, nảy sinh tình cảm và mến mộ nhau. ở giai đoạn này họ thik làm dáng, thik trình diện, thik thể hiện trước bạn khác giới để mong nhânn được tình cảm tốt của đối phương. Giai đoạn “ mối tình đầu “ cũng là cuối kỳ tuổi dậy thì, thanh niênnam nữ từ sự gần gũi nhau đi vào giai đoạn tình yêu thầm kín, miên man trong 1 tình yêu lý tưởng giữ kín trong lòng.