Giáo trình Nuôi trâu, bò sữa

ăn cỏ dọc đƣờng sẽ làm giảm tác dụng vận động. + Vận động kết hợp với thao tác nhẹ. - Hàng ngày có thể sử dụng trâu, bò sữa kéo xe vận chuyển thức ăn, bừa nhẹ thời gian làm việc khoảng 2 – 3h. Nhƣ vậy vừa sử dụng đƣợc sức lao tác của con vật đồng thời khai thác tốt tác dụng của vận động đối với trâu, bò sữa. Tuy nhiên không nên quá lạm dụng, sẽ có tác dụng ngƣợc lại. + Cho trâu, bò sữa vận động tự do ngoài sân chơi thởi gian 3-4 giờ trên ngày vào những lúc rân mát (đối với bò sữa nuôi nhốt chuồng) 1.2. Tắm, chải Tắm, chải cho trâu bò sữa nhằm mục đích làm cho lông da sạch sẽ tăng cƣờng quá trình trao đổi chất, trao đổi nhiệt và tăng cƣờng khả năng tự bảo vệ của cơ thể. 1.2.1. Tắm cho trâu bò sữa + Thời điểm tắm: những ngày nắng ấm trong năm. + Tắm thƣờng kết hợp với kỳ cọ, tẩy rửa chất bẩn bám trên da. Có thể dùng vòi phun nƣớc tắm riêng biệt cho từng con. Nơi nào có hồ, sông, suối, nƣớc sạch có thể cho trâu xuống đầm, tắm mỗi ngày từ 1 – 2 lần. Cần dùng vải xô rửa mặt, mũi, mồm và cơ quan sinh dục. Tránh thô bạo làm xây sát. Hình 5.1a Tắm cho trâu bằng vòi nước Hình 5.1b. Cho trâu đầm nước 1.2.2. Chải cho trâu, bò sữa - Mùa đông giá rét, trâu, bò sữa phải đƣợc chải thƣờng xuyên, chải làm cho lông mƣợt, da sạch, loại trừ ve, rận ký sinh, tăng cƣờng hệ tuần hoàn của máu. - Cách chải: + Chải từ phải sang trái, từ trƣớc đến sau, từ trên xuống dƣới, cái nọ tiếp cái kia, chải đều toàn thân. 41 + Đầu tiên dùng bàn chải cứng quét sạch những chỗ đất, phân bám trên lông, da con vật. Tiếp theo tay trái cầm bàn chải sắt, tay phải dùng bàn chải lông chải lại một đến hai lƣợt, theo chiều thuận và nghịch của lông. Đất bẩn ở chân móng dùng nƣớc dội, rửa tốt nhất nên xoa chải ngoài chuồng, mỗi ngày nên xoa chải ít nhất một lần vào buổi sáng sau khi cho con vật vận động và trƣớc khi vắt sữa . Hình 5.2. Bàn chải trâu, bò 1.3.Vệ sinh chuồng trại 1.3.1. Vệ sinh chuồng nuôi + Vệ sinh cơ học: - Quét sạch nền chuồng, sân chơi, đƣờng đi, thu gom phân, rắc, rửa máng ăn, máng uống, nền chuồng sạch sẽ. phân rắc đƣợc vận chuyển đến nơi chứa đựng hoặc đƣa vào hố ủ sinh học Bioga - Khu vực vắt sữa đƣợc quét sạch, thu gom phân, rác và rửa sạch sẽ trƣớc và sau vắt sữa. +Vệ sinh hóa học: Sử dụng hóa chất để vệ sinh khu vực chuồng trại, khu vực vắt sữa và bảo quản sữa, quét vôi chuồng trại và khu vực xung, phun thuốc phòng ghẻ, ve, rận Sử dụng các chất sinh học nhƣ chế phầm EM để xử lý mùi phân, nƣớc tiểu đảm bảo vệ sinh môi trƣờng. 1.3.2. Vệ sinh môi trƣờng - Môi trƣờng xung quanh khu vực chuồng nuôi, bãi chăn thả trâu, bò sữa thƣờng xuyên phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh không để tồn đọng phân, răc, nƣớc thải. Định kỳ phun thuốc, rắc vôi bột khử trùng Tránh lây lan các bệnh dịch có hại cho trâu, bò sữa. - Cổng vào khu vực chăn nuôi cần có hố khử trùng nhằm khử trùng ngƣời và phƣơng tiên mỗi khi ra vào khu vực để ngăn chặn dịch bệnh lây lan. 1.4. Khai thác sữa 1.4.1.Vắt sữa thủ công Vắt sữa thủ công cần thực hiện theo quy trình sau: + Bƣớc 1 chuẩn bị dụng cụ - Xô đựng nhôm 20 lít số lƣợng 2 cái ( 1 đựng sữa, 1 đựng nƣớc sạch) - Bình đựng sữa loại 20 hoặc 40 lít số lƣợng tủy thuộc vào lƣợng sữa vắt đƣợc. - Ghế nhựa ngắn chân dùng để ngồi khi vắt sữa, số lƣợng 1 - Dây thừng cố định chân sau bò, số lƣợng 1 sợi dài 4 mét. - Vải gạc: số lƣợng 1 mét - Khăn bông: số lƣợng 2 cái - Dung dịch thuốc tím 0,1%, hoặc lugol 100ml, 42 - Cốc nhựa loại 100 ml, số lƣợng 1 cái. Các dụng cụ xô, bình đựng sữa đƣợc rửa bằng xà phòng, nƣớc sạch, tráng nƣớc sôi để khử trùng và phới khô. Vải gạc, khăn bông giặt bằng nƣớc sạch, xà phòng và phơi khô. + Bƣớc 2: chuẩn bị bò sữa - Đƣa bò vào vị trí vắt, cho bò ăn thức ăn tinh theo khẩu phần. - Cố định cổ, cột chân sau bò. Ngƣời vắt sữa phải ngồi đúng tƣ thế vắt sữa, bên phải bò, xô vắt sữa phải đặt trƣớc mặt. - Rửa vú bằng nƣớc sạch, dùng khăn lau khô vắt bỏ vài tia sữa đầu và kiểm tra viêm vú bằng cách vắt mỗi vú vài tia sữa vào miếng vải đen (nếu lợn cợn là bị viêm). - Xoa kích thích bầu vú: Mục đích gây cảm giác dễ chịu, kích thích sữa xuống và bò bình tỉnh cho vắt sữa. + Bƣớc 3 . Thực hiện vắt sữa: - Vắt nắm 70 – 90 nắm/phút Trƣớc hết ngón cái và ngón trỏ nắm và thít chặt phần cơ vú để sữa không trở ngƣợc lại bầu vú đƣợc, sau đó lần lƣợt thít chặt các ngón 2, 3, 4 để sữa chảy vào bầu vú, ngón út để cách bầu vú khoảng 0,5 cm, khi sữa thoát ra khỏi núm vú, ngón cái, ngón trỏ và ngón khác mới lần lƣợt buông. Dƣới áp lực của áp suất sữa trong bầu vú, bể sữa dẫn dần xuống núm vú và các thao tác vắt lại đƣợc lập lại nhƣ ban đầu, 1 lít sữa vắt trong vòng 1 phút là vừa. Thứ tự vắt đối với các núm vú ảnh hƣởng đến sản lƣợng sữa. Do mối liên hệ qua lại giữa các bể sữa mà đƣa ra quy tắc vắt: Vắt chéo thẳng một phía là tốt nhất. Hình 5.3a Phương pháp vắt nắm sữa trâu, bò 43 - Vắt vuốt. Dùng hai ngón tay cái và trỏ kẹp chặt từ trên núm vú rồi vuốt xuống để sữa tia ra. So với vắt nắm, phƣơng pháp vắt chậm hơn, núm vú bị kéo dài, vuốt mạnh có thể gây tổn thƣơng núm vú, bò bị đau, nhất là đối với bò sữa năng suất cao, dễ gây viêm vú. Vắt vuốt chỉ áp dụng đối với những con bò có núm vú ngắn hoặc trong trƣờng hợp cần vắt sữa còn lại trong giai đoạn cuối. Hình 5.3b Phương pháp vắt vuốt sữa trâu, bò + Bƣớc 4: Xoa kết thúc: - Vắt sữa còn khoảng 8 - 10% sữa trong bầu vú thì dừng lại tiến hành xoa kết thúc. Trƣớc hết xoa nửa bầu vú trái rồi chuyển sang nửa bầu vú phải giống xoa kích thích nhƣng ấn mạnh hơn để dồn sữa còn lại xuống núm vú. Tiến hành vắt kiệt, vuốt kiệt để tránh tình trạng viêm vú. - Chú ý khi xoa kết thúc cần làm nhẹ nhàng, tránh làm thô bạo gây cảm giác khó chịu cho gia súc, thời gian mỗi bƣớc kéo dài không quá 1 phút. Sau khi vắt rửa lại bầu vú bằng nƣớc sạch, lau khô và nhúng 4 núm vú vào dung dịch thuốc tím 0,1% hoặc dung dịch cồn trắng để đề phòng viêm vú . Cần tránh cho bò nằm ngay vì vi sinh vật ở nền chuồng dễ xâm nhập vào bầu vú khi lỗ núm vú chƣa kịp đóng lại. Nếu bò bị viêm vú cần đIều trị ngay để tránh lây lan. 44 Hình 5.4. Vắt sữa bò bằng tay 1.4.2.Vắt sữa bằng máy Có hai loại máy: máy vắt sữa lƣu động và dàn vắt sữa tự động. Nguyên lý hoạt động của máy vắt sữa là hút chân không với tần số 60 lần/phút, áp lực 300 - 400 mmHg. Thời gian vắt kéo dài 3-5 phút. Trình tự thao tác vắt sữa bằng máy nhƣ sau: + Bƣớc 1 chuẩn bị dụng cụ vắt sữa - Máy vắt sữa lƣu động đơn hoặc kép, đƣợc vệ sinh đƣờng dẫn sữa, bình đƣợc sữa và vận hành thử. - Xô nhôm loại 20 lít. - Bình đựng sữa loại 20 hoặc 40 lít số lƣợng tủy thuộc vào lƣợng sữa vắt đƣợc. - Dây thừng cố định chân sau bò, số lƣợng 1 sợi dài 4 mét. - Vải gạc: số lƣợng 1 mét - Khăn bông: số lƣợng 2 cái - Dung dịch thuốc tím 0,1%, hoặc lugol 100ml, - Cốc nhựa loại 100 ml, số lƣợng 1 cái. Các dụng cụ xô, bình đựng sữa đƣợc rửa bằng xà phòng, nƣớc sạch, tráng nƣớc sôi để khử trùng và phới khô. Vải gạc, khăn bông giặt bằng nƣớc sạch, xà phòng và phơi khô. + Bƣớc 2: chuẩn bị bò sữa - Đƣa bò vào vị trí vắt, cho bò ăn thức ăn tinh theo khẩu phần. - Cố định cổ, cột chân sau bò. Ngƣời, máy vắt sữa ở bên phải bò. - Rửa vú bằng nƣớc sạch, dùng khăn lau khô vắt bỏ vài tia sữa đầu và kiểm tra viêm vú bằng cách vắt mỗi vú vài tia sữa vào miếng vải đen (nếu lợn cợn là bị viêm). 45 - Xoa kích thích bầu vú: Mục đích gây cảm giác dễ chịu, kích thích sữa xuống và bò bình tỉnh cho vắt sữa, cách làm nhƣ sau: Ngón trỏ đến ngón út nắm giữa 2 bầu vú bên trái, ngón cái làm chuyển động toàn thân bầu vú trái. Sau đó hai nửa bàn tay chuyển sang bầu vú phải, ở đây hai ngón cái nắm ở bầu vú bò và hai bàn tay làm chuyển động tròn theo bầu vú gây kích thích cho con vật bình tỉnh đứng yên, sữa trên bể dồn xuống 4 núm vú. + Bƣớc 3 . Thực hiện vắt sữa: Vận hành máy vắt sữa và nắp các ống hút vào bốn núm vú của trâu, bò sữa, quan sát sữa chuyển động trong ống dẫn và phản ứng của con vật. Khi sữa không chẩy trong ống dẫn của máy , thi ngừng vắt Số lần vắt /ngày tuỳ thuộc vào sản lƣợng sữa (2-3 lần). Khi vắt sữa cần thực hiện: đúng giờ, đúng địa điểm, đúng cách vắt và đúng quy trình vắt. Sau khi vắt kiệt sữa dùng khăn lau sạch bầu vú và sát trùng các núm vú. Hình 5.5. Vắt sữa bò bằng máy + Bƣớc 4. Xoa kết thúc: - Trƣớc hết xoa nửa bầu vú trái rồi chuyển sang nửa bầu vú phải giống xoa kích thích nhƣng ấn mạnh hơn để dồn sữa còn lại xuống núm vú. Tiến hành vắt kiệt, vuốt kiệt để tránh viêm vú. - Chú ý khi xoa kết thúc cần làm nhẹ nhàng, tránh làm thô bạo gây cảm giác khó chịu cho gia súc, thời gian mỗi bƣớc kéo dài không quá 1 phút. Hình 5.6.văt kiệt sữa sau khi kết thúc Sau khi vắt rửa lại bầu vú bằng nƣớc sạch, lau khô và nhúng 4 núm vú vào dung dịch thuốc tím 0,1% hoặc dung dịch cồn trắng để đề phòng viêm vú . Cần tránh cho bò nằm ngay vì vi sinh vật ở nền chuồng dễ xâm nhập vào bầu vú khi lỗ núm vú chƣa kịp đóng lại. Nếu bò bị viêm vú cần đIều trị ngay để tránh lây lan. 1.5. Phát hiện động dục. Dựa vào biểu hiện cơ quan sinh dục và toàn thân của trâu, bò sữa để phát hiện động dục và phối giống cho con vật. Khi con vật động dục, cơ quan sinh dục và toàn thân có biểu hiện sau: + Đối với cơ quan sinh dục 46 - Âm hộ sƣng và ẩm ƣớt, niêm mạc đƣờng sinh dục xung huyết màu đỏ và không dính. - Có dịch trong suốt, khó đứt nhƣ nhựa chuối chẩy ra ở âm hộ, thời gian một đến hai ngày trƣớc khi động dục thực sự. + Đối với toàn thân - Bồn chồn, mẫn cảm, hay chú ý đến sự xuất hiện của ngƣời hay của gia súc khác. - Kêu, phá chuồng, kém ăn, sản lƣợng sữa giảm - Nhảy lên những con khác nhƣng chƣa chịu đực. - Đứng yên khi có một gia súc khác nhảy lên (chịu đực). - Thích gần những con khác, nhất là con đực - Nếu quan sát vào ban đêm thấy con vật ở tƣ thế đứng trong khi những con khác nằm. Nếu phát hiện những biểu hiện trên tức là trâu bò động dục cần phối giống cho con vật Các biểu hiện động dục ở trâu không mạnh bằng ở bò khoảng 80% trâu động dục thầm lặng khó phát hiện. 2. Chăm sóc trâu, bò sữa mang thai 2.1. Vệ sinh chuồng trại + Vệ sinh cơ học Chuồng trại cho trâu bò cái sinh sản cần đƣợc vệ sinh sạch sẽ, đảm bảo thoáng mát về mùa hè. Hàng ngày thực hiện vệ sinh chuồng trại, quét dọn máng ăn, máng uống, nền chuồng, sân chơi đến khu vực xung quang, thu dọn phân, chất thải để xử lý, bổ sung chất độn chuồng lúc sắp đẻ và khi nuôi bê nghé, lƣu ý không làm trâu bò sợ hãi + Vệ sinh cơ học: - Quét sạch nền chuồng, sân chơi, đƣờng đi, thu gom phân, rắc, rửa máng ăn, máng uống, nền chuồng sạch sẽ. phân rắc đƣợc vận chuyển đến nơi chứa đựng hoặc đƣa vào hố ủ sinh học Bioga - Khu vực vắt sữa đƣợc quét sạch, thu gom phân, rác và rửa sạch sẽ trƣớc và sau vắt sữa. +Vệ sinh hóa học: Sử dụng hóa chất để vệ sinh khu vực chuồng trại, khu vực vắt sữa và bảo quản sữa, quét vôi chuồng trại và khu vực xung, phun thuốc phòng ghẻ, ve, rận Sử dụng các chất sinh học nhƣ chế phầm EM để xử lý mùi phân, nƣớc tiểu đảm bảo vệ sinh môi trƣờng. 2.2.Vệ sinh thân thể Vệ sinh thân thể cho trâu bò sữa mang thai gồm tắm, chải 2.2.1. Tắm cho trâu bò sữa mang thai + Thời điểm tắm: những ngày nắng bức về màu hề và nắng ấm về mùa đông. + Tắm thƣờng kết hợp với kỳ cọ, tẩy rửa chất bẩn bám trên da. Có thể dùng vòi phun nƣớc tắm riêng biệt cho từng con. Nơi nào có hồ, sông, suối, nƣớc sạch có thể cho trâu xuống đầm, tắm mỗi ngày từ 1 – 2 lần. Cần dùng vải xô lau chùi mặt, mũi, mồm và cơ quan sinh dục. Tránh thô bạo làm xây sát. 47 Hàng ngày cho trâu bò sữa đƣợc tắm chải từ 1 - 2 lần. Mùa đông tắm cho trâu bò vào những ngày nắng ấm, sau khi vận động về. 2.2.2. Chải cho trâu, bò sữa mang thai Mùa đông giá rét, trâu, bò sữa phải đƣợc chải thƣờng xuyên, chải làm cho lông mƣợt, da sạch, loại trừ ve, rận ký sinh, tăng cƣờng hệ tuần hoàn của máu, cách chải: - Chải từ phải sang trái, từ trƣớc đến sau, từ trên xuống dƣới, cái nọ tiếp cái kia, chải đều toàn thân. - Đầu tiên dùng bàn chải cứng quét sạch những chỗ đất, phân bám trên lông, da con vật. Tiếp theo tay trái cầm bàn chải sắt, tay phải dùng bàn chải lông chải lại một đến hai lƣợt, theo chiều thuận và nghịch của lông. - Đất bẩn ở chân móng dùng nƣớc dội, rửa sạch. 2.3. Cạn sữa cho trâu, bò + Thời gian khai thác sữa thƣờng kéo dài khoảng 270-300 ngày, có thể khai thác trên 300 ngày đối với bò có năng suất sữa cao, chậm động dục. + Thời gian bò mang thai 9 tháng 10 ngày thì bò đẻ. Khi bò mang thai đƣợc 7 tháng bắt buộc phải cho cạn sữa, mục đích đảm bảo sản lƣợng sữa, sức khỏe bò mẹ, sức khỏe bê con trong lứa tới. Thức ăn thời kỳ này phải kèm theo khẩu phần mang thai. + Tùy bò sữa nhiều hoặc ít có thể cạn sữa theo 2 cách sau: - Đối với bò 4-5 lít trở lên: Giảm số lần vắt trong ngày từ 2 lần xuống 1 lần/ngày hoặc 2 - 3 ngày vắt 1 lần. Thay đổi giờ vắt sữa. Thay đổi thứ tự thao tác vắt. Cắt thức ăn tinh và thức ăn nhiều nƣớc, hạn chế nƣớc uống. - Đối với bò 2 - 3 kg/ngày có thể cạn sữa bằng cách 3-4 ngày vắt 1 lần sau đó để sữa tự tiêu. Song song phải thay đổi điều kiện sống và chăm sóc của bò nhƣ trên. Thƣờng xuyên theo dõi, kiểm tra xem bò có bị viêm vú hay không. - Sau giai đoạn cạn sữa, Cho bò ăn lại khẩu phần bình thƣờng. Thức ăn tinh: 1,5 kg/con/ngày. Thức ăn thô: Tự do. Mùa khô:Bổ sung thêm năng lƣợng (mật đƣờng)1,2-1,5 kg/con/ngày và đạm (Urêa) 60 - 80 gr/con/ngày. 2.4. Đỡ đẻ 2.4.1. Nhận biết biểu hiện trƣớc khi đẻ ở trâu, bò + Quan sát cơ quan sinh dục trâu, bò sắp đẻ có biểu hiện sau: - Âm hộ sƣng to, nhão mềm và có niêm dịch trong, đặc nhƣ nhựa chuối chảy ra. - Bụng to sệ, bầu vú căng, con cao sản có thể có sữa đầu chảy ra, - Đuôi thƣờng cong lên, hai chân sau dạng. + Biểu hiện toàn thân - Trâu,bò có hiện tƣợng tìm chỗ rộng rãi hay chỗ kín đáo để đứng nhằm 48 tránh những con khác. - Xuất hiện sụt mông, đứng nằm không yên, giảm đị lại, - Ỉa, đại bất thƣờng, số lần đi nhiều nhƣng lƣợng chất thải ít - Xuất hiện cơn rặn đẻ, lúc đầu cơn rặn thƣa, yếu, sau tăng dần, lƣng con vật luôn luôn cong ở tƣ thế rặn. Quá trình rặn đẻ có thể kéo dài 30 phút đến 1 giờ, thƣờng sau khi vỡ ối thì thai đƣợc đẩy ra. 2.4.2. Thực hiện việc đỡ đẻ cho trâu, bò + Chuẩn bị dụng cụ thú y; - Panh số lƣợng 2 cái - Kéo thẳng, kéo cong: 2 cái - Bơm tiêm 20, 50 ml: 2 cái - Kim tiêm, dẫn tinh quản - Nƣớc muối 10% hoặc thuốc tím 0,1%. - Cồn Iod hoặc Cồn 750. - Xà bông, rơm, cỏ khô v.v.. - Thuốc thú y cần thiết khi phải can thiệp: Oxytocin, Vitamin C, camphora. Hình 5.7. Bò đẻ thai ra ngoài âm hộ + Phƣơng pháp đỡ đẻ: - Đƣa con vật về chuồng trại hàng ngày, tắm rửa trâu, bò sạch sẽ nhất là phần mông và âm hộ. - Để cho con vật đẻ tự nhiên, trƣớc khi đẻ bọc ối vỡ, bò rặn và thai lọt ra ngoài. Nếu bò mẹ yếu ta phải kéo thai (lợi dụng lúc bò rặn mới kéo) hoặc kích thích cho bò rặn bằng cách tiêm cho mỗi con khoảng 100 - 150 UI Oxytocin (Tùy trọng lƣợng cơ thể) chia 2-3 lần cách nhau 30 phút. - Bê lọt lòng để bò mẹ liếm, nếu không phải dùng khăn mềm lau khô, bóc sụn móng cho bê đứng, rốn cắt cách bụng 15 cm trƣớc khi cắt phải vuốt màu về phía xoang bụng, sát trùng mặt cắt rốn bằng Cồn Iod 5% cho đến khi khô. Tập cho bê, nghé tập đi sau 15 – 20 phút cho bê bú vào bú sữa đầu. - Bò đẻ xong nên cho uống nƣớc hòa cám và muối. Thụt dung dịch nƣớc muối đun sôi để nguội hoặc dung dịch thuốc tím 0,1 % vào tử cung qua ống dẫn tinh quản, để đề phòng viêm tử cung. B. Câu hỏi và bài tập thực hành I. Câu hỏi 1, Trình bày tác dụng và phƣơng vận động và tắm chải cho trâu bò sữa. 2, Trình bày nội dung công việc vệ sinh chuồng trại và vệ sinh môi trƣờng trong chăm sóc trâu, bò cái vắt sữa. 49 3, Nêu nội dung vế inh chuồng trại, vệ sinh thân thể trâu, bò sữa mang thai. 4, Nêu nội dung phát hiện động dục đối với trâu, bò cái sữa. 5, Trình bày biểu hiện sắp đẻ và đỡ đẻ cho trâu, bò cái sữa. II. Bài tập thực hành. Bài 1: Thực hành vắt sữa thủ công cho trâu, bò sữa. + Mục đích: Học xong bài học này ngƣời học có khả năng; - Thực hiện đƣợc việc vắt sữa bằng tay cho trâu, bò sữa đúng kỹ thuật. - Bảo đảm an toàn cho ngƣời và gia súc khi vắt sữa. + Nội dung: - Vắt sữa cho trâu, bò bằng phƣơng pháp vắt nắm. - Vắt sữa cho trâu, bò sữa bằng phƣơng pháp vắt vuốt. - Kết hợp cả hai phƣơng pháp vắt sữa nhằm vắt kiệt sữa cho trâu, bò sữa và phòng viêm vú trâu, bò. + Nguồn lực: - Tranh ảnh, mô hình,băng hình phƣơng pháp vắt sữa thủ công cho trâu, bò sữa. - Trại chăn nuôi trâu, bò sữa. - Máy vi tính sách tay, Projecter.. + Cách thức tổ chức: - Hƣớng dẫn mở đầu: giáo viên hƣớng dẫn phƣơng pháp vắt sữa bằng tay thông qua mô hình, băng hình và làm thực hiện cho trâu, bò sữa. - Hƣớng dẫn thƣờng xuyên: phân lớp thành từng nhóm nhỏ 3-5 học viên, mỗi nhóm thực hiện việc vắt sữa bằng hai phƣơng pháp nắm và vuốt trên trâu, bò sữa. Giáo viên theo dõi việc thực hiện và sữa lỗi cho học viên. + Thời gian hoàn thành: 4 giờ. + Phƣơng pháp đánh giá: Giáo viên phát phiếu trắc nghiệm cho học viên điền vào ô trả lời, đối chiếu với đáp án. + Kết quả và sản phẩm cần đạt đƣợc: thực hiện đƣợc việc vắt sữa trâu, bò sữa bằng tay đúng kỹ thuật. Bài 2: Thực hành tắm, chải cho trâu, bò sữa + Mục đích: Học xong bài học này ngƣời học có khả năng; - Thực hiện đƣợc việc cho trâu, bò sữa tắm, chải đúng kỹ thuật. - Bảo đảm an toàn cho ngƣời và gia súc khi cho trâu, bò tắm chải. + Nội dung: - Tắm cho trâu, bò sữa bằng vòi nƣớc, dùng xà phòng xát lên da con vật sau đó dùng bàn chải lông cọ, tẩy rửa chất bẩn bám trên da, phun nƣớc rửa sạch nƣớc xà phòng trên cơ thể con vật, dùng vải xô lau, chùi vùng mặt, mũi, mồm và bầu vú cho con vật. - Chải cho trâu, bò sữa. Dùng bàn chải, chải đều trên cơ thể con vật, từ phải qua trái từ trên lƣng xuống dƣới bụng, từ trƣớc ra sau. Đầu tiên dùng bàn cải cứng để chải sạch chất 50 bẩn bám trên cơ thể con vật, sau dùng bàn chải sắt chải nhẹ nhàng hai lần theo chiều xuôi và ngƣợc của lông. + Nguồn lực: - Tranh ảnh, mô hình,băng hình phƣơng pháp tắm chải cho trâu, bò sữa. - Trại chăn nuôi trâu, bò đực giống. - Dụng cụ tắm chải. - Máy vi tính sách tay, Projecter.. + Cách thức tổ chức: - Hƣớng dẫn mở đầu: giáo viên hƣớng dẫn phƣơng pháp tắm chải cho trâu, bò sữa qua mô hình, tranh ảnh và băng hình. - Hƣớng dẫn thƣờng xuyên: phân lớp thành từng nhóm nhỏ 3-5 học viên, mỗi nhóm thực hiện việc tắm chải cho một trâu, bò sữa. Giáo viên theo dõi việc thực hiện và sữa lỗi cho học viên. + Thời gian hoàn thành: 4 giờ. + Phƣơng pháp đánh giá: Giáo viên kiểm tra cá nhân hoặc nhóm học viên thực hiện việc tắm, chải cho trâu, bò sữa. Nhận xét đánh giá kết quả thực hiện của học viên + Kết quả và sản phẩm cần đạt đƣợc: thực hiện đƣợc việc tắm, chải cho trâu, bò sữa đúng kỹ thuật. Bài 3: Thực hành phát hiện động dục ở trâu, bò sữa. + Mục đích: Học xong bài học này ngƣời học có khả năng; - Thực hiện đƣợc việc phát hiện trâu, bò cái động dục theo yêu cầu kỹ thuật - Bảo đảm an toàn cho ngƣời và gia súc khi tiến hành phát hiện động dục. + Nội dung: - Quan sát biểu hiện cơ quan sinh dục của bò cái. - Quan sát biểu hiện toàn thân khi con vật động dục * Con vật kêu, phá chuồng, kém ăn hoặc bỏ ăn, lƣợng sữa giảm. * Bồn chồn, mẫn cảm, hay chú ý đến sự xuất hiện của ngƣời hay của gia súc khác. * Nhảy lên những con khác nhƣng chƣa chịu đực. * Đứng yên khi con khác nhảy lên (chịu đực). * Thích gần những con khác, nhất là con đực * Ban đêm con vật ở tƣ thế đứng trong khi những con khác nằm. + Nguồn lực: - Tranh ảnh, mô hình,băng hình về biểu hiện động dục ở trâu, bò cái sữa. - Trại chăn nuôi trâu, bò sữa. - Máy vi tính sách tay, Projecter.. + Cách thức tổ chức: - Hƣớng dẫn mở đầu: giáo viên hƣớng dẫn các biểu hiện của con vật khi gia súc động dục thông qua tranh, ảnh, băng hình và trên con vật. - Hƣớng dẫn thƣờng xuyên: phân lớp thành từng nhóm nhỏ 3-5 học viên, mỗi nhóm thực hiện việc biểu hiện động dục trên một bò sữa cái. Giáo viên giải 51 thích thắc mắc ở học viên + Thời gian hoàn thành: 4 giờ. + Phƣơng pháp đánh giá: Giáo viên kiểm tra cá nhân hoặc nhóm học viên thực hiện việc kiểm tra phát hiện động dục trên trâu, bò sữa, nhận xét kết quả. + Kết quả và sản phẩm cần đạt đƣợc: thực hiện đƣợc việc phát hiện động dục ở trâu, bò cái đúng kỹ thuật. C. Ghi nhớ: - Trâu cái thƣờng động dục ngầm, khó phát hiện. - Khi cạn sữa cho trâu, bò mang thai, vẫn phải giữ khẩu phần nuôi thai cho con vật để đảm bảo thai phát triển bình thƣờng. HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. Vị trí, tính chất của mô đun - Nuôi trâu, bò sữa là mô đun chuyên ngành, đƣợc giảng dạy cùng với các mô đun chuyên ngành khác trong chƣơng trình đào taọ sơ cáp nghề, nghề nuôi và phòng – trị bệnh cho trâu, bò. - Mô đun nuôi trâu, bò sữa giới thiệu những nội dung cơ bản về xác định điều kiện chăn nuôi, giống, thức ăn, nuôi dƣỡng và chăm sóc trâu, bò sữa. II. Mục tiêu mô đun Học xong mô đun này ngƣời học có khả năng - Trình bày đƣợc nội dung về xác định điều kiện chăn nuôi, giống, thức ăn, nuôi dƣỡng và chăm sóc trâu, bò sữa. - Xác định đƣợc điều kiện chăn nuôi, giống, thức ăn, nuôi dƣỡng và chăm sóc trâu, bò sữa. - Cẩn thận, chính xác, nghiêm túc. III. Nội dung của mô đun Mã bài Tên bài Loại bài dạy Địa điểm Thời gian (giờ) Tổng số Lý thuyết Thực hành Kiểm tra MĐ 03-01 Xác định điều kiện chăn nuôi trâu, bò sữa Tích hợp Trại chăn nuôi 12 4 8 MĐ 03-02 Xác định giống trâu, bò sữa Tích hợp Trại chăn nuôi 16 4 11 1 MĐ 03-03 Xác định thức ăn cho trâu, bò sữa Tích hợp Trại chăn nuôi 18 4 13 1 52 MĐ 03-04 Nuôi dƣỡng trâu, bò sữa Tích hợp Trại chăn nuôi 16 4 11 1 MĐ 03-05 Chăm sóc trâu, bò sữa Lý Tích hợp Trại chăn nuôi 18 4 13 1 Kiểm tra hết mô đun 4 4 Cộng 84 20 56 8 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành. IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành IV.1. Nguồn lực cần thiết: - Mô hình, tranh, ảnh, tiêu bản về trị trí, hƣớng, kiều chuồng trại, giống trâu bò sữa, thức ăn cho trâu, bò sữa. - Băng video về nuôi dƣỡng và chăm sóc trâu, bò sữa. - Dụng cụ thú y, dụng cụ chăn nuôi. - Thiết bị phục vụ dạy học: Máy chiếu overhead, máy ảnh kỹ thuật số, máy tính xách tay, projeter - Bảo hộ lao động: ủng cao su, găng tay, quần áo bảo hộ, khẩu trang, mũ, kính bảo hộ - Cơ sở chăn nuôi trâu, bò sữa . IV.2. Cách tổ chức: - Hƣớng dẫn mở đầu: Giáo viên giới thiệu nội dung thực hành và phƣơng pháp thực hiện. - Hƣớng dẫn thƣờng xuyên: chia lớp thành những nhóm nhỏ từ 3-5 ngƣời, mỗi nhóm đƣợc thực hiện những nội dung trong bài thực hành. Giáo viên theo dõi, sửa lỗi và giải đáp thắc mắc trong quá trình thực hiện của học viên. - Hƣớng dẫn kết thúc: Giáo viên kiểm tra kết quả thực hiện của nhóm hoặc cá nhân học viên theo mục tiêu của bài. IV.3. Thời gian: - Thời gian thực hành nên bố trí 4 giờ cho một bài thực hành và xen kẽ với các bài lý thuyết. IV.4. Số lƣợng khoảng 18 – 20 học viên. IV.5.Tiêu chuẩn sản phẩm - Học viên nhận biết đƣợc vị trí, hƣớng, kiểu và diện tích chuồng nuôi trâu, bò sữa. - Nhận biết đƣợc đặc điểm và chọn đƣợc trâu, bò sữa để làm giống qua ngoại hình, thể chất. - Nhận biết đƣợc các loại thức ăn và phƣơng pháp chế biến thức ăn thô xanh cho trâu, bò sữa. - Tổ chức đƣợc việc nuôi dƣỡng và chăm sóc trâu, bò sữa đúng kỹ thuật V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 53 5.1. Bài 1: Xác định điều kiện chăn nuôi trâu, bò sữa Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Xác định đƣợc vị trí chuồng nuôi trâu, bò sữa. Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định hƣớng chuồng nuôi Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định kiểu chuồng nuôi Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định dụng cụ chăn nuôi Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận 5.2. Bài 2: Xác định giống trâu, bò sữa Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Xác định đƣợc giống trâu Mura, trâu lai Mura Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định đƣợc giống bò chuyên sữa và bò sữa kiêm dụng Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Chọn đƣợc trâu, bò cái giống sữa Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận 5.3. Bài 3: Xác định thức ăn cho trâu, bò sữa Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Xác định đƣợc thức ăn thô xanh cho trâu, bò sữa. Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định đƣợc thức ăn tinh cho trâu, bò sữa Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận - Xác định đƣợc thức ăn bổ sung cho trâu, bò sữa Trắc nghiệm, vấn đáp hoặc tự luận 5.4. Bài 4: Nuôi dưỡng trâu, bò sữa Tiêu chí đá